MATBUAT VE İSTİHBARAT MÜDÜRİYET-İ UMUMİYESİ’NİN AÇIK KAYNAK VE KAPALI KAYNAK İSTİHBARATI ÇALIŞMALARI

Yıl 2023, Sayı: 26, 25 - 43, 01.07.2023

Aykut Çağlak

https://doi.org/10.33431/belgi.1191564

Öz

Matbuat ve İstihbarat Müdüriyet-i Umumiyesi Milli Mücadele dönemi istihbarat çalışmalarına katkısıyla Milli Mücadele’nin kazanılmasında önemli pay sahibi olan kuruluşlardan biridir. Müdüriyet, ağırlıklı olarak propaganda alanındaki faaliyetleriyle Milli Mücadele dönemi istihbarat çalışmalarına katkı yapmıştır. Bunun yanında haber toplama faaliyetleri de Müdüriyet’in faaliyetlerinin önemli bir bölümünü oluşturmuştur. Haber toplama teknik anlamda, istihbarat üretim sürecinin önemli aşamalarından biridir. Bu çalışma, Matbuat ve İstihbarat Müdüriyet-i Umumiyesi’nin Milli Mücadele döneminde haber toplama faaliyetleri kapsamında icra ettiği açık kaynak istihbaratı ve kapalı kaynak istihbaratı çalışmalarıyla Milli Mücadele döneminde istihbarat üretimine ne şekilde ve hangi konularda katkı yaptığını açıklamayı amaçlamaktadır. Bu amaç doğrultusunda çalışmada, ağırlıklı olarak arşiv belgelerinden faydalanılmıştır. Arşiv belgeleri analiz edildiğinde Matbuat ve İstihbarat Müdüriyet-i Umumiyesi’nin Milli Mücadele döneminde topladığı haber ve bilgilerin, kurumlararası haber ve bilgi iletim ağına dâhil olduğu ve akabinde bu haber ve bilgilerin başta Erkân-ı Harbiye-i Umumiye Riyaseti (EHUR) yani Türk Genelkurmayı olmak üzere ilgili resmî kurum, kuruluş ya da makamlara dağıtımının sağlandığı görülmektedir. Müdüriyet’in topladığı haberlerin önemli bir bölümünün, gazete ve dergi gibi açık kaynaklardan elde edildiği tespit edilmiştir. Ancak bazı arşiv belgelerinde Müdüriyet’in haber kaynağının ve bu kaynağın haberi ne şekilde ve nereden elde ettiğinin belirtilmediğine, kaynağın gizli tutulduğuna şahit olunmuştur. Bu da doğal olarak, Matbuat ve İstihbarat Müdüriyet-i Umumiyesi’nin açık kaynak istihbaratı yanında kapalı kaynak istihbaratı çalışmaları da yaptığını göstermektedir. Müdüriyet’in bu çalışmalar sonucunda erişim sağladığı haber ve bilgilerin Türk siyasi karar alıcıları için oldukça kullanışlı veriler olduğunu da önemle vurgulamak gerekir.

Anahtar Kelimeler

İstihbarat, Propaganda, Matbuat ve İstihbarat Müdüriyet-i Umumiyesi, açık kaynak istihbaratı, kapalı kaynak istihbaratı

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Teşekkür

-

OPEN SOURCE INTELLIGENCE AND CLOSED/COVERT SOURCE INTELLIGENCE ACTIVITIES OF GENERAL DIRECTORATE OF PRESS AND INTELLIGENCE

Öz

General Directorate of Press and Intelligence is one of the organizations that had an important share in the victory of Turkish National Struggle with its contribution to the intelligence activities of the National Struggle period. The Directorate contributed to the intelligence work of the National Struggle period, mainly through its propaganda activities. In addition, intelligence gathering activities created an important part of the activities of the Directorate. Intelligence gathering, technically speaking, is one of the important stages of the intelligence production cycle. This study aims to explain how and on which subjects the General Directorate of Press and Intelligence contributed to the production of intelligence during the Turkish National Struggle with its open source intelligence (OSINT) and closed/covert source intelligence (CSINT) activities carried out within the extent of intelligence gathering activities during the National Struggle. For this purpose, archival documents were mainly used in the study. When the archive documents are analyzed, it is seen that the intelligence gathered by the General Directorate of Press and Intelligence during the Turkish National Struggle was involved in the inter-institutional intelligence transmission network, and then this intelligence was delivered to the relevant governmental institutions, organizations or seats, especially to the Turkish General Staff (Erkân-ı Harbiye-i Umumiye Riyaseti - EHUR). It has been determined that a significant part of intelligence gathered by the Directorate was obtained from open sources such as newspapers and journals. However, in some archive documents, it was witnessed that the source of the intelligence of the Directorate and how and where this source gathered intelligence are not specified, and the source is kept secret. This naturally shows that the General Directorate of Press and Intelligence carried out closed/covert source intelligence activities as well as open source intelligence. It should also be emphasized that the intelligence accessed by the Directorate as a result of these activities were very useful data for Turkish political decision-makers.

