Aftershocks of the 1939 Erzincan Earthquake: Haber-Akşam Postası

Yıl 2023, Sayı: 26, 45 - 74, 01.07.2023

Yasemin Türkkan Tunalı

https://doi.org/10.33431/belgi.1285227

Cited By: 1

Öz

The 1939 Erzincan earthquake of magnitude of 7.9 Ms, was the biggest earthquake ever recorded in the recent history of Turkey, which aroused deep repercussions throughout the country with the loss of life and destruction it caused. As it did in the Turkish press, the earthquake had comprehensive coverage in the Haber-Akşam Postası with the early news of the other provinces and districts affected and the detection of the casualties. In these first days, when there were many difficulties in communication and transportation with the earthquake region due to the harsh weather conditions, the newspaper reported on the measures taken by the state and government officials for rescue and first aid activities, as well as the mobilization of in-kind and cash aid made by the Turkish Grand National Assembly and the Red Crescent for the provision of earthquake victims. In the same days, consecutive floods in the Marmara and Aegean regions not only hindered the transportation of aid sent to the earthquake region but also required that some of the initiatives made for the earthquake victims be reserved for the flood victims. Haber-Akşam Postası started to publish headlines and news emphasizing the poor conditions of the earthquake victims in the towns and villages that could not be reached yet, and the increase in deaths due to delays in the response, while aid delivery to the earthquake victims and the road-clearing works were continuing. The newspaper, which increased its level of criticism about a month after the earthquake, included interrogative and even accusatory news and articles on delayed interventions, the inadequacy of aid sent, irresponsible behavior of some officials, and deficiencies in the aid organization in villages that were reached late. Trying to support such publications with documents, photographs, and rumors, the newspaper openly targeted to arouse suspicion in public opinion, especially about the outcome of the donations collected and the reliability of the officially given information. Finally, the newspaper admitted that the situations and people that were the subject of its news were limited to a few examples, and rejected the accusations that it implicated most of the post-earthquake relief efforts.
Keywords: 1939 Erzincan Earthquake, National Aid Committee, Red Crescent, first aid, intervention, criticism, Haber-Akşam Postası.

Anahtar Kelimeler

1939 Erzincan Earthquake, National Aid Committee, Red Crescent, first aid, intervention, criticism, Haber-Akşam Postası

1939 ERZİNCAN DEPREMİ'NİN ARTÇI SARSINTILARI: HABER-AKŞAM POSTASI

Öz

Yakın dönem Türkiye tarihinin en büyüğü olan 1939 yılı Erzincan merkezli 7,9 Ms büyüklüğündeki deprem, sebep olduğu can kaybı ve yıkımla bütün ülkede derin yankılar uyandırmıştır. Tüm Türk basınında olduğu gibi Haber-Akşam Postası’nda da geniş yer bulan deprem, ilk başta etkilediği diğer il ve ilçelerin ve buradaki zayiatın tespiti üzerine haberlerle konu edilmiştir. Çetin hava muhalefeti nedeniyle deprem bölgesiyle iletişim ve ulaşımda birçok güçlüğün yaşandığı bu ilk günlerde devlet ve hükümet yetkililerince gerek kurtarma ve ilk yardım çalışmaları için alınan tedbirler, gerekse depremzedelerin iaşesi için TBMM inisiyatifi ve Kızılay aracılığıyla yapılan aynî ve nakdî yardım seferberliğine dair gelişmelere yer verilmiştir. Aynı günlerde Marmara ve Ege’de peş peşe yaşanan sel baskınları, deprem bölgesine sevk edilen yardımların ulaşımını sekteye uğrattığı gibi, depremzedeler için yapılan girişimlerin bir kısmının selzedelere de ayrılmasını gerektirmiştir. Bir yandan depremzedelere yardım sevkiyatının, diğer yandan yol açma çalışmalarının devam ettiği bir sırada Haber-Akşam Postası gazetesi henüz ulaşılamayan ilçe ve köylerdeki depremzedelerin kötü koşullarını ve müdahaledeki gecikmeler nedeniyle ölümlerin arttığını vurgulayan manşet ve haberler yayınlamaya başlamıştır. Depremden bir ay kadar sonra eleştiri düzeyini arttıran gazete, geç ulaşılan köylerde, gecikmeli olarak yapılan müdahaleler, gönderilen yardımların yetersizliği, bazı görevlilerin sorumsuz davranışları, yardım teşkilatlanmasındaki eksiklikler üzerine sorgulayıcı ve hatta suçlayıcı haber ve yazılara yer vermiştir. Bu tür yayınlarını belge, fotoğraf ve söylentilerle desteklemeye çalışan gazete, özellikle toplanan bağışların akıbeti ve resmi olarak verilen bilgilerin güvenilirliği konusunda kamuoyunda şüphe uyandırmaya çalışmıştır. Gazete son olarak, bu yayınlarına konu olan durumların ve kişilerin birkaç örnekle sınırlı olduğunu kabul etmiş, deprem sonrası yapılan yardım çalışmalarının genelini töhmet altında bıraktığı suçlamalarını ise reddetmiştir.
Anahtar Kelimeler: 1939 Erzincan Depremi, Milli Yardım Komitesi, Kızılay, ilk yardım, müdahale, eleştiri, Haber-Akşam Postası.

