Alternatif Yatırım Araçlarında Ortaya Çıkan Balonlar Türkiye Hisse Senedi Piyasasını Etkiliyor mu? BİST 100 Üzerine Bir Uygulama

Yıl 2016, Cilt: 10 Sayı: 2, 29 - 61, 01.12.2016

Özge Korkmaz , Deniz Erer Elif Erer

Öz

Bu çalışmada alternatif yatırım araçlarının ve bu araçlarda ortaya çıkan balonların Borsa İstanbul 100 BIST 100 endeks getirisi oynaklığı üzerindeki etkisi incelenmiştir. Bu amaçla 2002:1-2016:5 dönemi için aylık altın fiyatı, TL/ABD Doları, TL/Euro döviz kuru, mevduat faiz oranı ve BIST 100 endeks değerleri kullanılmıştır. Balonları belirlemek amacıyla SupAugmented Dickey-Fuller SADF ve Generalized Sup-Augmented Dickey-Fuller GSADF testleri kullanılmıştır. BIST 100 endeksindeki oynaklığı belirlemek amacıyla TGARCH modelinden yararlanılmıştır. Çalışmanın sonucunda, alternatif yatırım araçlarından altın ve dolar kurunda meydana gelen artışların BIST 100 endeksi oynaklığını arttırdığı, bununla birlikte altın fiyatlarındaki balonların BIST 100 endeks oynaklığını azalttığı bulgularına ulaşılmıştır

Anahtar Kelimeler

Spekülatif Balonlar, Yatırım Araçları, Oynaklık Modelleri

Do the Bubbles in Alternative Financial Instruments Affect the Turkish Stock Market? An Application to BIST100

Öz

In this study, it was examined effects of alternative investment instruments and bubbles occuring in these instruments on volatility of Borsa Istanbul 100 Index BIST 100 . For this purpose, we used monthly gold price, TL/USA dollars, TL/Euro, deposit interest rate and BIST 100 Index variables over the period of 2002:1-2016:5. Sup-Augmented Dickey-Fuller SADF and Generalized Sup-Augmented Dickey-Fuller GSADF was used to determine bubbles. TGARCH model was used to determine volatility of BIST 100 index. It is infered from the analysis that increases in exchange rate and gold prices enhance the volatility of BIST 100 index. However, the bubbles in gold prices decrease the volatility of BIST 100 index

Anahtar Kelimeler

Speculative Bubbles, Investment Instruments, Volatility Models

Kaynakça

• Akıncı, M; Akıncı G.Y ve Yılmaz, Ö. (2014). Lale Çılgınlığı’ndan Mortgage Krizi’ne Spekülatif Balonlar, Tarih Okulu Dergisi, 7 (XIX):719-749.
• Akkaya, M. (2018). Borsa İstanbul Hisse Senedi Getirilerinde Balon Oluşumu Üzerine Bir Uygulama, Celal Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 19(1):188- 200.
• Aktaş, M. (2008). İstanbul Menkul Kıymetler Borsası’nda Hisse Senedi Ge- tirileri İle İlişkili Olan Finansal Oranların Araştırılması. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 37(2): 137-150.
• Aktaş, M. ve Akdağ, S. (2013). Türkiye’de Ekonomik Faktörlerin Hisse Senedi Fiyatları İle İlişkilerinin Araştırılması, International Journal Social Science Rese- arch, 2(2):50-67.
• Albeni, M. ve Demir, Y. (2005). Makro Ekonomik Göstergelerin Mali Sektör Hisse Senedi Fiyatlarına Etkisi (İMKB Uygulamalı). Muğla Üniversitesi SBE Der- gisi, 14: 1-18.
• Allen, L. (2003). Keseden Bankaya Tezgahtan Borsaya: Küresel Finans Siste- minin Öyküsü, Kitap Yayınevi, İstanbul.
• Altay, E. (2005). The Effect of Macroeconomic Factors on Asset Returns: A Comparative Analysis of The German and The Turkish Stock Markets in an APT Framework. Öneri Dergisi, 6(23): 217-237.
• Altay, E. (2008). Rational Bubbles in Istanbul Stock Exchange: Linear and Nonlinear Unit Root Tests. Economics of Emerging Markets, Nova Publishers.
• Anderson, K. ve Brooks, C. (2014). Speculative Bubbles and the Cross-Secio- nal Variation in Stock Returns. International Review of Financial Analysis, 35: 20-31.
• Anderson, K; Brooks, C. and Katsatis, A. (2010). Speculative Bubbles in the S&P 500:Was the Tech Bubble Confined to the Tech Sector?, Journal of Em- piricial Finance, 17(3):345-361.
• Arduç, Ü. (2006). Bankacılık Sektöründeki Dalgalanmaların Otoregresif Ko- şullu Değişen Varyans Modelleri İle İncelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Li- sans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Asako, K. ve Liu, Z. (2013). A Statistical Model of Speculative Bubbles, With Applications to the Stock Markets of the United States, Japan and China. Journal of Banking and Finance, 37: 2639-2651.
• Ayaydın, H. ve Dağlı, H. (2012). Gelişen Piyasalarda Hisse Senedi Getirisini Et- kileyen Makroekonomik Değişkenler Üzerine Bir İnceleme: Panel Veri Analizi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi. 26 (3-4), 45-65.
• Baldi, L., Massimo, P. ve Vandone, D. (2016). Stock Markets’ Bubbles Burst and Volatility Spillovers in Agricultural Commodity Markets. Reserch in Inter- national Business and Finance, 38: 277-285.
• Blanchard, O.J ve Watson, M.W. (1982). Bubbles, rational expectations, and financial markets, Working paper no:945, National Bureau of Economic Re- search.
• Blanchard, O.J. (1979). Speculative Bubbles, Crashes and Rational Expectati- ons, Economic Letters, 3(4):263-271.
• Bollerslev, T. (1986). Generalized Autoregressive Conditional Heteroskedasti- city. Journal of Econometrics, 31: 307-327.
• Bozoklu, Ş. ve Zeren, F. (2013). Türkiye Hisse Senedi Piyasasında Rasyonel Köpükler: Saklı Eşbütünleşme Yaklaşımı. Finansal Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 5(9): 17-31.
• Brunnermeier, M. ve Oehmke, M. (2013). Bubbles, Financial Crises, and Systematic Risk. Economics of Finance, 2: 1221-1288.
• Büyükşalvarcı, A. (2010). Finansal Oranlar İle Hisse Senedi Getirileri Arasında- ki İlişkinin Analizi: İMKB İmalat Sektörü Üzerine Bir Araştırma. Muhasabe ve Finansman Dergisi, 48: 130-141.
• Campbell, J.Y. ve Shiller, R.J. (1987). Cointegration and Tests of Present Va- lue Models, Journal of Political Economy, 95(5):1062-1088.
• Campbell, J.Y. ve Shiller, R.J. (1998). The Dividend-Price Ratio and Expecta- tions of Future Dividens and Discount Factors, Review of Financial Studies, 1(3):195-228.
• Case, Karl E., ve Shiller R. J. (2003). Is There a Bubble in the Housing Mar- ket?. Brookings Papers on Economic Activity, 2 (2003): 299-362.
• Cihangir, M. ve Kandemir, T. (2010). Finansal Kriz Dönemlerinde Hisse Senet- leri Getirilerini Etkileyen Makroekonomik Faktörlerin Arbitraj Fiyatlandırma Modeli Aracılığıyla Saptanmasına Yönelik Bir Çalışma (Kasım 2000 ve Şubat 2001 Finansal Krizleri Üzerine Değerlendirme ve Gözlemler), Süleyman De- mirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15(1): 257-296.
• Craine, Roger (1993). Rational-Bubbles, Journal of Economic Dynamics and Control, 17(5-6):829-846.
• Çağlı, E.Ç ve Mandacı, P.E. (2017). Borsa İstanbul’da Rasyonel Balon Varlığı: Sektör Endeksleri Üzerine Bir Analiz, Finans Politik ve Ekonomik Yorumlar, 54(629):63-76.
• Çelik, İ. , Özdemir, A., Gürsoy S. ve Ünlü H.U (2018). Gelişmekte Olan Hisse Senedi Piyasaları İle Kıymetli Madenler Arasındaki Getiri ve Volatilite Yayılımı, Ege Akademik Bakış Dergisi, 18(2):217-230.
• Demarzo, P.M., Kaniel R. And Kremer, I. (2008), Relative Wealth Concerns and Financial Bubbles, Review of Financial Studies, 21(1), 19-50.
• Demir, Y. ve Göçmen, Y. G. (2009). IMKB’de İşlem Gören Banka Hisse Senet- lerinin Getirilerini Etkileyen Faktörlerin Arbitraj Fiyatlama Modeli İle Belirlen- mesi. Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 1(2): 36-51.
• Demirel, E. (2008). Etkin Pazar Kuramından Sapmalar: Finansal Anomalileri Etkileyen Makro Ekonomik Faktörler Üzerine Bir Araştırma. Ege Akademik Bakış, 8(1): 215-241.
• Dezhbakhsh, H. ve Demirguc-Kunt, A. (1990). On the Presence of Specula- tive Bubbles in Stock Prices. Journal of Financial and Quantitative Analysis, 25: 101-112.
• Diba, B.T., Grossman, H.I. (1988). Explosive Rational Bubbles In Stock Pri- ces?, American Economic Review 78(3), 520-530.
• Dizdarlar, H. I. ve Derindere, S. (2008). Hisse Senedi Endeksini Etkileyen Fak- törler: İMKB 100 Endeksini Etkileyen Makroekonomik Göstergeler Üzerine Bir Araştırma. Yönetim Dergisi, 19(61): 113-124.
• Ege, İ. ve Bayrakdaroğlu, A. (2009). İMKB Şirketlerinin Hisse Senedi Getiri Başarılarının Lojistik Regresyon Tekniği İle Analizi. ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 5(10): 139-158.
• Engle, R.F. (1982). Autoregressive Conditional Heteroskedasticity with Esti- mates of the Variance of United Kingdom Inflation. Econometrica, 50(4): 987-1008.
• Evans, G. W. (1991). “Pitffalls in Testing for Explosive Bubbles in Asset Pri- ces. The American Review, 81(4):922-930.
• Flood, R.P. ve Garber P.M. (1980). Market Fundamentals Versus Price-Level Bubbles: The First Test, Journal of Political Economy, 88(4):745-770.
• Froot, K. Ve Obstfeld, M. (1991). Intrinsic Bubbles: The Case of Stock Prices. American Economic Review, 81(5): 1189-1214
• Garber, P.M. (2000). Famous First Bubbles: The Fundamentals of Early Mani- as, MIT Press, Cambridge, MA.
• Gençtürk, M. (2009). Finansal Kriz Dönemlerinde Makroekonomik Faktörle- rin Hisse Senedi Fiyatlarına Etkisi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(1): 127-136.
• Güngör, B. ve Yerdelen, K. C. (2015). Dinamik Panel Veri Analizi İle Hisse Senedi Fiyatını Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi. KAÜ İİBF, 6(9): 149-168.
