Doğrudan Yabancı Yatırımlar, CO2 Emisyonu ve Yenilenebilir Enerji Tüketimi Arasındaki İlişkinin Araştırılması: Türkiye’ye İlişkin Ampirik Kanıtlar

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 2, 303 - 332, 30.12.2023

Seher Suluk

https://doi.org/10.25229/beta.1239921

Öz

Bu çalışmanın amacı, Türkiye’de doğrudan yabancı yatırımlar, CO2 emisyonu ve yenilenebilir enerji tüketimi arasındaki ilişkiyi ampirik olarak incelemektir. Bu amacı gerçekleştirmek için 1990-2019 dönemine ait yıllık veriler kullanılmış ve ekonometrik yöntem olarak Johansen eşbütünleşme analizi, Granger nedensellik analizi, en küçük kareler yöntemi ve Toda-Yamamoto nedensellik analizinden yararlanılmıştır. Uygulanan analizlerden elde edilen ampirik bulgular incelendiğinde, Johansen eşbütünleşme analizi sonucuna göre, değişkenler arasında eşbütünleşme ilişkisi bulunmamaktadır. Granger nedensellik analizi bulgularına göre, doğrudan yabancı yatırımlar ile CO2 emisyonu arasında çift yönlü, yenilenebilir enerji tüketiminden CO2 emisyonuna doğru ise tek yönlü bir Granger nedensellik ilişkisi tespit edilmiştir. En küçük kareler yönteminden elde edilen sonuçlar, yenilenebilir enerji tüketiminde gerçekleşen %1’lik bir artışın CO2 emisyonunu %0,41 azalttığını göstermiştir. Son olarak uygulanan Toda-Yamamoto nedensellik analizi sonucunda, yenilenebilir enerji tüketiminden CO2 emisyonuna doğru tek yönlü nedensellik ilişkisi bulunmuştur. Elde edilen Granger nedensellik ve Toda-Yamamoto nedensellik analizi sonuçlarının birbirlerini destekler nitelikte olup, kuvvetli hale geldiği görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

CO2 Emisyonu, Doğrudan Yabancı Yatırımlar, Yenilenebilir Enerji Tüketimi

Investigation of the Relationship among Foreign Direct Investments, CO2 Emission and Renewable Energy Consumption: Empirical Evidence for Turkey

Öz

The aim of this study is to empirically examine the relationship among foreign direct investments, CO2 emission and renewable energy consumption in Turkey. In order to achieve this purpose, annual data for the period 1990-2019 were used and Johansen cointegration analysis, Granger causality analysis, least squares method and Toda-Yamamoto causality analysis were used as econometric methods. When the empirical findings obtained from the applied analyzes are examined, according to the result of the Johansen cointegration analysis, there is no cointegration relationship among the variables. According to the Granger causality analysis findings, a bidirectional Granger causality relationship was found between foreign direct investments and CO2 emission, and a unidirectional Granger causality relationship running from renewable energy consumption to CO2 emission. The results from the least squares method show that a 1% increase in renewable energy consumption reduces CO2 emission by 0.41%. Finally, as a result of the Toda-Yamamoto causality analysis applied, a unidirectional causality relationship running from renewable energy consumption to CO2 emission was found. It is seen that the results of Granger causality and Toda-Yamamoto causality analysis support each other and become stronger.

