Bir Öğrenme Metodu Olarak Sahabenin Kur’ân’ı İçselleştirmesi

Yıl 2022, Sayı: 16, 175 - 199, 30.12.2022

Yusuf Topyay , Abdussamet Varlı

https://doi.org/10.47098/bayburt-ilahiyat.1204371

Öz

İslam’ın evrensel oluşu ve çağları aşarak güne hitap etmesi Kur’ân’ın doğru anlaşılması ve yorumlanmasına bağlıdır. Kur’ân’ın doğru anlaşılabilmesi ise vahyin ilk muhataplarının Hz. Peygamber’in öğreticiliği çerçevesinde almış oldukları tavır ve tutumlarının doğru yorumlanmasıyla yakından alakalıdır. Sahabe vahyin ilk muhatabı olmasının yanı sıra vahyi algılama biçimi açısından sonraki ümmet için örnek bir halkadır. Onların Kur’ân’dan anlamış olduklarını kendi hayatlarına uygulama noktasında belirlemiş oldukları metot ve davranışları Kur’ân’ın hayat kitabı olması iddiası açısından son derece belirleyicidir. Sahabe neslinin Kur’ân’ı içselleştirmesi hususunda Hz. Peygamber’den almış oldukları tavsiyeler ve bu tavsiyeleri kendi uygulamaları ve çevreleriyle paylaşmaları, ümmetin Kur’ân’ı kendi hayatlarına aktarmaları açısından belirleyici olacaktır. Bu çalışma sahabe neslinin Kur’ân’ı hayatlarına aktarma ile ilgili titiz yaklaşımlarını ele alacaktır. Bu bağlamda Hz. Peygamber’den öğrenmiş oldukları, Kur’ân ayetlerini onarlı şekilde anlayarak hayatlarına aktarma ve daha sonra bir diğer onlu ayete geçme uygulamasının keyfiyeti üzerinde durulacaktır. Sahabenin on ayeti nasıl anlayarak hayatlarına aktarmış oldukları ve bu konuda bizlere ulaşmış olan rivayetlerin nasıl anlaşılması gerektiği bu çalışma için temel çıkış noktası olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Sahabe, Kur’ân, metod, öğrenme, içselleştirme

