Güneydoğu Anadolu Bölgesindeki Büyükbaş Hayvancılık İşletmelerinde Uygulanan Yetiştirme Teknikleri: Şanlıurfa İli Merkez Eyyubiye İlçesi Örneği

Yıl 2023, Cilt: 12 Sayı: 2, 103 - 117, 05.01.2024

Soner Doğanay , Mete Yanar

Öz

Bu araştırma, Güneydoğu Anadolu bölgesindeki sığırcılık işletmelerinde yapılan yetiştiricilik uygulamaları, karşılaşılan sorunlar ve çözüm önerilerini ortaya koymak üzere Şanlıurfa ili Eyyubiye ilçesi örneğinde yürütülmüştür. Bu amaçla 135 adet işletme basit tesadüfi örnekleme yöntemi ile seçilerek yetiştiricilerle yüz yüze anket çalışması yapılmıştır. İşletmecilerin %68.5’inde suni tohumlama yaptırılmadığı ve %44.3’ünün ise suni tohumlamayı doğru bulmadığı tespit edilmiştir. İneklerde kızgınlığın belirlenmesinde yetiştiricilerin %80.7‘sinin birden fazla sayıda kızgınlık belirtilerini dikkate alarak kızgınlıkları tespit ettikleri ve işletmecilerin %75.7’sinin düvelerini 1.5 yaşına ulaştığında boğaya verdikleri veya suni tohumlama yaptırdıkları belirlenmiştir. Yetiştiricilerin %47.4’ü inekleri doğumdan sonraki ilk kızgınlıkta tabii aşım veya suni tohumlama yaptırdıkları saptanmıştır. Bu uygulamanın ineklerin üreme sağlığı ve verimleri açısından hatalı bir uygulama olduğu söylenebilir. Eyyubiye ilçesinde yetiştirilen ineklerin önemli bir oranda (%48.3) kontrolsüz bir şekilde kendiliğinden kuruya çıkmaları diğer dikkat çekici bir durum olarak değerlendirilmiştir. Sığırcılık işletmelerinin büyük çoğunluğunda (%64.4‘ünde) hayvanların verim kayıtları tutulurken, %35.6’sında tutulmadığı, ancak bu kayıtların kapsam ve içerik bakımından yetersiz olduğu belirlenmiştir. Çalışma kapsamındaki sığır çiftliklerinin %65.5’inde seyyar makine ile sağım, %19.3’ü sağım ünitelerinde ve % 15.1’inde de elle sağım yapıldığı saptanmıştır. Sağım öncesi sığır işletme sahiplerinin %66.4 oranında meme temizliği yaptığı, %33.6’sınında yapmadığı belirlenmiştir. İşletmelerde kullanılan sağım makinelerinin temizlenme sıklıkları incelendiğinde, %8.7’sinin günde bir defa, %8.7’sinin iki günde bir defa, %58.7’si hafta da bir kez temizlendiği, % 24.0’ünün de ise ayda bir temizlik yapıldığı tespit edilmiştir. Sağım öncesi meme temizliği yapma ve sağım makinelerinin temizlikleri gibi uygulamalarda yetersiz kalındığı, sağılan sütün işleme tesislerine ulaştırılmadan önceki periyotta uygun olmayan koşullarda muhafaza edildiği belirlenmiştir. İlçedeki sığır yetiştiricilerinin büyük bir çoğunluğu da (%78.2) işletmelerinde hastalık görüldüğünde veteriner sağlık hizmeti aldıklarını ifade etmişlerdir.

Anahtar Kelimeler

Sığırcılık işletmeleri, sağım, kızgınlık takibi, çiftlik yönetimi, Şanlıurfa ili, Eyyubiye ilçesi

