CYPRUS PEACE OPERATION IN VETERANS’ EYES (INTERVIEW WITH THE VETERANS ILKIN SUNGUR and NEVZAT GULER)

Yıl 2021, Cilt: 3 Sayı: 1, 87 - 102, 30.06.2021

Mehmet Şah Özcan , Çağhan Sarı

https://doi.org/10.52735/bellek.953401

Öz

With the withdrawal of England from its colonies after the Second World War, also separation from the island of Cyprus, which it occupied in 1878, has come to the fore. The Greek population on the island has pursued the goal of unification with Greece since 1947. The foreign policy of Greece is also based on the purpose of connecting the Island to itself. Established in 1955, the EOKA organization first targeted the British on the Island. In response to the attacks of the Greeks, the British recruited the Turkish Cypriots to the police force on the island. In 1956, the Turks started resistance by founding an organization called Volkan. The Turkish Resistance Organization was established on 23 November 1957. Turkey has secretly supported this organization. Dr. Fazıl Küçük and Rauf Denktaş led the Turkish presence on the island. Turkey followed a policy of protecting the Turkish presence on the island. The tripartite conference on the Eastern Mediterranean and Cyprus, convened by the invitation of the United Kingdom on 30 June 1955, opened at Lanchester House in London on 29 August 1955 and ended with a statement published on 7 September 1955. The articles defended by Turkey at the conference held between England, Greece and Turkey are as follows: Turkey is a state directly related to Cyprus; The position of Cyprus in the British status quo should not be changed; If any status quo change is to be made, the Island must be returned directly to the Republic of Turkey. While the conference was going on, the 6-7 September 1955 Incidents took place in Turkey, following the news published in the newspaper “Istanbul Ekspress” on September 6, 1955, that a bomb was dropped on Atatürk's house in Thessaloniki. In these events, the houses and shops of the Greeks living in Turkey were looted. At the end of the London Conference, a consensus could not be reached between the three states. While Turkey emphasized that the legal order of England should continue on the island, England fully accepted this situation. However, Turkey and England remained at opposite poles regarding the autonomy of the island. While England wanted to give autonomy to the island, regardless of Greece's self-determination request, Turkey wanted to get the guarantee that Greece gave up all its demands. However, Greece never gave up on its demands. In general, the London Conference resulted in a positive outcome for Turkey. The foundation of the Republic of Cyprus was laid with the Treaty of Zurich on February 11, 1959 and the Treaty of London on February 19, 1959. England, Turkey and Greece became the guarantor states. Despite the establishment of the Republic of Cyprus on 16 August 1960, permanent peace could not be established. The armed Greek gangs on the island did not give up their goal of uniting with Greece by intimidating and destroying the Turkish presence. Although Turkey wanted to use its right to intervene in the island as a guarantor state in 1964, this attempt was prevented by the letter of the President of the United States of America, Johnson. The unrest continued for another ten years.

Anahtar Kelimeler

Amphibious, Veteran, Airborne, Cyprus Peace Operation, Oral History Study

GAZİLERİN GÖZÜNDEN KIBRIS BARIŞ HAREKÂTI (GAZİ İLKİN SUNGUR ve GAZİ NEVZAT GÜLER’LE SÖYLEŞİ)

Öz

İkinci Dünya Savaşı sonrası İngiltere’nin sömürgelerinden çekilme süreciyle 1878 yılında işgal ettiği Kıbrıs adasından da ayrılması gündeme gelmiştir. Adadaki Rum nüfus, 1947 yılından itibaren Yunanistan ile birleşme hedefini gütmüştür. Yunanistan’ın dış politikası da adanın kendilerine bağlanması maksadı üzerine kurulmuştur. Türkiye, adadaki Türk varlığını koruma siyaseti izlemiştir. 11 Şubat 1959 tarihinde Zürih Antlaşması ve 19 Şubat 1959 tarihindeki Londra Antlaşması ile Kıbrıs Cumhuriyeti’nin kuruluşunun temeli atılmıştır. İngiltere, Türkiye ve Yunanistan garantör devletler olmuştur. 16 Ağustos 1960 tarihinde Kıbrıs Cumhuriyeti’nin kurulmasına rağmen kalıcı barış tesis edilememiştir. Adadaki silahlı Rum çeteleri Türk varlığını yıldırma ve imha etme yoluyla Yunanistan’la birleşme hedefinden vazgeçmemiştir. Türkiye, 1964 yılında garantör devlet olarak adaya müdahale hakkını kullanmak istemişse de Amerika Birleşik Devleti Başkanı Johnson’un mektubu ile bu girişimi engellenmiştir. Adadaki huzursuzluk on yıl daha sürmüştür.
20 Temmuz 1974 tarihinde Türkiye, uluslararası antlaşmalar bağlamında Kıbrıs’taki garantör devlet hakkını kullanarak, adadaki Türk varlığını kurtarmak, silahlanan Rum çetelerinin adadaki Türklere karşı yürüttüğü katliamları durdurmak ve kalıcı barışı tesis etmek için Kıbrıs’a barış harekâtı düzenlemiştir. Kıbrıs Barış Harekâtı’nın üzerinden kırk yedi yıl geçmiş olmasına rağmen adadaki siyasi çözümsüzlük hala taraf ülkelerin ve adada yaşayan tarafların gündemindedir. Çalışmada kırk yedi yıl önce Kıbrıs Barış Harekâtı’na katılmış, emekli Deniz Kıdemli Albay İlkin Sungur ve emekli Deniz Kıdemli Başçavuş Nevzat Güler ile söyleşi yapılarak harekâtın ilk günü başta olmak üzere harekâtla ilgili tanıkların anıları aktarılmıştır. Söyleşide yer alan Sungur, harekât sırasında üst teğmen rütbesiyle çıkarma gemisi komutanıdır. Güler, amfibi deniz piyade komando olarak denizden Adaya ilk ayak basan birliktedir. Türkiye’de “gazi” kavramı, son yirmi yılda İstiklal Savaşı ve Kore Savaşı gazilerinin terk-i hayat etmeleriyle birlikte Kıbrıs gazileri üzerine inşa edilmiştir. Bu çalışma ile Kıbrıs Barış Harekâtı, Kıbrıs Tarihi ve Türk Dış Politikası hakkındaki çalışmalara katkı sağlanması amaçlanmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Kıbrıs sorunu, Gazi, Kıbrıs Barış Harekâtı, Sözlü Tarih Çalışması.

