Siyasi Hakların Elde Edilmesinden Demokrat Parti Dönemi Sonuna Kadar Türk Siyasi Hayatında Kadın

Yıl 2024, Cilt: 2024 Sayı: 3, 559 - 587, 24.09.2024

Büşra Bigat Akça , Sebile Yıldız Aybak

https://doi.org/10.58646/bengi.1544976

Öz

Kadınların temel haklarını kazanma süreci Tanzimat Dönemine dayanmaktadır. Bu dönemde kadınlar eğitim, hukuk ve çalışma hayatı ile kısmi haklar edinmiştir. Devamında İkinci Meşrutiyet Döneminde aile hukukunun düzenlenmesi, kadın derneklerinin ve kurslarının açılması, kadın dergi ve gazetelerinin çıkarılması gibi gelişmelerle birlikte kadınlar sosyal hayata daha etkin bir şekilde katılmaya başlamıştır. Kadınların daha etkin olarak örgütlenmeye başlamaları ve politik mücadeleye katılmaları ise Milli Mücadele döneminde gerçekleşmiştir. Osmanlı modernleşme dönemi ile başlayan kadın hakları sürecinin dönüm noktası Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulması olmuştur. Cumhuriyet’in ilanından sonra özellikle Türk Medeni Kanunu kadınlara daha önce elde ettiklerinden çok daha geniş mahiyette haklar sunmuştur. Bununla birlikte kanun siyasi hakları içermemiş, Türk kadınının siyasi hakları kazanması 1930 yılından itibaren gerçekleşmeye başlamıştır. Kadınlar ilk olarak Belediye seçimlerinde oy kullanma ve seçilme hakkı elde etmiş, daha sonra 26 Ekim 1933 tarihinde muhtar ve ihtiyar heyetleri seçimlerinde, 5 Aralık 1934 tarihinde ise milletvekili seçimlerinde seçme ve seçilme haklarına sahip olmuşlardır. Böylece 8 Şubat 1935’te yapılan seçimlerde Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne 17 kadın milletvekili girmeye hak kazanmıştır. 1936 yılında yapılan bir ara seçimle kadın milletvekili sayısı 18’e ulaşmıştır. Türkiye bu dönemde kadınların siyasal haklara sahip olduğu ülkeler arasında ilk sıralarda yer almayı başarmıştır. Ancak çok partili yaşama geçiş sürecinde yaşanan gelişmeler kadınların temsil oranının düşmesinde kaçınılmaz rol oynamıştır.

Anahtar Kelimeler

KADIN, SEÇME SEÇİLME, SİYASİ HAK, SİYASİ PARTİ, TBMM

Kaynakça

• Arşiv Belgeleri
• TBMM Zabıt Cerideleri
• Kitaplar ve Makaleler
• Çolak, F. (Aralık 2017). Demokrat Parti Döneminde Meclisteki Kadın Milletvekilleri ve Faaliyetleri. Tarih Okulu Dergisi.
• Akça, B. (2016). Türk Siyasi Hayatında Bir Kadın Portresi: Satı Kadın. Atatürk Araştırmaları Merkezi, Uluslararası Medeniyet ve Kadın Kongeresi, Halide Edip Adıvar'ın Ölümünün 50. Yıldönümü Anısına. 2. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
• Bulut, S. (2016). Cumhuriyetin İlanından Günümüze Yerel Seçimlerde Kadın Olgusu: Kadın Belediye Başkanları Üzerine Bir İnceleme. Uluslararası Medeniyet ve Kadın Kongresi. 2. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
• Duruoğlu, S. (2007). Türkiye'de İlk Kadın Milletvekilleri. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• Eldeniz, P. Naci, Atatürk ve Türk kadını, T.T.K. Belleten, Cilt: XX, Sayı:80, 1956, s. 741)
• Güneş, G. (2010). Türk Kadınının Muhtarlık ve Köy İhtiyar Heyetlerine Seçme ve Seçilme Hakkını Kazanması Türkiye’nin İlk Kadın Muhtarı Gül Esin (Hanım)”. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi.
• İçke, A. (2014). Türkiye'de Kadın Milletvekilleri ve Siyasal Faaliyetleri (1931-1991). Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
• İçke, A. (2014). Türkiye'de Kadın Milletvekilleri ve Siyasal Faaliyetleri (1931-1991). Atatürk Araştırma Merkezi.
• Kırkpınar, L. (1999). Cumhuriyet ve Kadın. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 3(8), 106.
• Kaplan, L. (1998). Cemiyetlerde ve Siyasi Teşkilatlarda Türk Kadını (1908 - 1960). Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
• Kaplan, L. (1998). Cemiyetlerde ve Siyasi Teşkilatlarda Türk Kadını (1908 - 1960). Atatürk Araştırma Merkezi.
• Kaypak, Ş. (2016). Cumhuriyet Dönemi Modernleşme Sürecinde Değişen Kadın Kimliği. Uluslararası Medeniyet ve Kadın Kongresi, Halide Edip Adıvar'ın Ölümünün 50. Yıldönümü Anısına (s. 52-53). Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
• Tekeli, Ş. (1982). Kadınlar ve Siyasal Toplumsal Hayat. İstanbul: Birikim Yayınları.
• Tezler
• Duruoğlu, S. (2007). Türkiye'de İlk Kadın Milletvekilleri. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• Süreli Yayınlar
• Demokrat İzmir
• İkdam Gazetesi, 27 Şubat 1924.
• Milliyet Gazetesi, 11 Nisan 1930, “İstanbul Hamımları Bugün İntihab Haklarını Tesit Edecekler”.
• Zaman Gazetesi, 8 Aralık 1934, “Kadınlarımızın Bayramı”.
• İnternet Kaynakları
• http://farkyalovada.com/tr-tr/kose-yazilari/21638/yalovada-bir-cumhuriyet-kadini.
• http://www.ttk.gov.tr/tarihveegitim/ataturk-ve-turk-kadini/