Spor Bilimleri Fakültesi Öğrencilerinin Zihinsel Yetersizliği Olan Bireylerde Sporun Etkilerine Yönelik Farkındalıkları

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 1, 46 - 55, 31.07.2024

Mustafa Furkan Ocak , Ekrem Levent İlhan , Didem Gülçin Kaya

Öz

Bu araştırmada, Spor Bilimleri Fakültesinde öğrenim gören öğrencilerinin zihinsel yetersizliğe sahip olan bireylerde sporun etkilerine yönelik farkındalık düzeylerinin incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırmada, genel tarama modelinden faydalanılmıştır. Araştırma grubunu, 2021-2022 eğitim-öğretim yılında Ege Bölgesi’nde yer alan bir Spor Bilimleri Fakültesi’nde öğrenim görmekte olan 68’i kadın, 133’ü erkek toplam 201 öğrenci oluşturmuştur. Veri toplanması aşamasında araştırma içerisinde bulunan kişiler tarafından oluşturulan “Kişisel Bilgi Formu”, İlhan ve Esentürk (2015) tarafından geliştirilen, “Zihinsel Engelli Bireylerde Sporun Etkilerine Yönelik Farkındalık Ölçeği (ZEBSEYFÖ)” uygulanmıştır. Ayrıca araştırmaya katılan öğrencilerin farkındalık düzeyleri cinsiyet, sınıf, branş, lisanslı sporcu olma, ailede engelli birey bulunup bulunmama ve ailede engelli birey varsa engel türü değişkenine göre karşılaştırılmıştır. Verilerin değerlendirilmesinde SPSS 20 for Windows paket programına başvurulmuştur. Veri analizi olarak, öğrencilerin demografik özelliklerine ilişik bulgular için frekans ve yüzde; ilişkisiz ölçümlerde yaklaşık puanların karşılaştırılması için Varyans analizi (tek yönlü ANOVA, bağımsız örneklem t-testi), hangi gruplar arasında anlamlı bir farklılığın olduğunu belirlemek için ise Tukey testinden yararlanılmıştır. Araştırma sonucunda; Spor Bilimleri Fakültesinde öğrenim gören öğrencilerin zihinsel engelli bireylerde sporun etkilerine yönelik orta düzeyde farkındalığa sahip oldukları görülmüştür. Kadın ve erkek öğrencilerin puanları yakın olmasına rağmen kadınların erkeklere göre daha yüksek farkındalığa sahip olduğu görülmüştür. Bunun yanı sıra öğrencilerin sınıf düzeyleri arttıkça farkındalığın da aynı doğrultuda arttığı kaydedilmiş olup 3. sınıfların diğer sınıflardan daha yüksek farkındalığa sahip oldukları saptanmıştır. Ayrıca ailesinde konuşma engeli bulunan bir öğrencinin yüksek düzeyde farkındalığa sahip olduğu dikkat çekmiştir. Araştırmada sporcuların farkındalıkları hakkında genel geçer bir değerlendirme yapabilmek adına spor özgeçmişinin daha detaylı ele alınması ve spor branşlarının kategorize edilerek incelenmesi önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Beden Eğitimi, farkındalık, öğrenci, spor, zihinsel yeterlilik