Anahtar Kelimeler

CO2 Emission, Foreign Direct Investments, Renewable Energy Consumption

Kaynakça

• Akçay, S., & Karasoy, A. (2018). Doğrudan yabancı yatırımlar ve karbondioksit emisyonu ilişkisi: Türkiye örneği. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 73(2), 501-526.
• Ali, N., Phoungthong, K., Techato, K., Ali, W., Abbas, S., Dhanraj, J. A., & Khan, A. (2022). FDI, green innovation and environmental quality nexus: new insights from BRICS economies. Sustainability, 14(4), 2181.
• Amin, S. B, Amin, Y. N., Khandaker, M. K., Khan, F., & Rahman, F. M. (2022). Unfolding FDI, renewable energy consumption, and income inequality nexus: heterogeneous panel analysis. Energies, 15(14), 5160.
• Ampomah, A. B., & Adu, B. E. (2022). The impact of renewable energy consumption, international investment, urbanization, economic growth on carbon dioxide emission. Environmental Sciences: Open Access, 1(1), 1003, 1-12.
• Arı, A. (2021). Yenilenebilir enerji ve doğrudan yabancı yatırımlar: Türkiye örneği. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 23(40), 122-131.
• Atwoli, L., Erhabor G. E., Gbakima, A. A., Haileamlak, A., Ntumba, J-M. K., Kigera, J., Laybourn-Langton, L., Mash, B., Muhia, J., Mulaudzi, F. M., Ofori-Adjei, D., Okonofua, F., Rashidian, A., El-Adawy. M., Sidibe, S., Snouber, A., Tumwine, J.,
• Yassien, M. S., Yonga, P., Zakhama, L., & Zielinski, C. (2022). COP27 climate change conference: urgent action needed for Africa and the world. Rev Panam Salud Publica, 46.
• Aydın, B., & Afsal, M. Ş. (2018). Türkiye’de ikiz açık hipotezi: Toda-Yamamoto nedensellik yaklaşımı. Uluslararası Ekonomi, İşletme ve Politika Dergisi, 2(2), 231-240.
• Başar, S., Tosun, B., & Bartik, A. (2020). Türkiye’de büyüme ve sektörel bazda elektrik tüketimi arasındaki ilişki. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 34(3), 1089-1109.
• Bayramoğlu, M. F., Tay Bayramoğlu, A., & Ergün, M. A. (2019). Döviz kuru ve petrol fiyatları arasındaki ilişkinin ortalamada ve varyansta nedensellik testi ile analizi. BMIJ, 7(5), 2112-2123.
• Değer, M. K., & Pata, U. K. (2017). Türkiye’de dış ticaret ve karbondioksit salınımı arasındaki ilişkilerin simetrik ve asimetrik nedensellik testleriyle analizi. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 18(1), 31-44.
• Emre Çağlar, A. (2020). The importance of renewable energy consumption and FDI inflows in reducing environmental degradation: bootstrap ARDL bound test in selected 9 countries. Journal of Cleaner Production, 264, 121663. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2020.121663
• Eriandani, R., Anam, S., Prastiwi, D., & Triani, N. N. A. (2020). The impact of foreign direct investment on CO2 emissions in ASEAN countries. International Journal of Energy Economics and Policy, 10(5), 584-592.
• Europa-Kommissionen. (t.y.). Energi for fremtiden: vedvarende energikilder.
• Farhani, S. (2013). Renewable energy consumption, economic growth and CO2 emissions: evidence from selected MENA countries. Energy Economics Letters, 1(2), 24-41.
• Granger, C. W. J. (1969). Investigating causal relations by econometric models and cross-spectral methods. Econometrica, 37(3), 424-438.
• Güner, B., & Azgün, S. (2019). Türkiye’de birincil enerji tüketimi ve ekonomik büyüme ilişkisi: dinamik bir analiz. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 46, 139-169.
• Hadi, S., Retno, S., & Yuliani, S. (2018). The impact of foreign direct investment to the quality of the environment in Indonesia. E3S Web of Conferences, 73, 10025. https://doi.org/10.1051/e3sconf/20187310025
• Huang, Y., Kuldasheva, Z., & Salahodjaev, R. (2021). Renewable energy and CO2 emissions: empirical evidence from major energy-consuming countries. Energies, 14(22), 7504.
• Huang, Y., Chen, F., Wei, H., Xiang, J., Xu, Z., & Akram, R. (2022). The impacts of FDI inflows on carbon emissions: economic development and regulatory quality as moderators. Frontiers in Energy Research, 9, 1-11.
