Ali Erdin’in öykü ve romanlarında Balıkesir’in kültürel değerleri

Yıl 2024, Cilt: 27 Sayı: 51, 17 - 39, 28.06.2024

Betül Öztoprak

https://doi.org/10.31795/baunsobed.1439216

Öz

1930 yılında Balıkesir’e bağlı Havran ilçesinin Kalabak köyünde dünyaya gelen Ali Erdin, 1948 yılında Balıkesir Savaştepe Köy Enstitüsü’nü bitirir ve memleketinde ilkokul öğretmeni olarak çalışır. 1967 yılında yayınlanan Sürücü Recep ve Köyüm başlıklı romanı ve Sarıkız isimli şiir kitabıyla eserler vermeye başlayan Erdin’in, vefat ettiği 2006 yılına kadar farklı türlerde yazdığı (öykü, roman, şiir, tiyatro vb.) birçok eseri bulunmaktadır. Edremit Körfezi’nin değerlerini eserlerine yansıtan, anlatılarını gerçek yaşamdan esinlenerek kurgulayan, bölgenin coğrafyasına, ekonomisine, sözlü kültürüne vb. yer veren, yer yer eleştirel tutumunu da sakınmayan Ali Erdin, memleketinin kültürünü aktarmayı amaç edinmiş bir yazardır. Kuva-yı Milliye’nin ilk adımlarının atıldığı Balıkesir ve çevresinde verilen mücadeleleri Edremit Kaymakamı Hamdi Bey nezdinde dile getiren yazar, komşu köylüsü olan Koca Seyit’in başarılarını ve hayat hikâyesini de Çanakkale Kahramanı Koca Seyit başlıklı eserinde anlatır. Sadece bölgenin kahramanlarına değil aynı zamanda efsanelerine de yer veren Erdin, Kazdağı’nın Sarıkız Efsanesi isimli romanını da yöre halkının anlatımı ve araştırmaları doğrultusunda kurgular. Yazar, kullanmış olduğu diyalog tekniğinde sıklıkla bölge halkının ağız özelliklerine yer verir. Edremit, Akçay, Havran vb. Balıkesir’in ilçelerini eserlerinde mekân olarak kullanan Erdin; bölgenin önemli şahsiyetlerinden toplum yapısına, doğal zenginliklerinden ekonomisine, âdetlerine kadar kültürün farklı unsurlarını eserlerine yansıtmış olur. Çalışmanın amacı, bugüne kadar araştırmacılar tarafından ihmal edilmiş, yerel bir yazar olan Ali Erdin’i ve eserlerini tanıtmak, öykü ve romanlarına yansıyan kültürel değerlere yer vermek, Balıkesirli bir yazarın gözünden Balıkesir’in maddi ve manevi değerlerini ifade ederek yazarın söz konusu değerlere bakış açısını doküman analiz yöntemiyle ortaya koyabilmektir.

Anahtar Kelimeler

Ali Erdin, Balıkesir, Kültür, Sarıkız Efsanesi, Koca Seyit

Cultural values of Balikesir in Ali Erdin's stories and novels

Öz

Ali Erdin was born in 1930 in Kalabak Village of Havran district in Balıkesir. Ali Erdin graduated from Balıkesir Savaştepe Village Institute in 1948 and worked as a primary school teacher in his hometown. Erdin, who started to produce works with his novel book Driver Recep and My Village and a poetry book called Sarıkız which were published in 1967 has many works that he wrote in different genres (story, novel, poetry, theatre, etc.) until his death in 2006. Ali Erdin who reflected the values of the Gulf of Edremit in his works, constructed his narratives inspired by real life, gave place the region's geography, economy, oral culture of the region in his works and also did not refrain from criticism from time to time is aiming to convey the culture of his hometown. The author mentioning the struggles in Balıkesir and in its surroundings, the place where the first steps of the Kuva-yı Milliye were taken Hamdi Bey who served as the District Governor of Edremit also tells the success and life story of his neighbour villager Koca Seyit in his work titled Çanakkale Hero Koca Seyit. Erdin, who includes not only the heroes of the region but also the legends in his works, also sets the novel named Sarıkız, the Legend of Ida Mountains in line with the narratives and researches of the local people. The author, who frequently uses the dialect characteristics of the local people in the dialogue technique he uses, reflects different elements of culture from the language of the region to its social structure, from its natural riches to its economy and customs by including Edremit, Akçay, and Havran etc which are the districts of Balıkesir. The aim of the study is to introduce Ali Erdin, a local writer neglected by researchers, to present with document analysis method the author's point of view on these values by including the cultural values reflected in his stories and novels, and to express the material and spiritual values of Balıkesir from the eyes of a writer from Balıkesir.

