Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersinde Menkıbe ve Kıssa Kullanımının Öğretmen Görüşleri Açısından Değerlendirilmesi

Yıl 2020, Sayı: 11, 31 - 69, 29.06.2020

Fatih Kaya

Öz

Belirli mekân ve zaman diliminde bir veya birkaç kişinin bulunduğu, gerçek ya da gerçeğe uygun olan olayların anlatıldığı edebi yazılara hikâye denilmektedir. Geçmişte de günümüzde de hikâye zaman zaman menkıbe ve kıssa kavramları ile aynı anlamda veya birbirlerinin yerlerine kullanılmıştır. Din eğitiminde hikâye kullanımı denildiği zaman ilk akla gelen ve hikâye türünün çeşitleri olan menkıbe ve kıssa kullanım açısından DKAB dersleri içinde geniş bir alana sahiptir. Bu alanı en etkili ve kalıcı bir şekilde değerlendirmek ve din öğretiminde kullanmak hiç şüphesiz öğretmenlere düşen en önemli sorumluluklardan birisidir. Bu bağlamda araştırmanın amacı öğretmen görüşleri çerçevesinde, Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi dersinde menkıbe ve kıssa kullanım durumunu ortaya koymaktır. Araştırmanın çalışma grubunu, 2019-2020 eğitim-öğretim yılında Diyarbakır, Bayburt ve Erzurum il merkezinde görev yapan toplam 30 Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmeni oluşturmaktadır. Nitel yöntemin kullanıldığı araştırmada veri toplama aracı olarak yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Araştırmada elde edilen veriler içerik analizi aracılığıyla çözümlenmiştir. Bu çalışmanın sonucuna göre; katılımcıların çoğunluğunun DKAB derslerinde bir öğretim materyali olarak menkıbe ve kıssa kullanımının faydalı olduğu hususunda hemfikir oldukları, fakat bu materyalleri kullanma konusunda birtakım eksikliklerinin olduğunun farkında oldukları, hizmet içi eğitime ihtiyaç duydukları ve özellikle menkıbelere öğretim programı ve ders kitaplarında daha çok yer verilmesi gerektiğini düşündükleri ortaya çıkmıştır.