Kaynakça

• Kaynaklar Akkuş, Z. (2009). Konya İlinde süt sığırcılığı işletmelerinin yapısal özellikleri. (Yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Avsever, F. (2016), Konya İli Ereğli İlçesi Süt Sığırcılığı İşletmelerinin Yapısal Özellikleri, (Yüksek lisans tezi), Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Aydın, R., Bayram, B., Ergün, O. F., Özdemir, V. F., Diler, A., Yanar, M., Koçyiğit, R. (2023). Sığırcılık İşletmelerinde İşletme Büyüklüğü ve Yetiştiricilerin Eğitim Durumlarının Çiftlik Uygulamaları Üzerine Etkileri: Erzurum İli Aşkale İlçesi Örneği. Palandöken Journal of Animal Sciences Technology and Economics, 2(1), 29-37.
• Ayman, H. (2014). Kahramanmaraş ili Merkez ilçede süt sığırcılığı işletmelerinin yapısal özellikleri, sorunları ve çözüm önerileri (Yüksek lisans tezi). Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Kahramanmaraş.
• Bakır, G. (2002). Van İlindeki Özel Süt Sığırcılığı İşletmelerinin Yapısal Durumu. Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Tarım Bilimleri Dergisi, 12(2),1-10.
• Bogdanovic, V., Dedovic, R., Perisic, P., Stanojevic, D., Petrovic, M. D., Trivunovic, S., Kucevic, D., Petrovic, M.M. (2012). An assessment of dairy farm structure and characteristics of dairy production systems in Serbia. Biotechnology in Animal Husbandry, 28(4), 689-696.
• Çapadağ, M. (2017). Erzurum İli Yakutiye ilçesi büyükbaş hayvancılık işletmelerinin yapısal özellikleri. (Yüksek lisans tezi). Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• Demir, P., Adıgüzel, S. I., Sarı, M., Ayvazoğlu, C. (2014). Kars merkez ilçedeki süt sığırcılık işletmelerinin genel yapısı ve ekonomik boyutu. Fırat Üniversitesi Sağlık Bilimleri Veteriner Dergisi, 28(1), 9-13.
• Diler, A., Güler, O., Aydın, R., Yanar, M., Koçyiğit, R. (2017). Erzurum İli Narman ilçesi sığırcılık işletmelerinde çiftlik yönetimi ve buzağı yetiştirme uygulamaları. Alınteri Zirai Bilimler Dergisi, 32(1), 39-45.
• Duguma B., Kechero, Y., Janssens, G.P.J. (2012). Survey of major diseases affecting dairy cattle in Jimma Town, Oromia, Ethiopia. Global Veterinaria, 8(1), 62-66.
• Heinrichs, A. J., Kiernan, N. E., Graves, R. E., Hutchinson, L. J. (1987). Survey of calf and heifer management practices in Pennsylvania dairy herds. Journal of Dairy Science, 70(4), 896-904.
• İnal, H. (2014). Bursa İli Büyükorhan ilçesinde damızlık sığır yetiştiricileri birliği ve merkez kooperatife kayıtlı sığırcılık işletmelerinin incelenmesi ve karşılaştırılması. (Yüksek lisans tezi). Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• Kaygısız, A., Tümer, R., Orhan, H., Vanlı, Y. (2008). Kahramanmaraş bölgesi süt sığırı işletmelerinin yapısal özellikleri: I. Yetiştirme uygulamaları. Ziraat Fakültesi Dergisi, 3(2), 23-31.
• Koçyiğit, R., Diler, A., Yanar, M., Güler, O., Aydın, R., Avcı, M. (2015). Erzurum İli Hınıs ilçesi sığırcılık işletmelerinin yapısal durumu çiftlik yönetimi ve buzağı yetiştirme uygulamaları. Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 5(4), 85-97.
• Koçyiğit, R., Yanar, M., Aydın, R., Diler, A., Güler, O. (2017). Erzurum İli Narman ilçesindeki sığırcılık işletmelerinde uygulanan sağım yönetimi üzerine bir araştırma. Alınteri Zirai Bilimler Dergisi, 32(2), 45-54.
• Koçyiğit, R., Yanar, M., Aydın, R., Diler, A., Güler, O. (2018). Sığırcılık işletmelerinde hayvan sağlığı, veteriner sağlık hizmetleri ve yetiştirici memnuniyeti ve beklentileri: Erzurum İli Narman İlçesi örneği. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tarım ve Doğa Dergisi, 21(2), 203-208.
• Köseman, A., Şeker, İ. (2016). Malatya ilinde sığırcılık işletmelerinin mevcut durumu: I. Yapısal özellikler. Fırat Üniversitesi Sağlık Bilimleri Veteriner Dergisi, 30(1), 5-12.