Anahtar Kelimeler

Intelligence, Propaganda, General Directorate of Press and Intelligence, Open Source Intelligence (OSINT), Closed/Covert Source Intelligence (CSINT)

Proje Numarası

-

Kaynakça

• ATASE, İSH-14, K: 974, G: 3; 7 Haziran 1920 (07/06/1336)
• ATASE, İSH-10, K: 619, G: 85; 7 Eylül 1920 (07/09/1336)
• ATASE, İSH-10, K: 619, G: 85ae; 5 Eylül 1920 (05/09/1336)
• ATASE, İSH-10, K: 640, G: 52ac; 6 Eylül 1920 (06/09/1336)
• ATASE, İSH-10, K: 640, G: 52ac; ATASE, İSH-10, K: 640, G: 52ad; 6 Eylül 1920 (06/09/1336)
• ATASE, İSH-10, K: 640, G: 52aa; 8 Eylül 1920 (08/09/1336)
• ATASE, İSH-10, K: 640, G: 52; 8 Eylül 1920 (08/09/1336)
• ATASE, İSH-11, K: 666, G: 185ac; 7 Nisan 1921 (07/04/1337)
• ATASE, İSH-11, K: 666, G: 185ad; 5 Nisan 1921 (05/04/1337)
• ATASE, İSH-11, 666/185ac; 7 Nisan 1921 (07/04/1337)
• ATASE, İSH-11, K: 666, G: 185ad; 4-5 Nisan 1921 (04-05/04/1337)
• ATASE, İSH-11, K: 666, G: 185ad; 4-5 Nisan 1921 (04-05/04/1337)
• ATASE, İSH-11, K: 666, G: 185ae; 7 Nisan 1921 (07/04/1337)
• ATASE, İSH-16, K: 1157, G: 23; 5 Mayıs 1921 (05/05/1337)
• ATASE, İSH-16, K: 1157, G: 23; 5 Mayıs 1921 (05/05/1337)
• ATASE, İSH-16, K: 1157, G: 23; 5 Mayıs 1921 (05/05/1337)
• ATASE, İSH-11, K: 666, G: 185ab; (Tarihsiz)
• ATASE, İSH-16, K: 1157, G: 180; 16 Haziran 1921 (16/06/1337)
• ATASE, İSH-19, K: 1531, G: 1ar; 20 Şubat 1922 (20/02/1338)
• ATASE, İSH-19, K: 1531, G: 1ar; 20 Şubat 1922 (20/02/1338)
• ATASE, İSH-19, K: 1531, G: 1ar; 20 Şubat 1922 (20/02/1338)
• ATASE, İSH-19, K: 1531, G: 1as; 20 Şubat 1922 (20/02/1338)
• ATASE, İSH-19, K: 1531, G: 1as; 20 Şubat 1922 (20/02/1338)
• ATASE, İSH-19, K: 1531, G: 1at; 20 Şubat 1922 (20/02/1338)
• ATASE, İSH-19, K: 1531, G: 1at; 20 Şubat 1922 (20/02/1338)
• Arslan, Zehra (2010), “Moskova Antlaşması Sonrası Batum’da Rus ve Gürcülerin Yaptıkları Düzenlemeler (1921-1925)”, Uluslararası Karadeniz İncelemeleri Dergisi, C. 8, S. 8, s. 133-152.
• Başboğa, Sevcan (2007), Anadolu Ajansı (1920-1922), Yüksek Lisans Tezi, Yeditepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü.
• Çukurova, Bülent (1994), Kurtuluş Savaşında Haberalma ve Yeraltı Çalışmaları, Ankara: Ardıç Yayınları. Ertan, Temuçin Faik vd. (2012), Başlangıcından Günümüze Türkiye Cumhuriyeti Tarihi, 2. bs. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Hepkon, Zeliha (2008), Kemalist İdeolojinin Oluşumunda Kitle İletişim Araçlarının Rolü: Matbuat ve İstihbarat Müdiriyet-i Umumiyesi (1920-1931), Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• İskit, Server R. (1939), Türkiye’de Matbuat Rejimleri, İstanbul: Matbuat Umum Müdürlüğü Neşriyatı.
• İskit, Server R. (1943), Türkiye’de Matbuat İdareleri ve Politikaları, Ankara: Başvekâlet Basın ve Yayın Umum Müdürlüğü Yayınları.
• Öztoprak, İzzet (1981), Kurtuluş Savaşı’nda Türk Basını, Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Pehlivanlı, Hamit (1992), Kurtuluş Savaşı İstihbaratında Askerî Polis Teşkilatı, Ankara: Genelkurmay Basımevi.
• Üçüncü, Uğur (2015), Milli Mücadele Yıllarında Trabzon’da İttihatçı Bir Sima: Kâhya Yahya, Trabzon: Serander Yayınları.
• Yurtsever, Serdar (2008), Milli Mücadele Dönemi İstihbarat Faaliyetleri - Örnek Olay İncelemeleri (1919-1922), Ankara: Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi.