İKTİDARININ İKİNCİ DÖNEMİNDE (1954-1957) DEMOKRAT PARTİ POLİTİKALARININ MUHALİF BASINA YANSIMASI AKİS DERGİSİ ÖRNEĞİ

Yıl 2021, Sayı: 22, 453 - 480, 01.07.2021

Beral Alacı

https://doi.org/10.33431/belgi.946144

Öz

II. Dünya Savaşı sonrasında değişen dünya şartları savaşa dahil olan olmayan birçok ülkeyi önemli ölçüde etkilemiştir. Türkiye de bu durumdan etkilenen devletler arasında yer alır. İç ve dış politikada oldukça hareketli geçen 1945 yılı Türkiye’yi uluslararası platformda önemli kararlar almaya; iç politikada da tek partili yönetiminden çok partili sisteme geçişin zeminini hazırlamaya yöneltmiştir. İsmet İnönü’nün çok partili hayatı destekler açıklamalarını takiben 1945-1950 yılları arasında pek çok parti kurulmuş ve böylece Türk siyaseti “çok partili hayat”a sahne olmaya başlamıştır. Bu süreçte 07 Ocak 1946 tarihinde kurulan Demokrat Parti kısa sürede ön plana çıkmış, 1950 yılındaki seçimlerdeki başarısı ile de on yıl sürecek iktidar serüvenine başlamıştır. Bu süreçte üç genel seçim yaşanmış, bu seçimler Demokrat Parti’nin galibiyeti ile sonuçlanmıştır.
Demokrat Parti ile basın arasında ilişkiler ilk yıllarda olumlu bir atmosferde şekillenmiştir. Demokrat Parti’nin iktidarının ilk aylarında çıkardığı Basın Kanunu ile yaptığı özgürlükçü düzenlemelerin bunda büyük etkisi olmuştur. Ancak 1954 seçimlerine doğru alınan sert tedbirler ile basın kontrol altına alınmış, Demokrat Parti ile basın arasındaki ilişkiler gerilmiştir. 1954 tarihindeki seçimler ile Demokrat Parti’nin iktidarının ikinci dönemi başlar. 1957 yılındaki seçimlere kadar sürecek olan bu ikinci dönem Demokrat Parti’nin en fazla oy aldığı, gücünün zirvesine eriştiği süreçtir. Demokrat Parti iktidarının gücüne mukabil iktidar-muhalefet ilişkisinin en keskinleştiği dönem de bu ikinci dönem olacaktır. Bu dönemde yayın hayatına başlayan Akis dergisi, ilk sayısından itibaren yüksek tirajlara ulaşmıştır. Demokrat Parti’nin ilk dönemine oranla değişen siyasi tavrı ile şekillenen muhalif söylemleri ve buna karşılık Demokrat Parti’nin aldığı önlemler Akis dergisini dönemin dikkat çeken dergilerinden biri haline getiren en önemli etkenler olmuştur. Bu çalışma ile Demokrat Parti’nin iktidarının ikinci dönemine Akis dergisi penceresinden ışık tutulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Demokrat Parti, Akis Dergisi, Basın, Muhalefet, 1954-1957.

IN THE SECOND PERIOD OF POWER (1954-1957) REFLECTION OF DEMOCRATIC PARTY POLICIES ON THE OPPOSIVE PRESS: AKIS JOURNAL EXAMPLE