• IPCC. (2022). Climate change 2022: mitigation of climate change. Working group III contribution to the sixth assessment report of the intergovernmental panel on climate change. Summary for policymakers.
• Kang, X., Khan, F. U., Ullah, R., Arif, M., Rehman, S. U., & Ullah, F. (2021). Does foreign direct investment influence renewable energy consumption? Empirical evidence from South Asian countries. Energies, 14(12), 3470. https://doi.org/10.3390/en14123470
• Karamıklı, A., & Şaşmaz, M. Ü. (2021). Türkiye’de yenilenebilir enerji tüketiminin ekonomik büyüme ve sağlık harcamaları üzerindeki etkisi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 46, 293-304.
• Kayani, U. N., Sadiq, M., Aysan, A. F., Haider, S. A., & Nasim, I. (2023). The impact of investment, economic growth, renewable energy, urbanisation, and tourism on carbon emissions: global evidence. International Journal of Energy Economics and Policy, 13(1), 403-412.
• Khan, M. A., & Ozturk, I. (2019). Examining foreign direct investment and environmental pollution linkage in Asia. Environmental Science and Pollution Research. 10.1007/s11356-019-07387-x
• Khan, H., Khan, I, Kim Oanh, L. T., & Lin, Z. (2020). The dynamic interrelationship of environmental factors and foreign direct investment: dynamic panel data analysis and new evidence from the globe. Mathematical Problems in Engineering, 1-12. https://doi.org/10.1155/2020/2812489
• Khandker, L. L., Amin, S. B., & Khan, F. (2018). Renewable energy consumption and foreign direct investment: reports from Bangladesh. Journal of Accounting, Finance and Economics, 8(3), 72-87.
• Kılıç, F., & Torun, M. (2018). Bireysel kredilerin enflasyon üzerindeki etkisi: Türkiye örneği. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 16(1), 18-40.
• Kılıçarslan, Z., & Dumrul, Y. (2017). Foreign direct investments and CO2 emissions relationship: the case of Turkey. Business and Economics Research Journal, 8(4), 647-660.
• Klima-, Energi- og Forsyningsministeriet. (2020). Informationsmateriale. Borgertinget på Klimaområdet.
• Koengkan, M. D. C., & Fuinhas, J. A. (2018). The impact of renewable energy consumption on carbon dioxide emissions – the case of South American countries. Revista Brasileira de Energias Renováveis, 7(2), 280-293.
• Kulionis, V. (2013). The relationship between renewable energy consumption, CO2 emissions and economic growth in Denmark. Lund University.
• Kurt, Ü., Kılıç, C., & Özekicioğlu, H. (2019). Doğrudan yabancı yatırımların Co2 emisyonu üzerindeki etkisi: Türkiye için Ardl sınır testi yaklaşımı. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 22(1), 213-224.
• Li, J. H., & Vitenu-Sackey, P. A. (2019). The impact of renewable energy consumption and FDI on carbon emission: an empirical analysis for 15 African countries using panel cointegration regression model. International Journal of Management Sciences and Business Research, 8(7), 14-22.
• Lyheang, C., & Limmeechokchai, B. (2018). The role of renewable energy in CO2 mitigation from power sector in Cambodia. International Energy Journal, 18, 401-408.
• Marker-Larsen, S. (2005). Miljøproblemer og ressourceallokering. Copenhagen Business School, Working Paper 5-2005.
• Mehmood, U. (2022). Renewable energy and foreign direct investment: does the governance matter for CO2 emissions? Application of CS-ARDL. Environ Sci Pollut Res Int., 29(13), 19816-19822.
• Mert, M., & Bölük, G. (2016). Do foreign direct investment and renewable energy consumption affect the CO2 emissions? New evidence from a panel ARDL approach to Kyoto Annex countries. Environmental Science and Pollution Research, 23(21), 21669-21681. 10.1007/s11356-016-7413-7
• Mert, M., & Çağlar, A. E. (2019). Eviews ve Gauss uygulamalı zaman serileri analizi. Detay Yayıncılık.
• Mortensen, P. B. (2014). Granger kausalitet. Politica, 46. årg. nr. 1, 95-113.
• Naz, S., Sultan, R., Zaman, K., Aldakhil, A. M., Nassani, A. A., & Abro, M. M. Q. (2019). Moderating and mediating role of renewable energy consumption, FDI inflows, and economic growth on carbon dioxide emissions: evidence from robust least square estimator. Environmental Science and Pollution Research, 26, 2806-2819. https://doi.org/10.1007/s11356-018-3837-6
