Trabzonlu Şairlerin Şiirlerindeki Arapça Unsurlara Örnekler

Yıl 2023, Cilt: 2023 Sayı: 2, 193 - 208, 23.09.2023

İbrahim Ünalan

https://doi.org/10.58646/bengi.1349677

Öz

Trabzon, geçmişten günümüze çok sayıda şairin yetiştiği yegâne şehirlerden biridir. Bu şairlerin bir kısmı divan edebiyatı bir kısmı halk edebiyatı ve bir kısmı da modern edebiyat bünyesinde şiirlerini icra etmişlerdir. Özellikle Osmanlı döneminde, bazı Trabzonlu şairler dönemin şiir anlayışı sebebiyle şiirlerinde sık sık Arapça, Farsça kelimelere ve terkiplere başvurmuşlardır. Cumhuriyet dönemine doğru gidildikçe, özellikle millî edebiyat anlayışı ile şiirler yazılsa da şairler şiirlerinde yer yer Arapça kelimelere yer vermişlerdir. Günümüzde ise belli başlı şairler, şiirlerinde Arapça unsurlar bulundurmaktadır. Bu unsurlar Arapça isim, fiil ve eklerden, sıfat ve tamlamalardan oluşmaktadır. Bu çalışmada şiirlerinde Arapça unsurlar tespit edilen Trabzonlu şairlerin öncelikle biyografileri verilmiş daha sonra örnek dizeler doğrultusunda şiirlerindeki Arapça kelimeler, tamlamalar ve diğer unsurlar değerlendirilmiştir. Söz konusu şairlerin biyografileri ve şiirleri literatür taraması ile çeşitli kaynaklardan temin edilmiş Arapça kelimelerin anlamları Türkçe ve Arapça sözlükler kullanılarak açıklanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Trabzonlu şairler, Şiir, Arapça unsurlar.

Examples To Arabıc Elements In The Poems Of The Poets Of Trabzon

Öz

Trabzon is one of the unique cities where a wide range of poets have lived from past to present. While a part of these poets performed their poetry within the scope of divan literature, a part of them performed it within the scope of folk literature and some within the scope of modern literature. During the Ottoman period in particular, specific poets of Trabzon often used Arabic and Persian words and compositions due to the sense of poetry during that era. Although poetry was performed particularly with a sense of national literature toward the Republic period, poets sometimes used Arabic words in their poems. Today, on the other hand, specific poets use Arabic elements in their poems. These elements comprise of Arabic names, verbs, prefixes, adjectives and noun phrases. In this study, the biographies of the poets of Trabzon who gave place to Arabic elements in their poems were primarily discussed and then Arabic words, noun phrases and other elements in their poems were evaluated in line with example verses. The biographies and poems of the aforementioned poets were procured from a variety of resources via literature review and the meanings of the Arabic words were explained using Turkish and Arabic dictionaries.

Anahtar Kelimeler

Poets of Trabzon, Poem, Arabic elements.

Kaynakça

• Albayrak, H. (2008). Trabzonlu Meşhurlar Ansiklopedisi. Ankara: Vadi Yayınları.
• Araz, T. (2020). Divan Şiirinde Arapçanın Anlamsal Değeri. Artuklu İnsan ve Toplum Bilim Dergisi, 5 (1), s. 60-81.
• Ayan, H. (1979). Figânî. Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi. İstanbul: Dergâh Yayınları, C.3, s.224-225.
• Bal, M. A. (2009). Bir Şiirdir Trabzon (Osmanlı’dan Günümüze Trabzon Şiir Antolojisi). Ankara: Cantekin Matbaa.
• Çaylı Cankurt, G. (2015). Figanî Divanı Gramatikal İndeksi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
• Demirayak, K. (2014). Arap Edebiyatı Tarihi I- Cahiliye Dönemi. Erzurum: Fenomen Yayınları
• Devellioğlu, F. (2003). Osmanlıca- Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Kitapevi.
• Doğan, A. (2013). Aruz Bilgisi. Ankara: Akçağ Yayınları
• Duman, M. (1995). Trabzon Halk Şairleri. İstanbul: Anadolu Sanat Yayınları.
• Düzgün, O. (2020). Türkçe-Arapça/Arapça-Türkçe Karşılıklar Kılavuzu. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Gür, S. (2018). Osmanlı Döneminde Yetişen Trabzonlu Müellifler ve Eserleri: Bir Literatür Tespiti Denemesi. Karadeniz Teknik Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 5 (1), s.155-239.
• İsen, M. (1989). Rıdvan Canım, Hamâmîzâde İhsan Hayatı, Eserleri ve Divanı. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Hamamizade İhsan. (1930). Baba Salim. İstanbul: İktisat Matbaası.
• Karahan, A. (1949). XVI. Asır Divan Şairlerinden Figanî ve Şiirleri. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 3 (2-3), s. 299-410.
• Karahan, A. (1966). Kanuni Sultan Süleyman Çağı Şairlerinden Figânî ve Divançesi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Karahan, A. (1996). Figânî. İslam Ansiklopedisi. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, C.XIII, s. 57-58.
• Kınalızâde Hasan Çelebi. (1989). Tezkiretü’ş-Şuarâ, C.II. Haz. İbrahim Kutluk. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Kobya, Ş. (2008). Baba Salim Divanı. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Trabzon.
• Levend, A. S. (2015). Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Dergah Yayınları
• Mehmet Süreyya. (1996). Sicill-i Osmanî. C.3. Çev. Nuri Akbayar. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Mutçalı, S. (2012). Arapça-Türkçe Sözlük. İstanbul: Dağarcık Yayınları.
• Uğurlu A. (2020). Baba Hüsnî ve Dîvânı (İnceleme-Metin). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Uraz, M. (1941). Resimli Kadın Şair ve Muharrirlerimiz. C.I. İstanbul: Nümune Matbaası.
• Yavuz, Y. Ş. (1991). Bakkalzâde İsmail Hakkı. İslam Ansiklopedisi. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, C.IV, s. 545.
• Yüksel, M. (1993a). Geçmişten Günümüze Trabzon Şairleri 2 Cumhuriyet Dönemi. Trabzon: Yunus Dergisi Yayınları.
• Yüksel, M. (1993b). Geçmişten Günümüze Trabzon Şairleri 3 Cumhuriyet Dönemi. Trabzon: Yunus Dergisi Yayınları.
• URL-1: http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/eyup-sabri lermioglu. (16.05.2022).