Kaynakça

• Abbâd, Kâfi’l-kifât İsmail. el-Muhît fi’l-luğa. thk. Muhammed Hasan Ali Yâsin. 11 Cilt. Beyrut: Alimu’l-kütüb, 1994.
• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî el-Mervezî. Müsned. Müessesetü er-risale, 2001.
• Albayrak, İsmail. “Müslüman Toplumlarda Kur’ân-ı Kerim’in Yeri ve Tefsiri”. Diyanet İlmi Dergi Kur’ân Özel Sayısı (2012).
• Ata, Mehmet Mahfuz. “Örnekleriyle Hz. Peygamber, Sahâbe ve Tabiîn Dönemi Tefsir Anlayışı”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi XII/62 (2019), 1666-1766.
• Atar, Fahrettin. Fıkıh Usulu. M.Ü.İ.F. Yayınları, ts.
• Begavî, Muhammed Hüseyin b. Mesud el-Ferra. Meʿâlimü’t-tenzîl. thk. Abdurrezzak el-Mehdi. Beyrut: Daru İhyai’t-Türasi’l-Arabî, 1420.
• Begavî, Muhammed Hüseyin b. Mesud el-Ferra. Meʿâlimü’t-tenzîl. thk. Muhammed Abdullah en-Nemr vd. Daru’t-Taybe, 1997.
• Beydâvî, Abdullah bin Ömer b. Muhammed Nâsıruddin. Envârü’t-tenzîl ve esrâru’t-te’vil. Beyrut: Daru İhyai’t-Türasi, 1418.
• Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail b. İbrahim el-Cu‘fî. el-Câmiu’s-sahîh. thk. Muhammed Züheyr b. Nâsır en-Nâsır. Dâru Tûki’n-Necât, 1422.
• Buladı, Kerim. “Sahâbenin Kur’ân Ahkâmının Tatbikindeki Coşkusu”. Yakın Doğu Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3/1 (2017), 53-73.
• Câbirî, Muhammed Âbid. el-Aklu’I-ahlakıyyu’I-Arabi. Mağrib: Daru’l-Beyza, 2001.
• Cerrahoğlu, İsmail. Tefsir Usûlü. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 19. Basım, 2010.
• Cevziyye, İbn Kayyim. es-Savâiku’l-mürsele ‘ale’l-Cehmiyye ve’l-Muattıla. Riyad: Daru’l-Asımeh, 1408. Cevziyye, İbn Kayyim. İ’Iamü’l-muvakkı’in. Riyad, 1423.
• Düzgün, Şaban Ali. Din Birey Toplum. Ankara: Akçağ, 1997.
• Ebu Bekr b. el-Arabi. Kitâbü’l-kabes fi şerhi muvatta’i Malik bn Enes. thk. Muhammed Abdullah Veled Kerim. Daru’l-Ğarbi'l-İslami, 1435.
• Ebû Zehra, Muhammed. İslam Hukuk Metodolojisi. çev. Abdulkadir Şener. Ankara: Fecr Yayınları, 1990.
• Hammad, Abdullah Hadr. el-Kifayeh fi’t-tefsir bi’l-me’sur ve’d-dirayeh. Beyrut: Daru’l-Kalem, 2017.
• Hâzin, Ali b. Muhammed. Lübâbü’t-teʾvîl fî meʿâni’t-tenzîl. thk. Muhammed Ali Şahin. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1415.
• İbn Fâris, Ahmed b. Zekeriyya el-Kazvinî. Mucmelu’l-luğa. thk. Züheyr Abdülmuhsin. Beyrut: Müessesetü’r-Risale, 1986.
• İbnu’s-Salah, Osman b. Abdurrahman. Ulûmu’l-hadis. thk. Nurettin Itır. Dımeşk: Daru’l-Fikr, 1986.
• İbnü’l-Esîr, Ebü’s-Saâdât Mecdüddin el-Mübârek b. Muhammed. Câmiʿu’l-usûl. thk. Abdulkadir Arnavut. Mektebetü’l-Hilvani, ts.
• Karaman, Hayrettin vd. Kur’ân Yolu Türkçe Meâl ve Tefsir. Ankara: D.İ.B. Yayınları, 2008.
• Kesgin, Salih. “Sahâbeyi Ötekileştirmek ya da Sahâbeye ‘Sahâbî’ Olmak Ayrımında Âyet ve Hadisleri Anlama Sorunu -Muhammed et-Ticânî es-Semâvî Örneği”. İslâm Medeniyetinin Kurucu Nesli Sahâbe : Sahâbe Kimliği ve Algısı. 339-352. İSAV-ENSAR, 2013.
• Kurtubî, Muhammed b. Ahmed. el-Câmi̇’ li-ahkâmi̇’l-Kur’ân. thk. Ahmed el-Berdûnî - İbrâhim Ettafeyyiş. Kahire: Dârü’l-Kütübi’l-Mısriyye, 2. Basım, 1384.
• Kuşeyrî, Ebü’l-Kasım Zeynülislâm Abdülkerîm b. Hevâzin b. Abdilmelik. Letâʾifü’l-işârât. thk. İbrâhim Besyûnî. Mısır: el-Hey’etü’l-Mısriyye, 3. Basım, ts.
• Kutub, Seyyid. fî Zılâli’l-Kur’ân. Beyrut: Daru’ş-Şuruk, 1968.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd. Te’vilâtü’l-Kur’ân. thk. Mecdî Bâsellûm. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2005.
• Mâverdî, Ebu’l-Hasan Ali b. Muhammed b. Habib. en-Nüket ve’l-ʿuyûn. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1992.
• Muhammed b. Said, Ebu Abdullah. Tabakatü’l-Kübra. thk. Muhammed Abdulkadir Ata. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1990.