• OECD. (2019). OECD çevresel performans incelemeleri: Türkiye 2019.
• OECD. (2022a). Foreign direct investment (FDI). Erişim adresi: https://www.oecd-ilibrary.org/finance-and-investment/foreign-direct-investment-fdi/indicator-group/english_9a523b18-en (Erişim tarihi: 05.12.2022).
• OECD. (2022b). FDI qualities policy toolkit. OECD Publishing.
• Okumuş, İ. (2020). Türkiye’de yenilenebilir enerji tüketimi, tarım ve CO2 emisyonu ilişkisi. Uluslararası Ekonomi ve Yenilik Dergisi, 6(1), 21-34.
• PwC. (2021). COP26’dan öne çıkan başlıklar.
• Sarkodie, S. A., Adams, S., & Leirvik, T. (2020). Foreign direct investment and renewable energy in climate change mitigation: does governance matter?. Journal of Cleaner Production, 263, 121262. https://doi.org/10.1016 /j.jclepro.2020.121262
• Sevüktekin, M., & Çınar, M. (2017). Ekonometrik zaman serileri analizi: Eviews uygulamalı. Dora Yayınevi.
• Sivri, U. (2019). Türkiye ekonomisinde farklı enflasyon rejimlerinin tespit edilmesine yönelik ekonometrik bir analiz. Business & Management Studies: An International Journal, 7(5), 2308-2324.
• Sulaiman, C. (2014). The causality between energy consumption, CO2 emissions and economic growth in Nigeria: an application of Toda and Yamamoto procedure. Advances in Natural and Applied Sciences, 8(8), 75-81.
• Şahin, A., Aktaş E., & Tüzün Rad, S. (2021). Türkiye’de kırdan kente göç-işsizlik: Todaro paradoksu. Tarım Ekonomisi Dergisi, 27(1), 9-14.
• Toda, H. Y., & Yamamoto, T. (1995). Statistical inference in vector autoregressions with possibly integrated processes. Journal of Econometrics, 66, 225-250. https://doi.org/10.1016/0304-4076(94)01616-8
• United Nations. (t.y.). COP26: Together for our planet. Erişim adresi: https://www.un.org/en/climatechange/cop26 (Erişim tarihi: 12.10.2022).
• Uslu, H., & Apaydın, F. (2022). Bölgesel iktisadi büyüme ve enerji tüketiminin çevresel etkileri. İktisadi büyümenin dinamikleri (içinde). Y. Muratoğlu (editör). Nobel Yayınları.
• Vidyarthi, H. (2013). Energy consumption, carbon emissions and economic growth in India. World Journal of Science, Technology and Sustainable Development, 10(4), 278-287.
• Wang, Y., & Huang, Y. (2022). Impact of foreign direct investment on the carbon dioxide emissions of East Asian countries based on a panel ARDL method. Frontiers in Environmental Science, 10:937837.
• Wen, Y., Onwe, J. C., Haseeb, M., Saini, S., Matuka, A., & Sahoo, D. (2022). Role of technological innovation, renewable and non-renewable energy, and economic growth on environmental quality. Evidence from African countries. Frontiers in Energy Research, 10:958839.
• Widiastuti, T., Wisudanto, Mawardi, I., Sukmaningrum, P. S., Ningsih, S., Mustofa, M. U. A., & Ardiantono, D. S. (2020). Do foreign investments and renewable energy consumption affect the air quality? Case study of ASEAN countries. Journal of Security and Sustainability Issues, 9(3), 1057-1063.
• Wolde-Rufael, Y. (2005). Energy demand and economic growth: the African experience. Journal of Policy Modeling, 27, 891-903.
• World Bank. (2022). https://data.worldbank.org
• World Meteorological Organization. (2019). UN climate change conference (COP25). Erişim adresi: https://public.wmo.int/en/our-mandate/climate/cop25 (Erişim tarihi: 21.12.2022).
• WWF. (2011). Yenilenebilir enerji geleceği ve Türkiye.
• WWF. (t.y.). İklim ve enerji. Erişim adresi: https://www.wwf.org.tr/calismalarimiz/iklim_ve_enerji/ (Erişim tarihi: 14.10.2022).
• Yıldırım, M., Destek, M. A., & Özsoy, F. N. (2017). Doğrudan yabancı yatırımlar ve kirlilik sığınağı hipotezi. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 18(2), 99-111.
• Yılmazer, M., & Karabiber, B. (2022). Türkiye’de ihracat, doğrudan yabancı yatırımlar, ekonomik büyüme ve karbon emisyonu ilişkisi. Business and Economics Research Journal, 13(2), 199-220.