Anahtar Kelimeler

Ali Erdin, Balıkesir, Culture, The legend of Sarıkız, Koca Seyit

Kaynakça

• Akıncı, İ. E. (2020). Demirci akıncıları. (4. Bs.). Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Balıkesir ilinin tarihi. 27 Ocak 2024 tarihinde https://balikesir.ktb.gov.tr/TR-65829/balikesir-ilinin-tarihi.html adresinden erişildi.
• Balıkesir Kaz Dağı (İda Dağı). 11 Mayıs 2024 tarihinde https://balikesir.ktb.gov.tr/TR-65922/kaz-dagi-ida-dagi.html adresinden erişildi.
• Boratav, P. N. (2000). 100 soruda Türk halk edebiyatı. (10. Bs.). Gerçek Yayınevi.
• Çevik, Z. (2017). Kuva-yı milliye şehri Balıkesir (kent’in yakın tarihinden sosyal ve kültürel izler). Kültür Yayınları.
• Durdu, L. (2016). Veri toplama yöntemleri. M.Y. Özden ve L. Durdu (Ed.). Eğitimde üretim tabanlı çalışmalar için nitel araştırma yöntemleri içinde (ss. 93-124). Anı Yayıncılık.
• Duymaz, A. (2001). Kaz dağı ve Sarıkız efsaneleri üzerine bir değerlendirme. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(5), 88-102.
• Duymaz, A. ve Şahin, İ. (2008). Kaz dağlarında dağ, ağaç ve ocak kültü üzerine inanış ve uygulamalar. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(19), 116-126.
• Erdin, A. (1995). Kazdağı’nın Sarıkız efsanesi. Kazdağı Yayınevi.
• Erdin, A. (1997a). Sürücü Recep ve köyüm. Kazdağı Yayınevi.
• Erdin, A. (1997b). Yıldızlar da ağlar mı? (3. Bs.). Kazdağı Yayınevi.
• Erdin, A. (1998). Kazdağı’nın Sarıkız efsanesi 2. Kazdağı Yayınevi.
• Erdin, A. (2000). Deprem. Kazdağı Yayınevi.
• Erdin, A. (2001a). Ahiret bankası iflas etti. Kazdağı Yayınevi.
• Erdin, A. (2001b). Hasat bitince. (4. Bs.). Kazdağı Yayınevi.
• Erdin, A. (2001c). Kuva-yı Milliye kahramanı Hamdi bey şehit kaymakam. Kazdağı Yayınevi.
• Erdin, A. (2003). Çanakkale kahramanı koca Seyit. (8. Bs.). Kazdağı Yayınevi.
• Erhat, A. (2012). Mitoloji sözlüğü. (20. Bs.). Remzi Kitabevi.
• Eröz, M. (1977). Türkiye’de alevîlik ve bektâşîlik. Otağ Matbaacılık.
• Eröz, M. (1996). Millî kültürümüz ve meselelerimiz. T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Güçlü, İ. (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri teknik-yaklaşım-uygulama. (2. Bs.). Nika Yayınevi.
• Günay, Ü. (2000). Din sosyolojisi. İnsan Yayınları.
• Güvenç, B. (2007). Kültürün ABC’si. (4. Bs.). YKY.
• Kafesoğlu, İ. (1977). Türk millî kültürü. Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü.
• Kalay, E. (1997). Sarı kız efsanesi ve Edremit körfezi. Millî Folklor, 5 (34), 58-59.
• Kaplan, R. (1997). Cumhuriyet dönemi Türk romanında köy. (3. Bs.). Akçağ Yayınları.
• Kozanoğlu, Z. (1970). Hamdi bey ve Akbaş baskını. Güvendi Matbaası.
• Mutaf, A. (1997). Salnamelerde Karesi sancağı (1847-1922).
• Mutlu, H. K. (2008). Balıkesir ili ağızları (inceleme-metinler-sözlük). [Doktora]. Gazi Üniversitesi.
• Necatigil, B. (2011). Mitologya sözlüğü. (2. Bs.). Sel Yayıncılık.
• Özalp, K. (2020). Millî mücadele 1919-1922. Cilt I-II. (5. Bs.). Türk Tarih Kurumu.
• Özdemir, Z. (1997). Balıkesir bölgesi’nde millî mücadele hareketleri.
• Özer, K. (1957). Tarihte Balıkesir. Türk Dili Matbaası.
• Polat, N. H. (1991). Müdâfaa-i milliye cemiyeti. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Sakaoğlu, S. (2018). Efsane araştırmaları. (3. Bs.). Kömen Yayınevi.
• Su, K. (1984). Köprülülü Hamdi bey ve Akbaş olayı. Kurtuluş Ofset Basımevi.
• Tezcan, M. (1984). Sosyal ve kültürel değişme. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayınları.
• Tural, S. K. (1988). Kültürel kimlik üzerine düşünceler, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Turan, F. A. (2002). Sarıkız efsânesi ve sosyal kültürel tesirleri. Türk Kültürü ve Hacı Bektaşi Velî Araştırma Dergisi, 8 (22), 149-162.
• Yetkin, G. (2010). Millî mücadelenin ilk günlerinde Akbaş kahramanı Edremit kaymakamı Hamdi bey hayatı ve menkıbeleri. (M. Yetkin, Der.).
• Yüzbaşı İshak Hakkı Bey (1997). 1920’de Balıkesir. Balıkesir Valiliği Kültür Yayınları.