Kaynakça

• 6-7 Eylül Olayları Fotoğraflar – Belgeler Fahri Çoker Arşivi, Yay. Yön. Zafer Karaca, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2005.
• Agun, Hüseyin, Demokrat Parti İktidarının Kıbrıs Politikası 1950-1960, Demokratlar Kulübü Yayınları, Ankara 1997.
• Akın, Fatih, Türkiye’de Azınlık Politikaları & 6 – 7 Eylül 1955 Olayları, Kum Saati Yayınları, İstanbul 2006.
• Alasya, Halil Fikret, Kıbrıs Tarihi ve Kıbrıs’ta Türk Eserleri, Türk Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara 1977.
• Aydın, Suavi ve Taşkın Yüksel, 1960’tan Günümüze Türkiye Tarihi, İletişim Yayınları, İstanbul 2015.
• Bekarlar, Faruk, Kıbrıs Sorunun Doğuşu Menderes Dönemi Türk Yunan İlişkileri, Arayış Yayınları, İstanbul 2006.
• Copeaux, Etienne ve Mauss-Copeaux, Claire, Taksim! Bölünmüş Kıbrıs 1964-2005, İletişim Yayınları, İstanbul 2009.
• Çavdar, Tevfik, Türkiye Demokrasi Tarihi – 1950’den Günümüze, İmge Kitabevi, Ankara 2019.
• Hill, George, Kıbrıs Tarihi Osmanlı ve İngiliz İdaresi Dönemi 1571-1948, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2010.
• İsmail, Sabahattin ve Birinci, Ergin, Atatürk Döneminde Türkiye – Kıbrıs İlişkileri 1919-1938, KKTC Milli Eğitim ve Kültür Bakanlığı Yayınları, Lefkoşa 1989.
• Keser, Ulvi, Kıbrısta Türk-Yunan Fırtınası (1940-1950-1960-1970), Boğaziçi Yayınları, İstanbul 2006.
• Kolutek, Mikail, “Kıbrıs Barış Harekatı’nın Artvin Gazetelerine Yansımaları Üzerine Bir Basın Kritiği, Dr. Cezmi Karasu Armağanı: Ustaya Saygı, Gazi Kitabevi, Ankara 2021, ss. 155-184.
• Naskali, Emine Gürsoy, 6-7 Eylül Olayları Davası, Kitabevi Yayınları, İstanbul 2007.
• Özcan, Gencer, “1974 Kıbrıs Bunalımı”, Türkiye’nin 1970’li Yılları, ed. Mete Kaan Kaynar, İletişim Yayınları, İstanbul 2020.
• Sarı, Çağhan, “6-7 Eylül’ün Ezberi Sabri Yirmibeşoğlu”, İhtimal Dergisi, Ekim 2016, S.5, s. 8-11.
• Serter, Vehbi Zeki, Kıbrıs’ta Rum-Yunan Saldırıları ve Soykırım, Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları, Ankara 2008.
• Sonyel, Salâhi R., Gizli Belgelerle Kıbrıs Sorunu Kaygılı Yıllar (1974-1975), Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 2014.
• Şahin, Haluk, Johnson Mektubu, Gendaş Yayınları, İstanbul 2002.
• Turan, Şerafettin, Türk Devrim Tarihi, C.V, Bilgi Yayınevi, Ankara 2002.
• Kaynak Kişi: İlkin Sungur; 1945 doğumlu, Deniz Harp Okulu mezunu, Emekli Dnzc. Kıdemli Albay İstanbul Ataşehir’de ikamet etmekte, Görüşme Tarihi: 02.06.1998.
• Kaynak Kişi: Nevzat Güler, 1950 doğumlu, Beylerbeyi Deniz Astsubay Okulu mezunu, Emekli Dnzc. Kıdemli Başçavuş, Muharip Gazi İstanbul Tuzla’da ikamet etmekte, Görüşme Tarihi: 02.02.2021.