Öz

After the World War II, the changing world conditions have significantly affected many countries that are included in the war and not included. Turkey is also among the states affected by this situation. The year 1945, which was quite active in domestic and foreign policy, made Turkey take important decisions on the international platform; In domestic politics single-party management has become multi-party system. Following İsmet İnönü's statements that support multi-party life, many parties were established between 1945 and 1950, and thus Turkish politics began to be the scene of a "multi-party life". In this process, the Democratic Party, which was founded on January 7, 1946, came to the fore in a short time, and with the success in the elections in 1950, it started its ten-year adventure of power. During this period, three general elections took place, and these elections resulted in the victory of the Democratic Party.
Relations between the Democratic Party and the press are shaped in a positive atmosphere in the first years. The Press Law and the liberal regulations made by the Democrat Party in the first months of its rule had a great impact on this. However, the press was taken under control with the harsh measures towards the 1954 elections, so the relations between the Democratic Party and the press were strained. The second period of the Democratic Party's rule begins with the elections in 1954. This second term, which will last until the 1957 elections, is the period in which the Democratic Party received the most votes and reached the peak of its power. This second period will be the period in which the power-opposition relationship will be sharpest against the power of the Democratic Party government. Akis magazine, which started its publication life in this period, has reached high circulation since the first issue. The opposition discourses shaped by the changing political attitude of the Democratic Party compared to the first period and the measures taken by the Democratic Party in turn were the most important factors that made Akis magazine one of the most remarkable magazines of the period. With this study, it has been tried to shed light on the second period of the Democratic Party's rule from the window of Akis journal.

Anahtar Kelimeler

Democratic Party, Akis Journal, Press, Opposition, 1954-1957.

