Değerler Açısından Ders Kitaplarının İncelenmesi: Ortaokul 6. Sınıf Fen Bilimleri Ders Kitapları Örneği

Yıl 2024, Cilt: 19 Sayı: 41, 1549 - 1574, 30.03.2024

Suat Ünal , Ali İhsan Benzer

https://doi.org/10.35675/befdergi.1281697

Öz

Bu çalışmanın amacı, 6. sınıf fen bilimleri ders kitaplarında kök değerlere ne ölçüde yer verildiğini değerlendirmektir. Araştırmada, nitel yöntemlerden biri olan doküman analizi kullanılmıştır. Bu çalışmada 2021–2022 eğitim-öğretim yılında ortaokullarda ücretsiz olarak dağıtılan MEB Yayınları`na ait iki 6. sınıf fen ders kitabı incelenmiş ve analiz edilmiştir. Belirlenen ders kitaplarının değerler bakımından incelenmesi için TTKB tarafından hazırlanmış on kök değeri içeren kriter tablosu kullanılmıştır. Elde edilen veriler, betimsel analiz yöntemleri kullanılarak analiz edilmiştir. Yapılan inceleme sonucunda ders kitaplarında en fazla ‘öz denetim’ ve ‘sorumluluk’ değerlerinden bahsedildiği, buna karşılık ‘adalet’ değerinin hiç yer almadığı tespit edilmiştir. Bu durum öğretim programlarında yer alan tüm kök değerlere fen ders kitaplarında aynı oranda yer verilmediği sonucunu ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Değerler eğitimi, ders kitapları, fen bilimleri, kök değerler

