The Evaluation of Democracy in the new Turkey

Yıl 2021, Sayı: 22, 123 - 149, 01.07.2021

Ahmet Asker

https://doi.org/10.33431/belgi.839199

Öz

New Turkey rhetoric falls into the time period when the republic was declared by abolishing the sultanate and the Turkish revolution occurred between the two world wars. It is possible to come across this discourse frequently in the Western and national press. Ataturk has been regarded as the architect of the new Turkey. Thus, the new Turkey and Atatürk's ruling period have been identified as closely interrelated. The notion of democracy was overlooked during the process of founding the new Turkey, fascist and communist ideologies which were leaning towards authoritarianism and totalitarianism came to power.
The new Turkey where Ataturk’s reforms were implemented decisively was influenced by the political atmosphere of the era. After the world-wide economic crisis in 1929, the quest to stabilize the politics and economy of the young republic was intensified. The principles of Kemalism were shaped in this process, party state integrity was achieved, but the search for democracy was not finalised. In the 1930s, when democratic values were overlooked, articles evaluating national sovereignty, liberalism, parliamentarism and democracy in national and foreign press were published. As a stark contrast to the turbulent period in the history of the world, many articles that praised democracy were published in Turkey. Despite the one-party state, the commitment to democracy by Turkey and Ataturk was praised.
The purpose of this article is to try to understand the implementation of democracy attempts of the new Turkey which was seeking a stable direction during a period when the target set by Ataturk to raise to the level of civilised nations was shifted to far right and far left sharply between the two world wars.

Anahtar Kelimeler

Democracy, Parliamentarism, Liberalism, Fascism, Kemalism, Atatürk

YENİ TÜRKİYE'DE DEMOKRASİ OKUMALARI

Öz

Yeni Türkiye söylemi, saltanatın kaldırılarak cumhuriyetin ilan edildiği ve Türk inkılabının uygulandığı iki dünya savaşı arası zaman dilimine işaret eder. Batılı ve ulusal basında bu söyleme sık sık rastlamak mümkündür. Atatürk ise Yeni Türkiye’nin mimarı olarak nitelendirilmiştir. Dolayısıyla Yeni Türkiye ile Atatürk’ün iktidar dönemi iç içe geçmiş, özdeşleşmiştir. Yeni Türkiye’nin inşası sürecinde demokrasi gözden düşmüş, otoriter ve totaliter eğilimli faşist ve komünist ideolojiler iktidara gelmişlerdir.
Atatürk devrimlerinin kararlılıkla uygulandığı Yeni Türkiye, dönemin siyasal atmosferinden etkilenmiştir. 1929’da yaşanan dünya ölçeğindeki ekonomik buhran sonrasında, genç cumhuriyetin siyaset ve ekonomisine istikrar kazandırma arayışı yoğunlaşmıştır. Kemalizm prensipleri bu süreçte şekillenmiş, parti devlet bütünlüğü sağlanmış, ancak demokrasi arayışları sonlanmamıştır. Demokratik değerlerin gözden düştüğü 1930’lu yıllarda ulusal ve yabancı basında milli egemenlik, liberalizm, parlamentarizm ve demokrasiyi değerlendiren yazılar kaleme alınmıştır. Dünya tarihinin çalkantılı bu dönemine tezat bir şekilde, Türkiye’de demokrasiyi öven birçok yazı kaleme alınmıştır. Tek parti yönetimine rağmen, Türkiye’nin demokratik bir ülke olduğu ve Atatürk’ün demokrasiye bağlılığı takdir edilmiştir.
Bu yazının amacı, Atatürk’ün hedef olarak belirlediği Muasır Medeniyetin ibresinin keskin bir kırılma ile en sağa ve sola kaydığı iki dünya savaşı arası dönemde, kendine istikrarlı bir yön arayan Yeni Türkiye’de demokrasi kavrayışını 1930’lu yılların ulusal ve yabancı basınında yer alan demokrasi okumaları ışığında anlamaya çalışmaktır.