• Muhammed Nasruddin. Faslu’l-hitab fi’z-zühd ve’r-rekaik ve’l-adab, ts.
• Mukâtil b. Süleyman. Tefsiru Mukâtil b. Süleyman. thk. Abdullah Mahmud Şahate. Daru İhyai't-Türasi, 1423.
• Muslih, Halid b. Abdullah. Dürus li’ş-şeyh Halid b. Abdullah el-Muslih, 1432.
• Mücâhid, Ebü’l-Haccâc Mücâhid b. Cebr el-Mekkî el-Mahzûmî. Tefsiru Mücâhid. thk. Muhammed Abdüsselâm Ebü’n-Ney. Mısır: Daru’l-Fikri’l-İslami, 1989.
• Müncid, Muhammed Salih. Dürus li’ş-şeyh Muhammed el-Müncid, ts.
• Nesefî, Ebü’l-Berekât Hâfızüddîn Abdullâh b. Ahmed b. Mahmûd. Medariku’t-tenzil ve hakaiku’t-te’vil. thk.
• Yusuf Ali Bedivi. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kelimi’t-Tayyib, 1. Basım, 1998.
• Okumuş, Mesut vd. Tefsir. ed. Akif Koç. Ankara: Grafiker, 3. Basım, 2015.
• Öztürk, Mustafa. “Sahabe, Kur’ân ve Tefsir,”. Uluslararası Akademik Araştırma Dergisi 7-8 (2018), 133-161.
• Öztürk, Mustafa. “Sahabe ve Kur’ân”. Karadeniz Teknik Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2/2 (2015), 7-36.
• Râzî, Muhammed b. ‘Ömer b. el-Huseyn b. el-Hasan b. ‘Ali el-Kureyşî el-Bekrî Fahruddîn er-. Mefâtîhu’l-Ğayb. Beyrut: Daru İhyai't-Türasi’l-’Arabî, 3. Basım, 1420.
• Sâbûnî, Muhammed Ali es-. Safvetü’t-tefasir. Beyrut: Daru’l-fikr, 2001.
• Sahr el-Mısri, Ebu Halid Said Abdulcelil. Fıkhu kıraati’l-Kur’âni’l-Kerim. Kahire: Mektebetü’l-Kudsi, 1997.
• Sa‘lebî, Ebû İshâk Ahmed b. Muhammed b. İbrâhîm es-. el-Keşf ve’l-beyan. thk. İmam Ebi Muhammed b. Aşur. Beyrut: Daru İhyai't-Türasi’l-’Arabî, 2002.
• Semerkandî, Alâeddin Ali b. Yahyâ es-. Bahru’l-ulûm, ts.
• Semerkandî, Ebü’l-Leys İmâmü’l-Hüdâ Nasr b. Muhammed b. Ahmed b. İbrâhîm es-. Tefsîru Ebi’l-Leys es-Semerkandî, ts.
• Süyûtî, Abdurrahman b. Ebi Bekr. Tedribu’r-Ravi fi Şerhi Takribu’n-Nevevi. Medine: Mektebetü’l-İlmiyye, ts.
• Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî es-. ed-Dürrü’l-mensûr fi’t-tefsîr bi’l-me’sûr. Beyrut: Daru’l-Fikr, 1431.
• Süyûtî, Celalüddin es-. Tenvîrü’l-havâlik. Mısır: el-Mektebetü’l-Ticariyyetü’l-Kübra, 1969.
• Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî es-. el-İtkân fî Ulûmi’l-Kurʾân. Dımeşk-Beyrut: Daru İbnü'l- Kesir, 2. Basım, 2006.
• Şahin, İskender. “Sahabe ve Tâbiîn Mushafla İlgili Tutumu”. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi XVII/34 (2018), 299-324.
• Taberî, Muhammed b. Cerîr. Câmiʿu’l-beyân ʿan teʾvîli âyi’l-Kurʾân. thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türkî. Kahire: Dâru-Hecr, 2001.
• Tirmizî, Muhammed b. Îsâ b. Serve. el-Câmiu’s-sahîh Sünenu’t-Tirmizî. thk. Beşar Avad Maruf. Beyrut: Darü’l-Ğarbi’l-İslami, 1998.
• Ünal, Mehmet. “Kuran’ı İçselleştirme Biçimi Olarak Sahâbe Tilaveti Biçimleri”. XII. Tefsir Akademisyenleri Koordinasyon Toplantısı: Kur’ân ve Sahâbe Sempozyumu. Sivas, 2016.
• Yaka, Eyüp. “Emir Ve Nehiy Bağlamında Sahabe’nin Kur’ân Bilinci”. TİDSAD 4/12 (2017), 166-186.
• Yardım, Ali. Hadis I-II. İstanbul: Damla Yayınevi, 4. Basım, 2000.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân ez-. Siyeru a‘lâmi’n-nübelâ. Müessesetü’r-Risale, 3. Basım, 1985.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân ez-. Târîhu’l-İslâm ve vefeyâtü’l-meşâhîr ve’l-aʿlâm. thk. Ömer Abdüsselam et-Tedmûrî. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-Arabî, 1993.
• Zemahşerî, Ebû’l-Kâsım Mahmud b. Ömer. el-Keşşâf an hakaiki gavamizi’t-tenzil ve uyuni’l-ekavil fi Vücuhi’t-te’vil. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-Arabî, 1407.
• Züheyrî, Ebu’l-Eşbal Hasan. Şerhu kitabu’l-ibaneh min usuli’d-diyaneh, ts.
• Zürkânî, Muhammed b. Abdulbâki b. Yusuf b. Ahmed b. Muhammed. Şerhü’z-Zürkânî ala Muvattai’l-İmam Malik. thk. Taha Abdurrauf Said. Kahire: Mektebetü’s-Sekafeti’d-Diniyyeh, 2003.