Kaynakça

• Acar, B., & Yaman Kasap, M. (2020). Ortaöğretim biyoloji ders kitaplarında değerlerin analizi. Sakarya University Journal of Education, 10(2), 336-349. https://doi.org/10.19126/suje.674502
• Akbaş, O. (2008). Değer eğitimi akımlarına genel bir bakış. Değerler Eğitimi Dergisi, 6(16), 9-27.
• Akbulut, S., Üzüm, B., & Pesen, A. (2022). İngilizce dersi öğretim programında belirtilen temel değerler çerçevesinde 5. sınıf İngilizce dersi kitaplarının incelenmesi. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21(43), 528-565. https://doi.org/10.46928/iticusbe.1050724
• Baki, Y. (2019). Ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin değer aktarımı açısından incelenmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 17(37), 109-146. https://doi.org/10.34234/ded.460042
• Bloom, B. S., Engelhart, M. D., Furst, E. J., Hill, W. H., & Krathwohl, D. R. (1956) . Taxonomy of educational objectives: The classification of educational goals. Handbook I: Cognitive domain. Longman.
• Callahan, R. M., Muller, C., & Schiller, K. S. (2008). Preparing for citizenship: Immigrant high school students' curriculum and socialization. Theory & Research in Social Education, 36(2), 6-31. https://doi.org/10.1080/00933104.2008.10473365
• Chowdhury, M. (2016). Emphasizing morals, values, ethics, and character education in science education and science teaching. Malaysian Online Journal of Educational Sciences, 4(2), 1–16.
• Clawson, C. J., & Vinson, D. E. (1978). Human values: A historical and interdisciplinary analysis. Advances in Consumer Research, 5, 396-402.
• Çapoğlu, E., & Alpaslan, O. (2015). Ortaokul 8. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki şiirlerde yer alan değerler. Sakarya University Journal of Education, 5(3), 90-104.
• Çepni, S., Bacanak, A., & Küçük, M. (2003). Fen eğitiminin amaçlarında değişen değerler: Fen-teknoloji-toplum. Değerler Eğitimi Dergisi, 1(4), 7-29.
• Deveci, İ. (2018). Türkiye’de 2013 ve 2018 yılı fen bilimleri dersi öğretim programlarının temel öğeler açısından karşılaştırılması. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(2), 799-825. https://doi.org/10.17860/mersinefd.342260
• Durhat, G., & Ökten, C. E. (2020). Kök değerlerin ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki erdemler temasıyla ilişkisi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 8(3), 675-693. https://doi.org/10.16916/aded.678498
• Erkılıç, T. A., & Can, S. (2018). Eğitim yönetimi ders kitaplarının içerik ve fiziksel özellikleri açısından incelenmesi. Anadolu University Journal of Education Faculty, 2(4), 295-307.
• France, B. (2007). Location, location, location: Positioning biotechnology education for the 21st century. Studies in Science Education, 43(1), 88–122.
• Gürdal, A., Bayram, H., & Şahin F. (1998). Cumhuriyet`in 75. yılında fen eğitimi. Milli Eğitim Dergisi, 139, 13-15.
• Halstead, J. M., & Taylor, M. J. (2000). Learning and teaching about values: A review of recent research. Cambridge Journal of Education, 30(2), 169-202. https://doi.org/10.1080/713657146
• Jensen, B. B., & Schnack, K. (2006). The action competence approach in environmental education. Environmental Education Research, 12(3–4), 471–486. https://doi.org/10.1080/1350462970030205
• Kavak, N., Tufan, Y., & Demirelli, H. (2006). Fen teknoloji okuryazarlığı ve informal fen eğitimi gazetelerin potansiyel rolü. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 26(3), 17-28.
• Kılcan, T. (2020). Ortaokul ve İmam Hatip ortaokulları matematik ders kitaplarında yer alan kök değerlerin incelenmesi. Uluslararası Sosyal Bilgilerde Yeni Yaklaşımlar Dergisi, 4(2), 248-266. https://doi.org/10.38015/sbyy.816641
• Kılıç, A., & Seven, S. (2004). Konu alanı ders kitabı incelemesi. Pegem A Yayıncılık.
• Kılıç, Y. (2020). Bilim İnsanının Sorumluluğu. Türk Tabipler Birliği | Covid-19 Pandemisi Altıncı Ay Değerlendirme Raporu, https://www.ttb.org.tr/kutuphane/covid19-rapor_6/covid19-rapor_6_Part17.pdf
• Koltaş, E. (2020). Lise biyoloji, fizik ve kimya ders kitaplarının değerler eğitimi açısından incelenmesi. (Tez No. 644773) [Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi-İstanbul]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Koster, E., & de Regt, H. W. (2020). Science and values in undergraduate education. Science & Education, 29(1), 123–143. https://doi.org/10.1007/s11191-019-00093-7
• Krapp, A., & Prenzel, M. (2011). Research on interest in science: Theories, methods, and findings. International Journal of Science Education, 33(1), 27–50. https://doi.org/10.1080/09500693.2010.518645
• Krathwohl, D. R., Bloom, B. S., & Masia, B. B. (1964). Taxonomy of educational objectives: The classification of educational goals (Handbook II: Affective domain). David McKay.
