Mythological Foundations of Ecofeminism: The Binding with The Mother/Nature/Fertility Goddesses

Yıl 2023, Sayı: Özel Sayı, 84 - 94, 28.02.2023

Dicle Özcan Elçi

Öz

Ecofeminism, in the early 1970s, III. The wave emerged with Feminism. In 1974, feminist activist Françoise d'Eaubonne's book "Feminism or Death" established a connection between the exploitation of Nature/Earth and the exploitation of "women"; It is pointed out that the masculine, patriarchal and capitalist developmental understanding is the "architect" of this exploitation. On the other hand, ecofeminism challenges the duality of mind/body, culture/nature, woman/man, which started from Ancient Greece and was conceptualized by Descartes as Cartesian Dualism. This ideology, which draws attention to the masculinity of science, history and culture, draws attention to the fact that the desire for unlimited growth, especially with the Industrial Revolution, and the mottos of modernization/development/progress have turned into a global destruction of nature by causing the insatiable ambitions of the male-dominated world. Ecofeminism opposes this with an Ecofeminist worldview, led by the female identity and body that is exploited identically with Nature. There are different conceptualizations of ecofeminism in the literature - just as in Feminism as a whole - cultural, social, socialist and radical. The subject of this study is independent from this differentiation, but in particular, the basic arguments of cultural ecofeminism and the bonds established with the images of the Mother Goddess, Nature/Earth Goddess and Fertility Goddess in Mythological Discourse, and the references that Ecofeminism gives to the Goddess images in ancient discourses in its attempt to identify women with nature. As a matter of fact, mythological depictions, which appear as one of the most ancient manifestations of women's identification with nature, have also been strong foundations for Ecofeminism. Thus, the aim of this study is to determine the relationship of Ecofeminism, one of the most important Women's Movements, with feminine/feminine images in mythological narratives such as Mother Goddess, Nature/Earth Goddess and Fertility Goddess; It is to make sense of the relationship that ecofeminism establishes with mythological elements at the conceptualization stage. The methodological tools used in doing this are the literature review in the relevant field and the conceptual associations and analyzes that emerge from them.

Anahtar Kelimeler

ecofeminism, mythology, mother goddess, nature goddess, fertility goddess

Ekofeminizmin Mitolojik Temelleri: Ana/Doğa/Bereket Tanrıçaları ile Kurulan Bağ

Öz

Ekofeminizm, 1970’li yılların başında, III. Dalga Feminizmle açığa çıkmıştır. 1974’te feminist aktivist Françoise d’Eaubonne’un “Feminizm ya da Ölüm” adlı kitabında, Doğa/Dünya’nın sömürülmesi ile “kadın”ın sömürülmesi arasında bağ kurulurken; eril, ataerkil ve kapitalist kalkınmacı anlayışın bu sömürünün “mimarı” olduğuna dikkat çekilmektedir. Ekofeminizmin öte yandan, Antik Yunan’dan başlayıp, Descartes tarafından Kartezyen Düalizm olarak kavramsallaştırılan akıl/beden, kültür/doğa, kadın/erkek ikiliğine meydan okumaktadır. Bilim, tarih ve kültürün erilliğine dikkat çeken bu ideoloji, özellikle Sanayi Devrimi ile açığa çıkan sınırsız büyüme arzusu, modernleşme/kalkınma/ilerleme mottolarının erkek egemen dünyanın doymak bilmez hırslarına yol açarak küresel bir doğa tahribatına dönüştüğüne dikkat çekmektedir. Ekofeminizm buna Doğa ile özdeş biçimde sömürülen kadın kimliği ve bedeninin öncülüğünde, Ekofeminist bir dünya görüşü ile karşı durmaktadır. Ekofeminizmin literatürde -tıpkı bir bütün olarak Feminizmde olduğu gibi- kültürel, sosyal, sosyalist ve radikal olmak üzere farklı kavramsallaştırmaları mevcuttur. Bu çalışmanın konusu, bu farklılaşmadan bağımsız olarak ancak özelde de kültürel ekofeminizmin temel argümanları ile Mitolojik Söylem’deki Ana Tanrıça, Doğa/Yeryüzü Tanrıçası ve Bereket Tanrıçası imgeleri ile kurulan bağlar, Ekofeminizmin kadını doğa ile özdeşleştirme girişiminde Antik söylemlerde yer alan Tanrıça imgelerine verdiği referanslardır. Nitekim, kadının doğa ile özdeşleştirilmesinin en kadim görünümlerinden biri olarak karşımıza çıkan mitolojik tasvirler, Ekofeminizm için de güçlü dayanaklar olabilmiştir. Böylece bu çalışmanın amacı, günümüzün en önemli Kadın Hareketleri’nden biri olan Ekofeminizmin, mitolojik anlatılardaki Ana Tanrıça, Doğa/Yeryüzü Tanrıçası ve Bereket Tanrıçası gibi dişil/kadınsı imgelerle bağını saptamak; Ekofeminizmin kavramsallaşma aşamasında mitolojik öğelerle kurduğu ilişkiyi anlamlandırmaktır. Bunu yaparken kullanılan metodolojik araçlar, ilgili alanda yapılan literatür taraması ve bunlardan açığa çıkan kavramsal ilişkilendirme ve analizlerdir.