Kaynakça

• Akbuğa, B. ve Gürsel, F. (2007). Bilgilendirme yoluyla beden eğitimi ve spor yüksekokulu öğrencilerinin engelli bireye yönelik değişen tutumları. Spormetre Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, V(1), 5-8.
• Aksoy, V., & Çakmak, Z. (2020). Özel eğitime gereksinimi olan öğrencileri değerlendirme. İ. H. Diken (Ed.), Özel eğitim ve kaynaştırma içinde (s. 143-171). Ankara: Pegem Akademi.
• Atasoy, T., & Pekel, A. (2021). Zihinsel engelli çocuğa sahip ailelerin sporun etkilerine yönelik farkındalık düzeylerinin incelenmesi. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Spor Bilimleri Dergisi, 4(2), 96-107.
• Atasoy, T., & Çimen, K. (2017). 15-20 yaş arası zihinsel engelli sporculara, açık ve kapalı alanlarda uygulanan hareket eğitimi çalışmalarının değerlendirilmesi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(58), 539-548.
• Baykoç-Dönmez, N. (2011). Özel gereksinimli çocuklar ve özel eğitim. N. Baykoç-Dönmez (Ed.), Özel gereksinimli çocuklar ve özel eğitim içinde (s. 19-27). Ankara: Eğiten Kitap.
• Baykoç-Dönmez, N., & Şahin, S. (2011). Özel gereksinimli çocuklarda tanı ve değerlendirme. N. Baykoç-Dönmez (Ed.), Özel gereksinimli çocuklar ve özel eğitim içinde (s. 51-68). Ankara: Eğiten Kitap.
• Graham A., & Reid G. (2000). Physical fitness of adults with an intellectual disability: a 13-year follow-up study. Researh Quarterly for Exercise and Sport, 71(2), 152-61.
• Gülünay, Y. İ., Kayışoğlu, N. B., & İlhan, E. L. (2019). Beden eğitimi öğretmeni adaylarının zihinsel engelli çocuklara yönelik tutumlarının çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(2), 626-639.
• Gürsul, F. ve Tüzün, H. (2008). Öğretmen adaylarının görme ve işitme engelli bireylere karşı farkındalıklarının problem-tabanlı öğrenme yaklaşımı kullanılarak arttırılması. Bilişim'08 Bildiriler Kitabı, Ankara, Turkey, 7-10.
• Hinckson EA., & Curtis A. (2013). Measuring physical activity in children and youth living with intellectual disabilities: a systematic review. Research in Developmental Disabilities, 34(1), 72-86.
• İlhan, E. L., & Esentürk, O. K. (2015). Zihinsel engelli bireylerde sporun etkilerine yönelik farkındalık ölçeği (zebseyfö) geliştirme çalışması. CBÜ Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 9(1), 19-36.
• İlhan, E.L., Esentürk, O.K. & Yarımkaya, E. (2016). Zihinsel engelli bireylerin sportif etinliklere yönelik tutum ölçeği (zebseytö): Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Jorunal of Human Sciences, 13(1), 111-1160.
• İlhan, E. L., Esentürk, O. K., & Yarımkaya, E. (2019). Zihinsel yetersizliği olan bireylerde özel beden eğitimi ve sporun farkındalık ve tutum perspektifi. G. Hergüner (Ed.), Her yönüyle spor içinde (s. 229-250). İstanbul: Güven Plus Grup A. Ş. Yayınları.
• İlhan, L. (2008). Zihinsel engelli çocuklar için beden eğitimi ve sporun genel gelişim süreçleri açısından önemi. Çağdaş Eğitim Dergisi, 33(350), 17-24.
• Kabak, S. (2019). Farklı branşlardaki öğretmenlerin zihinsel engelli bireylerde sporun etkilerine yönelik farkındalık ve tutum düzeyleri. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Karademir, T., Açak, M., Türkçapar, Ü., & Eroğlu, H. (2018). Beden eğitimi öğretmen adaylarının zihinsel engellilere yönelik tutumlarının belirlenmesi. Atatürk Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 20(3), 103-112.
• Kemeç, D.G., Tekkurşun Demir, G., & Koç, S. (2018). Doktor adaylarının zihinsel yetersizliği olan bireylerde sporun etkilerine yönelik farkındalıkları. Gaziantep Üniversitesi Spor Bilimleri Dergisi, 3(4), 153-168. doi: 10.31680/gaunjss.448576 Kırımoğlu, H., Yılmaz, A., Soyer, F., Beyleroğlu, M., & İlhan, E. L. (2016a). Zihinsel engelli bireylerde sporun etkilerine yönelik farkındalık: Beden eğitimi öğretmen adayları üzerine bir araştırma. Niğde Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 10(1), 80-88.
• Kırımoğlu, H., Esentürk, O., İlhan, E. L., Yılmaz, A. ve Kaynak, K. (2016b). İlköğretim, özel eğitim ve rehabilitasyon merkezi öğretmenleri ile beden eğitimi ve spor öğretmen adaylarının zihinsel engelli bireylerin fiziksel egzersize katılımlarının etkilerine yönelik farkındalık düzeylerinin incelenmesi. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(4), 231-244
• Metin, N. (2018). Zihinsel engelli çocuklar (2. baskı). N. Metin (Ed.), Özel gereksinimli çocuklar içinde (s. 73-114). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Turan, F. (2018). İletişim, dil ve konuşma bozukluğu olan çocuklar (2. baskı). N. Metin (Ed.), Özel gereksinimli çocuklar içinde (s. 179-226). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Yarımkaya, E. , İlhan, E. L. & Karasu, N. (2017). Akran aracılı uyarlanmış fiziksel aktivitelere katılan otizm spektrum bozukluğu olan bir bireyin iletişim becerilerindeki değişimlerin incelenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 18(02), 225-252.
• Yarımkaya, E., & Rizzo, T. (2020). Beliefs and attitudes of turkish physicaleducators toward teaching students with disabilities in inclusive physical education classes. Palaestra, 34(4), 27-36.
• Yarımkaya, E. (2021). The investigation of attitudes and opinions of physical education teachers towards students with special needs from the framework of Theory of Planned Behavior. Hacettepe University Journal of Education, 36(3), 562-578.
• Yarımkaya, E., Esenturk, O.K., Ilhan, E. L., & Karasu, N. (2022). A WhatsApp-delivered intervention to promote physical activity in young children with autism spectrum disorder. International Journal of Developmental Disabilities, 68(5), 732-743