İbn Vehb el-Kâtib’in el-Burhân fî Vucûhi'l-Beyân Adlı Eserinin Talep Babında Söz Edimleri Kuramının İzleri

Yıl 2022, Sayı: 16, 200 - 211, 30.12.2022

Çevirmen: Cennet Asana

https://doi.org/10.47098/bayburt-ilahiyat.1173336

Öz

Bilindiği üzere söz Arapçada ya haberî ya da inşâi’dir. Haber-i söz, muhatap için bir bildirimde bulunan ve kendisi hakkında doğrudur ya da yanlıştır gibi bir hüküm verebildiğimiz sözdür. İnşâ-i söz ise bir muhataba herhangi bir bildirimde bulunmayan ve kendisi hakkında doğrudur ya da yanlıştır şeklinde bir hüküm veremediğimiz sözdür. Arap dilbilimcilerin çoğu, ifade edilen söz türlerinden ikinci kısmı ‘’inşâ’’ değil de ‘’talep’’ adı altında ele almışlardır. İbn Vehb el-Kâtib de bu isimlerden biridir. Söz edimleri kuramının izleri, İbn Vehb’in kitabında i. dua, ii. soru, iii. talep ve iv. emir şeklinde dört kısma ayırdığı ‘’talep’’ başlığı içerisinde ortaya çıkmaktadır. Bu kısımlar dua, soru, talep ve emirde ifadesini bulan doğrudan söz edimlerinin gerçekleşmesini sağlar. Zikredilen söz edimlerini gerçekleştiren koşullardan birinin ihlal edilmesi durumunda dolaylı söz edimleri meydana gelir. John R. Searle tasnifine göre ise talebî söz edimleri, i. beyanlar, ii. yönelticiler ve iii. sorumluluk yükleyiciler şeklinde isimlendirilerek değerlendirilebilir.

Anahtar Kelimeler

İbn Vehb el-Kâtib, el-burhân fî vucûh’il beyân, Talep, Söz Edimleri, John R. Searle

Destekleyen Kurum

yok

Proje Numarası

yok

Kaynakça

• el-Ensârî, İbn Hişâm. Şerh-u Şuzûzi’z-Zeheb fî Marifet-i Kelâmi’l-Arab, ts.
• el-Hâşimî, Ahmed. Cevâhiru’l-Belâgati fî’l-Meânî ve’l-Beyân ve’l-Bedî. Beyrut: El-Mektebtü’l-Asrıyye, 1. Basım, 2000.
• el-Kâtib, İbn Vehb. Ebû’l-Hüseyin İshâk bin İbrâhim bin Süleymân. el-Burhân fî vucûhi’l-Beyân. thk. Ahmed Matlûb - Hatice Hadîsi. Mektebetü’r-Rüşd, 1. Basım, 2012.
• el-Kazvînî, Hatîb. Celaleddin Muhammed b. Abdurrahman. el-İzâh fî Ulûmi’l-Belâğa. thk. İbrahim Şemseddin. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 2003.
• Mîlâd, Hâlid. el-inşâu fî’l-Arabiyyeti beyne’t-Terkîb ve’d-Delâle, Dirâsetu’n-Nahviyyetu’n-Tedâvuliyye. el-Müessetu’l-Arabiyyetu, 1. Basım, 2001.
• Sahrâvî, Mesûd. et-Tedâvuliyyetu inde’l-Ulemâi’l-Arab. Beyrut: Dâru’t-Talia, 2005.