Anahtar Kelimeler

ekofeminizm, mitoloji, ana tanrıça, doğa tanrıçası, bereket tanrıçası

Kaynakça

• Altuner, İ. (2013). Kartezyen düalizm ve ruhun kavramsal değişimi. Iğdır Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, 4, 55-67.
• Avcil, C. (2021). Ekofeminizmin düşünsel temelleri üzerine bir değerlendirme. World Women Conference-II’de sunulan bildiri, Bakü Kızlar Üniversitesi, Azerbaycan. Erişim adresi: https://www.researchgate.net/publication/353211297_Ekofeminizmin_Dusunsel_Temelleri_Uzerine_Bir_Degerlendirme
• Aytar, S. (2013). Kadın ve doğa ilişkisinin 1970 sonrası sanata yansıması. (Yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü, İstanbul.
• Beklan Çetin, O. (2005). Ekofeminizm: Kadın- doğa ilişkisi ve ataerkillik. Sosyo Ekonomi, 1, 61-76.
• Berktay, F. (1996). Ekofeminizm ya da yüreğin iyimserliği. İstanbul Üniversitesi Kadın Araştırmaları Dergisi, S. 4, 73-76.
• Berktay, F. (2012). Tek tanrılı dinler karşısında kadın. Metis.
• Bookchin, M. (2013). Ekolojik bir topluma doğru. (A. Yılmaz, Çev.). Sümer Yayıncılık.
• Bourdieu, P. (2014). Eril tahakküm. (B. Yılmaz, Çev.). Bağlam.
• Çebi, E. & Baş, E. (2020). Ekofeminizm bağlamında Charlotte Perkins Gılman’ın kadınlar ülkesi eserinin incelenmesi. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 13(32), 1621-1640.
• Daly, M. (1978). Gyn/ecology: The metaethics of radical feminism. Beacon Press.
• Donovan, J. (2014). Feminist teori. (A. Bora, Çev.), İletişim.
• Duby, G., Perrot, M. & Schmitt Pantel, P. (2005). Kadınların tarihi 1: Ana tanrıçalardan hıristiyan azizelere, (A. Fethi, Çev.), Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Gezgin, E. (2017). Kadın ve doğa üzerindeki tahakküme alternatif bir bakış: Ekofeminizm üzerine bir değerlendirme. Border Crossing, 7, 2, 395-412.
• Gross, R. (2006). Ataerki öncesi hipotezi: Bir değerlendirme. S. Marcos (Ed.), Bedenler, Dinler ve Toplumsal Cinsiyet içinde. Ütopya.
• Güzel, E. (2020). Bir ekofeminist çığlık: “Çifte sömürü, sürdürülemezlik ve ekolojik kıyamet”. Marmara Üniversitesi Kadın ve Toplumsal Cinsiyet Araştırmaları Dergisi, 4(2), 67-84.
• Karadağ Ağkurt, G. (t.y.). Doğa-kadın dayanışması: Ekofeminizm. Erişim adresi: https://docplayer.biz.tr/40037487-Doga-kadin-dayanismasi-eko-feminizm.html
• Köküöz, A. (1989). Çevrecilik, Anti-Nükleer Hareket ve Feminizm, Kaktüs, 7, 13-17.
• Lloyd, G. (2015). Erkek akıl: Batı felsefesinde "erkek" ve "kadın" (M. Özcan, Çev.) Ayrıntı.
• Mascetti, D. M. (2000). İçimizdeki tanrıça: Kadınlığın mitolojisi. Doğan Kitap.
• Mellor, M. (1993) Sınırları yıkmak: feminist yeşil bir sosyalizme doğru. (O. Akınbay, Çev.). Ayrıntı.
• Özcan Elçi, D. (2018). Batı ve doğu mitolojilerinde kadın imgesi: Tanrıçalar. Atlas International Refereed Journal on Social Science, 4(11), 826-840.
• Özdemir, H. & Aydemir, D. (2019). Ekolojik yaklaşımlı feminizm/ekofeminizm üzerine genel bir değerlendirme: Kavramsal analizi, tarihsel süreci ve türleri. Akdeniz Kadın Çalışmaları Dergisi, 2, 261-276.
• Plumwood, V. (2017). Feminizm ve doğaya hükmetmek. (B. Ertür, Çev.), Metis.
• Rosenberg, D. (2003). Dünya mitolojisi: Büyük destan ve söylenceler antolojisi. İmge.
• Shiva, V. & Mies, M. (2018). Ekofeminizm. (İ. U. Kelso, Çev.), Sinek Sekiz.
• Tamkoç, G. (1996). Ekofeminizmin amaçları. Kadın Araştırmaları Dergisi, 4, 77– 84.
• Tekin, A. (2001). Ana Tanrıçanın Işığında Kadının Yeni Bilinci. (Yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Anabilim Dalı, İstanbul.
• Tilly, C. (2008). Toplumsal hareketler. (O. Düz, Çev.), Babil.
• Toksoy, N. G. (2021). ‘Dünyayı Yeniden Dokumak’ Shiva ve Mies’den Ekofeminizm. Fe Dergi, 13, 101-106.
• Topgül, S. (2012). Kadın ve doğa ilişkisi: Ekofeminizm. Sosyoloji Dergisi, 27: 71-83.
• Türk, S. M. (2017). Ekofeminizm ve düalizm fikri. Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, 24, 377- 392.
• Yalçın, O. (2021). Türk kültüründe ev ve çöp ilişkisi: Ekofeminist bir yaklaşım. Milli Folklor, 130, 156-167.
• Yılmaz Arslantürk, A. (2018). Çevrenin siyasallaşmasında kadın ve doğanın dönüşümü: Ekofeminizm. Social Science Development Journal, 11(3), 312-324.