• He, Q., Qian, Z., Fei, Z., Chong, T.T.-L., (2017). Do speculative bubbles mig- rate in the Chinese stock market? Empirical Economics, 1-20.
• Horasan, M. (2008). Enflasyonun Hisse Senedi Getirilerine Etkisi: İMKB 100 Endeksi Üzerine Bir Uygulama. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(2): 427-435.
• Horvath, M. K. T. ve Watson, M. (1995).· Testingfor Cointegration When Some of the Cointegrating Vectors Are Prespecified. Econometric The- ory, 11(5): 984-1014
• Horvath, M.T.K. ve Watson, M.W. (1995). Testing for Cointegration When Some of the Cointegrating Vectors Are Prespecified, Econometric Theory, 11(5):984-1014.
• İpekten, O. B. ve Aksu, H. (2009). Alternatif Yabancı Yatırım Araçlarının İMKB İndeksi Üzerine Etkisi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Der- gisi, 13(1): 413-423.
• İşcan, E. (2010). Petrol Fiyatının Hisse Senedi Piyasası Üzerindeki Etkisi. Mali- ye Dergisi, 158: 607-617.
• Jiang, Z.; Zhou, W.X.; Woodard, R.; Bastiansen, K.; Cauwels, P. (2010). Bubb- le Diagnosis and Prediction of the 2005-2007 and 2008-2009 Chines Stock Market Bubbles. Journal of Economic Behavior and Organization, 74: 149- 162.
• Kadıoğlu, E. ve Küçükkocaoğlu, G. (2015). Borsa İstanbul’da Güniçi Getiri ve Volatilite Yapısı İle Tek Fiyatlı Açılış ve Kapanış Seanslarının Etkisi, 9(1):103- 126.
• Kalaycı, Ş. ve Karataş, A. (2005). Hisse Senedi Getirileri ve Finansal Oranlar İlişkisi: İMKB’de Bir Temel Analiz Araştırması. Muhasabe ve Finansman Der- gisi, 27: 146-157.
• Kaya, V., Çömlekçi, İ. ve Kara, O. (2013). Hisse Senedi Getirilerini Etkileyen Makroekonomik Değişkenler 2002-2012 Türkiye Örneği. Dumlupınar Üniver- sitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 35: 167-176.
• Kirchgassner, G. ve Wolters, J. (2007). Introduction To Modern Time Series Analysis. Berlin, Heidelberg: Springer Verlag Berlin Heidelberg.
• Korkmaz, Ö. ve Karaca, S. S. (2013). Firma Performansını Etkileyen Faktörler ve Türkiye Örneği. Ege Akademik Bakış, 13(2): 169-179.
• Lamont, O. (1998). Earnings and Expected Returns, Journal of Finance, 53(5):1563-1587.
• Mayer, C. (2011). Housing Bubbles: A survey. Annual Review Economics, 3(1): 559-577.
• Mikosch, T.; KreiB, J.P.; Davis, R.A.; Andersen, T.G. (2009). Handbook of Financial Time Series. Berlin, Heidelberg: Springer Verlag Berlin Heidelberg.
• Nartea, G.V., Cheema, M.A., Szulczyk, K.R., 2017. Searching for rati- onal bubble footprints in the Singaporean and Indonesian stock markets. Journal of Economics and Finance, 1-24.
• Nasseh, A. ve Strauss, J. (2003). Stock Prices and The Dividend Discount Mo- del: Did Their Relation Break Down in the 1990s?, The Quarterly Review of Economics and Finance, 44(2):191-207.
• Nelson, D. (1991). Conditional Heteroskedasticity in Asset Returns: A Ne- wApproach. Econometrica, 59 (2): 347-370.
• Omağ, A. (2009). Türkiye’de 1991-2006 Döneminde Makroekonomik Değiş- kenlerin Hisse Senedi Fiyatlarına Etkisi. Öneri Dergisi, 8(32): 283-288.
• Özer, A., Kaya, A. ve Özer, N. (2011). Hisse Senedi Fiyatları İle Makroekono- mik Değişkenlerin Etkileşimi. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 26(1): 163-182.
• Philips, P.C.B. and Yu, J. (2011). Dating The Timeline of Financial Bubbles During The Suprime Crises, Quantitive Economics, 2(3), 455-491.
• Philips, P.C.B., Shi, S. ve Yu, J. (2014). Specification Sensitivity in Right-Tailed Unit Root Testing For Explosive Behavior. Oxford Bulletin of Economics and Statistics, 76(3).
• Philips, P.C.B., Shi, S. ve Yu, J. (2015a). Testing For Multiple Bubbles: His- torical Episodes of Exuberance and Collapse In The S&P 500. International Economic Review, 56(4):1043-1078.