Anahtar Kelimeler

Demokrasi, Parlamentarizm, Liberalizm, Faşizm, Kemalizm, Atatürk

Kaynakça

• “Behmenin Türkiye hakkındaki beyanatı”, Ayın Tarihi, Sayı 33, 1-31 Ağustos 1936.
• “Neues Wiener Tageblatt”, Ayın Tarihi, Matbuat Umum Müdürlüğü, Sayı 15, 1-28 Şubat 1935.
• “Türkiye’nin yeni bünyesi”, 26 ikincikanun 1935 tarihli Times (Londra) dan aktaran: Ayın Tarihi, Matbuat Umum Müdürlüğü, Sayı 15, 1-28 Şubat 1935.
• “Yeni bir ‘totalitarisme”, Ayın Tarihi, Sayı 25, 1-31 I. Kânun 1935.
• “Yeni Türkiye. Birleşik Amerikadan parlamentolar konferansına iştirak eden grup umum kâtibi A.D. Gall tarafından tanzim edilen rapor”dan aktaran: Ayın Tarihi, Matbuat Umum Müdürlüğü, Sayı 15, 1-28 Şubat 1935.
• “Yeni Türkiye’nin görünüşü”, Maurice Roland’dan aktaran: Ayın Tarihi, Matbuat Umum Müdürlüğü, Sayı 12, 1-30 2. Teşrin 1934.
• “Yeni Türkiye’nin iktisadî siyaseti”, La République, 9 Birinciteşrin, 1934’den aktaran: Ayın Tarihi, 1-31 1.Teşrin 1934, sayı 11, Matbuat Umum Müdürlüğü, 1934.
• “Yeni Türkiye’nin uyanışı”, 9 Kanunuevvel 1936 tarihli Elmuttakam “Elkahire”den aktaran: Ayın Tarihi, Sayı 25, I.-31 Birincikanun 1935.
• “Yeni Türkiyeye dair”, 26 Teşrinevvel 1935 tarihli L’Indépendance Roumanile, Bükreş”ten aktaran: Ayın Tarihi, Sayı 25, I.-31 Birincikanun 1935.
• Asker, Ahmet (2014), Kemalist Türkiye’den Nazi Almanyası’na karşılaştırmalı bakışlar ve algınlar 1929-1939, İstanbul: Libra Yayınevi.
• Atatürk, Mustafa Kemal (2010), Medeni Bilgiler, İstanbul: Toplumsal Dönüşüm Yayınları.
• Atay, Falih Rıfkı, “Yeni Türkiye ve rolü”, Ulus, 22.07.1936.
• Bozkurt, Mahmut Esat, “Kamâlizm’in ideolojisi”, Tan, 28 Mayıs 1935.
• Bozkurt, Mahmut Esat, “Kemalist demokrasi”, Ulus, 20 Mart 1939.
• Çemberleyn, Sir Osten, “Avrupa demokrasisinin yıkılışı”, Ayın Tarihi, Sayı 36, 1-30 Son Teşrin 1936.
• Erem, Ali Rıza, “Kamâlizm’de devletçilik”, Tan, 12 Ağustos 1935.
• Ertem, Sadri “Demokrasinin zaferleri”, Vakit, 7 Haziran 1939.
• Ertem, Sadri, “Liberalizm ehramı tersine çevriliyor”, Kurun, 12 Mayıs 1936.
• Herbert Side, Bothan, “Atatürk bize bir model olabilir”, Ayın Tarihi, 1-30 Sonkânun 1938.
• Heriot, M.E., “Eski Türkiye’den yeni Türkiye’ye. Sabık Fransa Başvekili M.E. Herriot’un 29 ikinci teşrin 1933’de verdiği konferans”, Ayın Tarihi, Matbuat Umum Müdürlüğü, 15 II. Teşrin- 31 I. Kanun 1933.
• Hobsbawm, Eric (2006), Kısa 20. Yüzyıl – Aşırılıklar Çağı 1914–1991, çev. Yavuz Alogan, İstanbul: Everest Yayınları.
• Jackh, Ernest (2008), Yükselen hilal. Türkiye’nin dünü, bugünü, yarını, Çev. Sakıp Murat Yalçın, İstanbul: İkarus Yayınları.
• Kaya, Şükrü, “Atatürk rejimi”, Aktaran: Ahmet Emin Yalman, Tan, 29 İlkkânun 1936.
• Milletvekili genel seçimleri 1923-2011 (2012), Ankara: Türkiye İstatistik Kurumu.
• Peker, Recep “Uluslaşma, devletleşme”, Ulus, 3 Temmuz 1936.
• Peker, Recep, “Bay Recep Peker tarafından ana inkılâp hakkında verilen ders”, Ayın Tarihi, Sayı 13, 1-31 I. Kânun 1934.
• Reisman, Arnold (2011), Nazizmden Kaçanlar ve Atatürk Vizyonu, çev: Gül Çağalı Güven, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Svetovski, “Türk Parlâmentosu elit idaresi”, Ulus, 13 İlkkanun 1936.
• Tongas, Gérard, “Türk yenileşmesinin sembolü Ankara”, Ayın Tarihi, Sayı 29, 1-30 Nisan 1936.
• Us, Asım “Tek Parti”, Kurun, 12 Mayıs 1935.
• Yalman, Ahmet Emin, “Atatürk Rejimi”, Tan, 29 İlkkânun 1936.
• Yalman, Ahmet Emin, “Rejim ve menfi ruh”, Tan, 30 İlkkânun 1936.