• Oluğ, H. H. (1996). Burdur süt sığırcılığının sorunları ve çözüm önerileri. (Yüksek lisans tezi). Akdeniz Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Antalya.
• Önal, A. R., Özder, M. (2008). Edirne ili damızlık sığır yetiştiricileri birliğine üye işletmelerin yapısal özellikleri. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 5(2), 197-203.
• Özen, N., Oluğ, H.H. (1997). Burdur süt sığırcılığının sorunları ve çözüm önerileri. Trakya Bölgesi II. Hayvancılık Sempozyumu, 9-10 Ocak, Tekirdağ.
• Özhan M., Tüzemen N., Yanar M. (2015). Büyükbaş Hayvan Yetiştirme (Düzeltilmiş 6. Baskı). Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Ders Notu, Yayın No:134, Erzurum.
• Özsağlıcak, S., Yanar, M. (2022). Doğu Anadolu bölgesindeki sığırcılık işletmelerinde yetiştiricilik uygulamaları: Erzincan ili merkez ilçesi örneği. Palandöken Journal of Animal Sciences Technology and Economics, 1(2), 32-40
• Öztürk, N. N. (2009). Mardin İlindeki Süt Sığırcılığı İşletmelerinin Yapısal Özellikleri. (Yüksek lisans tezi), Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Pirinçci, E. (2015). Adana ili Pozantı ilçesi süt sığırcılığı işletmelerinin genel yapısı, sorunları ve çözüm önerileri. (Yüksek lisans tezi). Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Adana.
• Sezer, Y., Baytok, E., Akçay, A. (2020). Nevşehir ili süt sığırcılığı işletmelerinin yapısı ve hayvan besleme uygulamaları yönünden değerlendirilmesi. Erciyes Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, 17(3), 235-241.
• Soyak, A., Soysal, M. İ., Gürcan, E. K. (2007). Tekirdağ İli Süt Sığırcılığı İşletmelerinin Yapısal Özellikleri ve Bu İşletmelerin Siyah Alaca Süt Sığırlarının Çeşitli Morfolojik Özellikleri Üzerine Bir Araştırma. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 4(3), 297-305.
• Şeker, İ., Tasalı, H., Güler, H. (2012). Muş ilinde sığır yetiştiriciliği yapılan işletmelerin yapısal özellikleri. Fırat Üniversitesi Sağlık Bilimleri Veteriner Dergisi, 26(1), 9–16.
• Tatar, A. M. (2007). Ankara ve Aksaray Damızlık Sığır Yetiştiricileri il birliklerine üye süt sığırcılığı işletmelerinin yapısı ve sorunları. (Doktora tezi). Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Tilki, M., Sarı, M., Aydın, E., Işık, S., Aksoy, A. R. (2013). Kars ili sığır işletmelerinde barınakların mevcut durumu ve yetiştirici talepleri: I. Mevcut durum. Kafkas Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, 19(1), 109- 116.
• Tugay, A., Bakır, G. (2009). Giresun yöresindeki süt sığırcılığı işletmelerinin yapısal özellikleri. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 40(1), 37-47.
• TUİK. (2023). Türkiye İstatistik Kurumu. Hayvancılık istatistikleri. http://www.tuik.gov.tr, (Erişim tarihi:19.07.2023). Tutkun, M., Denli, M., Sessiz, A. (2017). Diyarbakır ili süt sığırcılığı işletmelerinin yapısal durum analizi. Turkish Journal of Agriculture-Food Science and Technology, 5(5), 476-483.
• Yaylak, E., Konca, Y., Koyubenbe, N. (2016). İzmir İli Ödemiş ilçesindeki damızlık sığır yetiştiricileri birliği üyesi işletmelerde sağlık koruma uygulamaları ve sağlık sorunları üzerine bir araştırma. Hayvansal Üretim, 57(1), 28-40.
• Yener, H., Atalar, B., Mungan, M. (2013). Şanlıurfa ilindeki sığırcılık işletmelerinin biyogüvenlik ve hayvan refahı açısından değerlendirilmesi. Harran Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, 2(2), 87-93
• Yeşil, Z. (2015). Iğdır ili damızlık sığır yetiştiricileri birliğine üye merkez ilçe tarım işletmelerinin mevcut durumu ve yapısal özellikleri. (Yüksek lisans tezi). Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Iğdır.
• Yıldız N, Bircan H. (2006). Uygulamalı İstatistik. Nobel Yayın Dağıtım, Ankara.