Anahtar Kelimeler

1939 Erzincan Depremi, Milli Yardım Komitesi, Kızılay, ilk yardım, müdahale, eleştiri, Haber-Alşam Postası

Kaynakça

• BCA 30.1.0.0/77.482.5.
• BCA 30.10.0.0./89.124.8.
• BCA 30.10.0.0/119.844.4.
• BCA 30.10.0.0/119.844.5.
• BCA 30.10.0.0/119.844.5, s.3-6.
• BCA 30.10.0.0/119.844.11.
• BCA 30.10.0.0/119.844.11, s.4.
• BCA 30.10.0.0/119.844.11 Dosya Ek: 99B.
• BCA 30.10.0.0/119.884.11 Dosya Ek: 99B.
• BCA 30.10.0.0/154.86.7 Dosya Ek: 157.
• BCA 30.10.0.0/171.189.15 Dosya Ek: 184.
• BCA 30.10.0.0/176.216.7 Dosya Ek:195.
• BCA 30.10.0.0/178.234.5 Dosya Ek: 203.
• BCA 30.18.1.2/82.8.15.
• BCA 30.18.1.2/ 84.73.9. Dosya Ek: 86-323.
• BCA 30.18.1.2/86.39.17. Dosya Ek: 85-64.
• BCA 30.18.1.2/86.39.18.
• BCA 30.18.1.2/86.41.17. Dosya Ek: 86-349.
• BCA 30.18.1.2/89.131.12.
• BCA 30.18.1.2/90.15.8.
• BCA 30.18.1.2/90.18.13.
• BCA 30.18.1.2/91.41.19.
• BCA 30.18.1.2/92.85.17.
• BCA 30.18.1.2/101.15.19.
• BCA 30.18.1.2/101.24.20.
• BCA 30.18.1.2/105.26.13.
• BCA 30.18.1.2/105.41.14.
• BCA 534/37092.148863-9.
• BCA 541.44663.214740.21.
• BCA 541.44663.214740.22.
• BCA 541.44663.214740.23.
• BCA 541.44663.214740.24.
• TBMM Zabıt Ceridesi, Devre VI, C.2.
• TBMM Zabıt Ceridesi, Devre VI, C.7.
• TBMM Zabıt Ceridesi, Devre VI, C.8.
• Akşam, 6 Mayıs 1939, 3-5 Kânunisani 1940, 1 Şubat 1940.
• Haber-Akşam Postası, 10 Şubat 1938, 6 Mayıs 1939, 27 İkincikânun 1939-1 Mart 1940, 10 Eylül 1940.
• Tan, 7 Ağustos 1938, 10 Eylül 1940.
• Tasvir-i Efkar, 10 Eylül 1940.
• Ulus, 28 I. Kânun 1939-5 II.Kânun 1940.
• Vakit, 3-5 İkincikânun 1940.
• Yeni Sabah, 3-5 İkincikânun 1940.
• EVSİLE, Mehmet, “Erzincan Depremi Hakkında Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde Yapılan Görüşmeler”, Kesit Akademi Dergisi, S. 8, Haziran 2017, s. 1-10.
• HAÇİN, İlhan, “1939 Erzincan Büyük Depremi”, ATAM Dergisi, C. XXX, S. 88, Mart 2014, s.37-69.
• SARI, Selim, Gazeteci Us Ailesi ve Modernleşme, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Konya, 2019, S.96-97.
• TOSİK DİNÇ, Fadime, “Ulus Gazetesine Göre 1939 Erzincan Depremi”, Diyalektolog, S. 13, 2016, s.1-21. TUĞLUOĞLU, Fatih, “1939 Büyük Anadolu Zelzelesi ve Erzincan Vilayetinde Yardım Faaliyetleri”, History Studies, C. 7, S. 4, Aralık 2015, s.113-136.
• YAVUZ, Can, “1939 Erzincan Depremi Kurtarma Çalışmalarında Yer Alan Mahkûmların Affı Bağlamında Türkiye’deki Af Uygulaması”, TBB Dergisi, S.119, 2015, s.87-96.
• “Bakan Soylu: 11 bölgede 57 bin enkazın 50 bini bitti”, Anadolu Ajansı, https://www.aa.com.tr/tr/gundem/bakan-soylu-11-bolgede-57-bin-enkazin-50-bini-bitti-/2878653 , [Erişim Tarihi: 26 Nisan 2023].
• “Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Bahçeli Adıyaman’da”, CNN TÜRK, https://www.youtube.com/watch?v=uAtzI4hbfhw [Erişim Tarihi: 20.03.2023].
• “Fıkra değil gerçek! CHP'den evi yıkılan depremzedeye 8 adet çivi”, Yeni Akit, 21.02.2023, https://www.yeniakit.com.tr/haber/fikra-degil-gercek-chpden-evi-yikilan-depremzedeye-8-adet-civi-1735230.html, [Erişim Tarihi: 20 Mart 2023].
• “Hasan Rasim Us”, https://www.biyografya.com/biyografi/16115 , [Erişim Tarihi 26 Nisan 2023].
• Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü Ulusal Deprem İzleme Merkezi, http://www.koeri.boun.edu.tr/sismo/2/deprem-bilgileri/buyuk-depremler/, [Erişim Tarihi: 20 Mart 2023].
• ÖZTÜRK, Selahattin, “Hakkı Tarık Us (1889-1956)”, Atatürk Ansiklopedisi, https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/hakki-tarik-us-1889-1956/?pdf=3634 , [Erişim Tarihi: 29 Nisan 2023].
• PAYASLI, Volkan “Mehmet Asım Us (1884-1967)”, Atatürk Ansiklopedisi, https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/mehmet-asim-us-1884-1967/ , [Erişim Tarihi: 29 Nisan 2023].
• TEPEDELEN, Hülya, “Hasan Rasim Us”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, Ahmet Yesevi Üniversitesi, https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/hasan-rasim-us , [Erişim Tarihi: 26 Nisan 2023].