Kaynakça

• (1954 ), “Kabine Nasıl Kuruldu?”, Akis, 22 Mayıs, C.I, S.2, s.6 .
• (1954 ), “Kabine Tahminler Temenniler”, Akis, 15 Mayıs, C.I, S.I, s.5 .
• (1954 ), “Kendi Aramızda”, Akis, 15 Mayıs, C.1, S.1, s.3 .
• (1954), “Bu Vekil İstifa Etmelidir”, Akis, 30 Ekim, C.II, S.25, s.7 .
• (1954), “Dış Politika Kıbrıs Hakkında Korkunç Sükut”, Akis, 7 Ağustos, C.I, S.13, s.4 .
• (1954), “Basın İçeridekiler – Dışarıdakiler”, Akis, 9 Ekim, C.II, S.22, s.6 .
• (1954), “Basın”, Akis, 2 Ekim, C.II, S.21, s.6 .
• (1954), “Demokrasi Seçim Kanununda Tadilat”, Akis, 3 Temmuz, C.I, S.8, s.4 .
• (1954), “Diplomasi Türkiye-Pakistan”, Akis, 19 Haziran, C.I, S.6, s.11 .
• (1954), “İdare Küçük Politika Oyunları”, Akis, 5 Haziran, C.I, S.4, s.6 .
• (1954), “Kabine Sıhhıye Bakanlığı”, Akis, 29 Mayıs, C.I, S.3, s.7 .
• (1954), “Okuyuculardan Mektuplar”, Akis, 15 Mayıs, C.I, S.I, s.33 .
• (1954), “Pakistan Başvekili Ankara’da”, Akis, 12 Haziran, C.I, S.5, s.7 .
• (1954), “Seçimler Fırtına Koparan Başlık”, Akis, 13 Kasım 1954, C.II, S.27, s.5 .
• (1954), Akis, 12 Haziran, C.I, S.5, s.7 .
• (1954), Akis, 5 Haziran, C.I, S.4, s.5 .
• (1955), “Asayiş Hazin Hadiseler”, Akis, 10 Eylül, C.V, S.70, s.8 .
• (1955), “D.P. İspatçıların Toplantıları”, Akis, 22.Ekim, C.V, S.76, s.4 .
• (1955), “Davamızın Tarihçesi”, Akis, 16 Nisan, C.III, S.49, s.4 .
• (1955), “Kıbrıs Meselesi İmtihan Arefesinde”, Akis, 27 Ağustos, C.IV, S.68, s.7 .
• (1955), “Program Grupta”, Akis, 17 Aralık, C.V, S.84, s. 7 .
• (1956) “Adalet”, Akis, 16 Haziran , C.VII, S.110, s. 6 .
• (1956) “Adnan Bey Hala Mı Çekilmeyeceksiniz?”, Akis, 14 Ocak, C.VI, S.88, s.5 .
• (1956) “Bir Mecmua Toplattırıldı”, Akis, 23 Haziran, C.VII, S.111, s. 5 .
• (1956) “Muhalefet Bir Cephe Kuruldu”, Akis, 7 Temmuz, C.VII, S.113, s.4 .
• (1956) “Kendi Aramızda”, Akis, 19 Mayıs, C.VII, S.106, s.3 .
• (1956) “Yel Değirmenlerine Saldırıyor Görünmekten Sakınalım”, Akis, 23 Haziran, C.VII, S.111, s.12-13.
• (1956), “Kıbrıs Meselesinin Mesulü Menderes Hükümetleridir”, Akis, 7 Ocak, C.VI, S.87, s.5 .
• (1957) “Manzara”, Akis, 11 Mayıs, C.X, S.157, s.5 .
• (1957) “Metin Toker”, Akis, 16 Şubat, C.IX, S.145, s.5 .
• (1957) “Muhalefet Hepimiz ve Birimiz”, Akis, 12 Ağustos, C.X, S.171, s.4 .
• (1957) Akis, 16 Şubat, C.IX, S.145, s.4-7 .
• (1967), “Akis’in Hikayesi” , Akis, 31 Aralık, C.1, S.12, s.16-20 .
• (1974), Türkiye Ansiklopedisi 1923-1973, C.1, İstanbul: Kaynak Kitaplar Yay.
• Ahmad, Feroz (1992), Demokrasi Sürecinde Türkiye, İstanbul.
• Ahmad, Feroz ve Bedia Turgay (1976), Türkiye’de Çok Partili Politika’nın Açıklamalı Kronolojisi (1945-1971), İstanbul: Bilgi Yay.
• Akalın, Cüneyt (2000), Askerler ve Dış Güçler “Amerikan Belgeleriyle 27 Mayıs Olayı”, İstanbul.
• Albayrak, Mustafa (2004), Türk Siyasi Tarihinde Demokrat Parti (1946-1960), Ankara: Phoenix Yay.
• Altuğ, Kurtul (1967), “Akis’ten Size”, Akis, 31 Aralık, s.3.
• Altuğ, Kurtul (1967), “Kendi Aramızda”, Akis, 13 Eylül, C.XXXIX, S.691, s.3 .
• Aydemir, Şevket Süreyya (1968), İkinci Adam, C.III, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Bayar, Celal (1986), Başvekilim Adnan Menderes, (Der.: İsmet Bozdağ), İstanbul: Tercüman Yay.
• Bilgehan, Gülsün (1998), Mevhibe II, Ankara.
• Burçak, Rıfkı Salim (1998), On Yılın Anıları (1950-1960), Ankara.
• Erer, Tekin (ty), On Yılın Mücadelesi, İstanbul.
• Eroğul, Cem (1990), Demokrat Parti Tarihi ve İdeolojisi, Ankara: İmge Kitabevi.
• Gevgilili, Ali (1981), Yükseliş ve Düşüş, İstanbul: Altın Kitaplar Yay.
• Ilıcak, Nazlı (1975), 15 Yıl Sonra 27 Mayıs Yargılanıyor, C.I, İstanbul: Kervan Yay.
• Kongar, Emre (1979), İmparatorluktan Günümüze Türkiye’nin Toplumsal Yapısı, Ankara.
• Resmî Gazete (1950), 24 Temmuz, S. 7564.
• Sarol, Mükerrem (1954), “Basın ve Turizm Davamız”, Akis, 19 Haziran, C.I, S.6, s.4-5 .
• Tanju, Sadun (1959), “Türk Basını”, Vatan, 19 Aralık.
• Toker, Metin (1967), “Yepyeni Bir Akis”, Akis, 16 Eylül, C.XXXIX, S.691, s.5 . Toker, Metin (1991), DP Yokuş Aşağı 1954-1957, 3.basım, İstanbul: Bilgi Yay.
• Topuz, Hıfzı (2003), II. Mahmut’tan Holdinglere Türk Basın Tarihi, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Yalman, Ahmet Emin (1971), Yakın Tarihte Gördüklerim Geçirdiklerim (1945-1970), C.IV, İstanbul: Rey Yay.
• Yücel, M. Serhan (2002), “Menderes Dönemi (1950-1960)”, Genel Türk Tarihi, C.9, Ankara.
• Zürcher, Erik Jan (1998), Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, İstanbul.