• Laçin-Şimşek, C. (2004). Fen bilgisi öğretim programı ve ders kitaplarına göre çevre eğitiminde etik ve estetik değerler. Değerler Eğitimi Dergisi, 2(7), 127-146.
• Landis, J. R., & Koch, G. G. (1977). The measurement of observer agreement for categorical data. Biometrics, 33(1), 159-174. https://doi.org/10.2307/2529310
• Lee, Y. C. (2007). Developing decision-making skills for socio-scientific issues. Journal of Biological Education, 41(4), 170-177. https://doi.org/10.1080/00219266.2007.9656093
• Lindeman, M., & Verkasalo, M. (2005). Measuring values with the short Schwartz`s value survey. Journal of Personality Assessment, 85(2), 170-178. https://doi.org/10.1207/s15327752jpa8502_09
• MEB (2017). Müfredatta yenileme ve değişiklik çalışmalarımız üzerine. https://ttkb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_07/18160003_basin_aciklamasi-program.pdf
• MEB (2018). Fen bilimleri dersi öğretim programı (İlkokul ve Ortaokul 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar). Milli Eğitim Bakanlığı. http://mufredat.meb.gov.tr/Dosyalar/201812312311937-FEN%20B%C4%B0L%C4%B0MLER%C4%B0%20%C3%96%C4%9ERET%C4%B0M%20PROGRAMI2018.pdf
• National Curriculum Council (1993). Spiritual and Moral Development: A discussion paper. York: NCC. http://www.educationengland.org.uk/documents/ncc1993/smdev.html
• Ottander, C., & Ekborg, M. (2012). Students’ experience of working with socioscientific issues - A quantitative study in secondary school. Research in Science Education, 42(6), 1147–1163. https://doi.org/10.1007/s11165-011-9238-1
• Öksüz, H. İ., & Eken, N. T. (2019). İlkokul (1-4) Türkçe ders kitaplarındaki hikâye edici metinlerin Türkçe dersi öğretim programındaki kök değerler bakımından incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7(2), 384-401. https://doi.org/10.16916/aded.543009
• Özay Köse, E., & Gül, Ş. (2020a). Ortaöğretim 9. ve 10. sınıf biyoloji ders kitaplarında yer alan değerler. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, 6, 35-45. https://doi.org/10.21733/ibad.635316
• Özay Köse, E., & Gül, Ş. (2020b). Ortaöğretim 11. sınıf biyoloji ders kitabında sorumluluk değerinin incelenmesi. Uluslararası Sosyal ve Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(13), 1-15. https://doi.org/10.20860/ijoses.634150
• Özyuva, D., & Yamaç, A. (2022). 6. Sınıf İngilizce ders kitaplarında yer alan metinlerin değerler açısından incelenmesi. Erciyes Journal of Education, 6(2), 145-165. https://doi.org/10.32433/eje.1041663
• Polat, M. C., & Atalay, N. (2021). The review of primary school science textbooks in the context of values. Osmangazi Journal of Educational Research, 8(2), 98 -120.
• Rokeach, M. (1973). The Nature of human values. The Free Press.
• Schwartz, S. H. (1992). Universals in the content and structure of values: Theoretical advances and empirical tests in 20 countries. In M. Zanna (Ed.), Advances in experimental social psychology (pp. 1-65). Academic Press.
• Seah, W. T., & Bishop, A. J. (2000, April 24-28). Values in mathematics textbooks: A view through two Australasian regions. 81st Annual Meeting of the American Educational Research Association, New Orleans, LA.
• Spranger, E. (1928). Types of men. The psychology and ethics of personality. Niemeyer.
• Şahin, Ö., & Başgül, M. (2018). Ortaokul matematik ders kitaplarında sosyal değerler. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 34, 90-104.
• Şen, Ü. (2008). Altıncı sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin ilettiği değerler açısından incelenmesi. The Journal of International Social Research, 1(5), 763-779.
• Şimşek, Ş. (2017). Türkçe ders kitaplarındaki okuma metinlerinde karakter eğitimi. Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi, 4(13), 357-364.
• Teker, D., & Ellez, A. M. (2022). Ortaöğretim matematik ders kitaplarının değerler eğitimi açısından incelenmesi. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 13(2), 1083-1098.
• Thomas, E. (2005). Researching Values in Cross-cultural Contexts. In R. Gardner, J. Cairns, & D. Lawton (Eds.), Education for Values: morals, ethics and citizenship in contemporary teaching (pp. 259-274). Taylor & Francis.
• Topkaya, Y. (2011). Sosyal bilgiler programında yer alan değerlerin ders kitaplarına yansıma düzeylerinin değerlendirilmesi (Tez No. 280024). [Yüksek lisans tezi, Niğde Üniversitesi- Niğde]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Ulusoy, K., & Dilmaç, B. (2012). Değerler eğitimi (6. Baskı). Pegem Akademi.
• Uygun, S. (2013). Değerler eğitimi program tasarılarının değerlendirilmesi (Antalya örneği). Mediterranean Journal of Humanities, 3(2), 263-277.
• Yaman, H., & Anilan, B. (2021). Values education in science lessons with activities: Responsibility value. Science Education International, 32(3), 237-247. https://doi.org/10.33828/sei.v32.i3.7
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (8.baskı). Seçkin Yayıncılık.