MÜYESSİRETÜ’L-ULÛM’UN KAYIP NÜSHALARI

Yıl 2018, Cilt: 66 Sayı: 2, 247 - 264, 15.12.2018

Mücahit Kaçar

Öz

 Bergamalı Kadrî tarafından H. 937/M. 1530 yılında kaleme alınan Müyessiretü’l-

Ulûm, Kanûnî Sultan Süleyman’ın sadrazamı Damat İbrahim Paşa’ya sunulmuştur.

Türkçenin Batı Türkçesiyle yazılmış ilk gramer kitabı olması yönünden değerli bir

kaynak olan eser, Hayâlî Bey gibi önemli bir şâirin bir gazelini gramer, belagat ve

anlam açısından incelemesi yönüyle de dikkat çekicidir. Bursalı Mehmet Tâhir Bey

tarafından bulunan eserin bilinen tek nüshası, Maârif Vekâleti tarafından basılacak

olan kitapta kullanılmak amacıyla fotoğrafları çekildikten sonra kaybolmuştur.

Müyessiretü’l-Ulûm, ilk defa Besim Atalay tarafından 1946 yılında metin, dizin ve

fotoğraflarıyla birlikte neşredilmiş, daha sonra da hakkında günümüze kadar birçok

çalışma (kitap, tez, makale, bildiri) yapılmıştır. Biz de Hayâlî Bey’in bu değerli kitapta

yer alan gazelinin şerhi hakkında hazırladığımız bir çalışma vesilesiyle eserin kayıp

nüshasıyla ilgili araştırmalar yaptık ve eserin hem kaybolan nüshasını, hem de Fuat

Köprülü tarafından istinsah edilen diğer bir nüshasını tespit ettik.

Bu çalışmada öncelikle Müyessiretü’l-Ulûm’un mevcut tek nüshasının Bursalı

Mehmet Tahir Bey tarafından bulunuşu, ilim adamlarının eser hakkındaki yazıları,

Fuat Köprülü’nün nüshadan kendisi için bir örnek çıkarması, eserin tek nüshasının

Maarif vekâletince metninin neşredilmesi amacıyla fotoğraflarının çekilmesi ve tek

nüshanın kaybolmasından sonra fotoğraflar üzerinden bilimsel neşirlerinin yapılması

hakkında bilgi verilecektir. Çalışmanın ikinci bölümünde de tarafımızca yapılan

araştırmalar neticesinde Müyessiretü’l-Ulûm’un Almanya’da ve Türkiye’de bulunan

kayıp nüshaları hakkında bilgi verilecektir.

Anahtar Kelimeler

Bergamalı Kadri, Müyessiretü’l-Ulûm, gramer, nüsha

Kaynakça

• Atalay, B. (1946). Müyessiretü’l-Ulûm. İstanbul: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Avşar, U. (1996). Müyessiretü’l-Ulûm Bergamalı Kadri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Adana: Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bektaş, E. (1996). Bergamalı Kadri. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 5). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Bursalı M. T. (1914). Müyessiretü’l-Ulûm. Bilgi Mecmuası, 6, s. 658-660.
• Bursalı M. T. (2000). Osmanlı müellifleri. Ankara: Bizim Büro Yayınları.
• Ertürk, H. İ. (2015). Müyessiretü’l-Ulûm üzerine bir inceleme ve değerlendirme çalışması. Turkish Studies, 10(8), s. 1059-1086.
• Gülsevin, G. (1990). Bergamalı Kadri ve eseri üzerine. Türk Dili, 461, s. 211-214.
• Güner, G. (2003). İlk Türkçe gramer: Müyessiretü’l-Ulûm. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15, s. 151-166.
• İsen, M. (1998). Sehî Bey tezkiresi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Karabacak, E. (2002). Bergamalı Kadrî, Müyessiretü’l-Ulûm. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Karahan, L. (2010). Edebî kültürün aktarılmasında gramer kitaplarının rolü. II. Uluslararası Türk Dünyası Kültür Kongresi, İzmir, Çeşme, 19-25 Nisan 2010.
• Kazım Namî (1912). Türkçe sarfın mucidi. Türk Yurdu, 24, s. 748-754. (Nuruosmaniye: 18 Temmuz 1328).
• Köprülü, M. F. (1933). On altıncı asırda yazılmış Türkçe Türk grameri”, Cumhuriyet, 27 Mart.