• Philips, P.C.B., Shi, S. ve Yu, J. (2015b). Testing For Multiple Bubbles: Limit Theory of Dating Algorithms. International Economic Review, 52:1079-1134
• Rotermann, B. ve Wilfling, B. (2014). Periodically Collapsing Evand Bubbles and Stock-Price Volatility. Economics Letters, 123: 383-386.
• Santoni, G.J. (1987). The Great Bull Markets 1924-29 and 1982-87: Specula- tive Bubbles or Economic Fundamentals?, Federal Reserve Bank of St. Louis Review. (Nov), pp.16-30.
• Sayılgan, G. ve Süslü, C. (2011). Makroekonomik Faktörlerin Hisse Senedi Getirilerine Etkisi: Türkiye ve Gelişmekte Olan Piyasalar Üzerine Bir İnceleme. BDDK Bankacılık ve Finansal Piyasalar Dergisi, 5(1): 73-96.
• Sevinç, E. (2013). Sukuklardan Oluşan Eşit Ağırlıklandırılmış Portföy İle Türkiye’de İhraç Edilmiş Eurobondlardan Oluşan Eşit Ağırlıklandırılmış Port- föyün Riske Maruz Değerinin Karşılaştırılması, Bankacılar Dergisi, 86: 78-100.
• Shi, S. (2017). Speculative bubbles or market fundamentals? An investigati- on of US regional housing markets. Economic Modelling, 66: 101-111.
• Siegel, J. J. (2003). What is an Asset Price Bubble? An Operational Definition, European Financial Management, 9: 11-24
• Sönmez, F. ve Terzioğlu, M. (2007). Gayri Safi Milli Hasıla İMKB 100 Endeksi- ni Etkiliyor mu? Muhasabe ve Finansman Dergisi, 33: 96-101.
• Su, C. (2010). Application of EGARCH Model to Estimate Financial Volatility of Daily Returns: The Empirical Case Of China. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. University of Gothenburgs,School of Business, Economics and Law.
• Şamiloğlu, F. (2005). Hisse Getirileri ve Fiyatlarıyla, Kazanç ve Nakit Akımları Arasındaki İlişki: Deri ve Gıda Şirketlerinde Ampirik Bir İnceleme. İstanbul Üni- versitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 26: 120-126.
• Taşçı, H. M. ve Okuyan, H. A. (2009). İMKB’de Spekülatif Şişkinlerin Test Edilmesi. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 10(2): 272-283.
• Tran, Thi B. N. (2016). Speculative Bubbles in Emergining Stock Markets and Macroeconomic Factors: A New Empirical Evidence for Asia and Latin Amer- ica. Reserach in International Business and Finance. 1-14.
• West, K.D. (1987). A Specification Test For Speculative Bubbles, The Quar- terly Journal of Economics, 102(3):553-580.
• Yalçıner, K., Atan, M. ve Boztosun, D. (2005). Finansal Oranlarla Hisse Senedi Getirileri Arasındaki İlişki. Muhasebe ve Finansman Dergisi, 27: 176-187.
• Yanık, S. ve Aytürk, Y. (2011). Rational Speculative Bubbles in Istanbul Stock Exchange. Muhasebe ve Finansman Dergisi: 175-190.
• Yılmaz, Ö., Güngör, B. ve Kaya, V. (2006). Hisse Senedi Fiyatları ve Makro Ekonomik Değişkenler Arasındaki Eşbütünleşme ve Nedensellik. İMKB Dergi- si, 8(34): 1-16.
• Yörük, N.; Karaca, S.S.; Hekim, M.; Tuna, İ. (2013). Sermaye Yapısını Etkile- yen Faktörler ve Finansal Oranlar İle Hisse Getirisi Arasındaki İlişkinin ANFIS Yöntemi İle İncelenmesi: İMKB 100’de Bir Uygulama. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(2): 101-113.
• Zakoian, J.M. (1994). Threshold Heteroskedastic Models. Journal of Econom- ic Dynamics and Control, 18(5):931-955.
• Zhong, M.; Darrat, A.F and Anderson, D. C.(2003). Do US Stock Prices Devia- te from Their Fundamental Values? Some New Evidence, Journal of Banking & Finance, 27(4):673-697.
• Zügül, M. ve Şahin, C. (2009). İMKB100 Endeksi ile Bazı Makroekonomik Değişkenler Arasındaki İlişkiyi İncelemeye Yönelik Bir Uygulama. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi, 16: 1-16.