Anahtar Kelimeler

Din Öğretimi

Kaynakça

• Akıncı, Adem. "Kur'an'daki Kıssalar ve Din Öğretimindeki Yeri". Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 13 / 13 (Haziran 2004): 42-64. Batar, Yusuf. "Kur’an Kıssalarının Bazı Eğitsel Özellikleri". İnönü Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7 / 1 (Şubat 2017): 81-103. Bayar, Mustafa. “Din ve Ahlak Öğretiminde Kuran Kıssalarının Önemi: İlköğretim Din Kültürü Ve Ahlak Bilgisi Dersindeki Eyyüp Kıssası Üzerine Nitel Bir Araştırma”. Journal of International Social Research . 2014, Vol. 7 Issue 34, p740-749. 10p. Beldağ, Adem & Aktaş, Elif. "Sosyal Bilgiler Öğretiminde Edebî Eser Kullanımı: Nitel Bir Çalışma". Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 18 / 2 (Aralık 2016): 953-981. Bilgin, Beyza “Ahlak Terbiyesinde Dini Hikâyeler”. Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi, (1994): S. 1, 51-74. Büyüköztürk Şener & Kılıç, Ebru. (2019). Eğitimde Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi Yayınları. Canayakın, İlknur. Kur'ân'da Örnek Gösterilen Hikâyelerin Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Eğitim ve Öğretimine Katkısı. Elazığ: Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018. Çakar, Ayşe. Din ve Ahlak Eğitiminde Hikayenin Kullanımı. Rize: Rize Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2007. Çencen, Namık. 11. Sınıf Türkiye Cumhuriyeti İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük Dersinde Tarih Öğretmenlerinin Edebi Ürün Kullanımına İlişkin Görüşleri. Ankara: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 2010. Demir, Selçuk Beşir. Sosyal Bilgiler Öğretim Programına Göre Tasarlanmış Hikâyelerin Etkililiği. İstanbul: Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 2011. Demir, Selçuk Beşir & Akengin, Hamza. Hikâyelerle Sosyal Bilgiler Öğretimi. Ankara: Pegem Akademi, 2012. Demircioğlu, İsmail Hakkı. Tarih Öğretiminde Öğrenci Merkezli Yaklaşımlar. Ankara: Anı Yayıncılık, 2015. Ertuğrul, Resul. “Helak Olan Kavimlerde Suç Ceza Uyumu -I-“. Bayburt Üniversitesi ilahiyat Fakültesi Dergisi, 3/5 (2017), 165-185 . Gülerer, Salih. "Türk Kültüründe Menâkıbnâmeler ve Menâkıbnâme Yazıcılığı". Tarih Okulu Dergisi (TOD), (Aralık 2013): Sayı XVI, 233-262. Güneş, Abdulbaki. Kur’an Kıssaları ve Medeniyetlerin İnşası. İstanbul: Gündönümü Yayınları, 2005. Güneş, Mustafa. "Klasik Türk Edebiyatında Menakıpnameler ve Menâkıb-ı Akşemseddin". Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, (Kış 2011): Cilt: 4 Sayı: 16, 165-171. İbret, Bilgin Ünal & Karasu Avcı, Emine & Karabıyık, Şule & Güleş, Mustafa & Demirci, Murat. "Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Görüşlerine Göre Değerlerin Öğretiminde Edebi Ürünlerin Kullanımı". Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi 2017 / 9 (Ekim 2017): 104-124. İsfahânî, Ebü’l-Kāsım Hüseyn b. Muhammed b. el-Mufaddal er-Râgıb (öl. 465 H.). Müfredâtü elfâẓi’l-Ḳurʾân. thk. Safvân Adnân Dâvûdî. 2. bsk., Beyrut: Dâru’l-Kalem, 1418/1997. Kara, Mustafa. "Kur’ân Kıssalarını “Hikâye” Kavramıyla Tanımlamanın İmkânı". Tefsir Araştırmaları Dergisi 2 / 1 (Nisan 2018): 57-73. Karabela, Davut. Dini Hikâye ve Menkıbelerin İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersinde Kullanımı. Kilis: 7 Aralık Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2014. MEB. (2018). Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Öğretim Programı (İlkokul 4 ve Ortaokul 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar). Ankara: MEB. Okumuşlar, Muhiddin. "Din Eğitiminde Etkin Bir Yöntem Olarak Hikaye". Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 21 / 21 (Ekim 2006): 237-252 . Önder, Mustafa. (2013). “Sevgi, Din Dili ve Hikâyelerin Çocukların Din Eğitimindeki Yeri ve Önemi”. The Journal of Akademic Social Science Studies (JASSS),Volume. 6, Issue. 3, 1285-1298. Öztürk, Cemil & Otluoğlu, Rahmi & Keskin, Sevgi Çoşkun. Sosyal Bilgiler Öğretiminde Edebi Ürünler Ve Yazılı Materyaller. Ankara: PegemA, 2014. Pakdemirli, M. Nur. "İlköğretim Çağı Çocuklarının Din Eğitiminde Kullanılabilecek Hikayelerin Özellikleri ve Kaynakları". Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 2009, S. 20, 197-224. Pakdemirli, M. Nur. “İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Derslerinde Hikâye Kullanımı”. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (2009), S. 30, 173-195. Sevinç, Ayşe. Beşinci Sınıf Sosyal Bilgiler Dersinde Yazılı Edebi Ürün Kullanımına Yönelik Öğretmen ve Öğrenci Görüşleri. Fırat Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018. Şahin, Haşim. "Menakıbname". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 29 Ocak 2020. https://islamansiklopedisi.org.tr/menakibname Büyüköztürk Şener & Kılıç, Ebru. (2019). Eğitimde Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi Yayınları. Şengül, İdris. "Kıssa". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 15 Kasım 2019. https://islamansiklopedisi.org.tr/kissa--kuran Topçu, Ersin & Kaymakcı, Selahattin. "Sosyal Bilgiler Öğretiminde Menkıbelerin Kullanılma Durumuna İlişkin Öğretmen Görüşleri". Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 20 / 1 (Nisan 2018): 281-305. Uğur, Mücteba. “Va'z, Kıssacılık ve Hadiste Kussâs”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. XXVIII, 291-326. Uysal, Muhittin. "Bazı Hadis Kıssaları Üzerine Mülâhazalar". Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 22 / 22 (Kasım 2006): 91-116. Topyay, Yusuf. “Vahiy Geleneğinde "Ruh" Kavramının Artzamanlı (Diachronic) Semantik İncelemesi”, Bayburt Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, c. 1, Sayı: 1, 2015, 97-123. Yazıcı, Hüseyin. "Hikâye". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 10 Aralık 2019. https://islamansiklopedisi.org.tr/hikaye#1 Yıldırım, Münevver. Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Derslerinde Edebi Ürün Kullanma Durumları (Erzurum Örneği). Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2017. Yılmaz, Macit. “Değerler Eğitiminde Etkin Bir Materyal Olarak Kur’an Kıssaları ve Kullanılışı”, İslâmî İlimler Dergisi, 2014, cilt: IX, sayı: 1, s. 137-154.