İslam Hukukunda Vâcibin Alt Sınırına Yapılan Ziyadenin Hükmü

Yıl 2015, Cilt: 2 Sayı: 2, 229 - 246, 30.06.2015

Recep Çetintaş

Öz

İslam hukukunda vâcibin en az miktarı üzerine ziyade terimiyle iki şey kastedilir.
Birincisi, farz ve vâcip olmaksızın kulun gönüllü olarak kendiliğinden yapmaya yöneldiği
nafile namaz, oruc ve hac gibi ibadetler, ikincisi kulun yapmakla mükellef olduğu
vâciplerde vâcibin en alt sınırına yapılan fazlalıktır. İslam hukukçuları gerek vâcibe
bitişik olan ziyade olsun gerekse vâcipten bağımsız ve ona bitişik olmayan ziyade olsun
başlanılmadan önce bunun mendub olduğu konusunda ittifak ederken başlanıldıktan
sonraki hükmü konusunda ihtilafa düşmüşlerdir. Bu çalışmada hem vâcipten bağımsız
hem de vâcibe bitişik olan ziyadenin hükmü konusunda İslam hukukçularının görüşleri
ele alınacaktır. 

Anahtar Kelimeler

Vâcip, Ziyade, Farz, Mendub, İslam Hukuku

Kaynakça

• Bâkıllânî, Ebû Bekr Muhammed b. Tayyib, et-Takrîb ve’l-İrşâd “es-Sagîr” (thk. abdülhamid b. ali Ebû Zenîd), Müessesetü’r-risale, 1993.
• Buhârî, alâuddin abdülaziz b. ahmed, Keşfü’l-esrâr an usûli Fahri’l-İslam el-Pezdevî, Kahire, ts.
• Debûsî, Ebû Zeyd Ubeydullah b. Ömer, Takvîmü’l-edille fî usûli’l-fıkh, (thk. Halil Muhyiddîn el-Meysû), Beyrut, 2007.
• Ebû Ya’lâ, Muhammed b. Hüseyin, el-Udde fî usûli’l-fıkh, (thk. ahmed b. ali Seyyid el- Mübârekî), Beyrut, 1980.
• Ezherî, Salih abdü’s-Semi’ el-abî, Cevâhiru’l-iklîl şerhu Muhtasari’l-allâme Şeyh Halîl, Beyrut, ts.
• Gazâlî, Ebû Hamid Muhammed, el-Mustasfâ min ilmi’l-usûl, Beyrut, 2008.
• Hureyz, abdülmuiz, “ez-Ziyade ‘ale’l-vâcip” Dirâsât, 1999, XXVI, 427.
• İbn akîl, Ebü’l-Vefâ ali b. Muhammed, el-Vâzıh fî usûli’l-fıkh, (thk. George el-Makdisî), Beyrut, 1996.
• İbn Kudâme, abdullah b. ahmed, Ravzatü’n-nâzır ve Cünnetü’l-münâzır fî usûli’l-fıkh, ( thk. abdülkerim b. ali b. Muhammed en-Nemle), Riyad, 1994.
• İbnü’l-Lehhâm, ali b. abbas el-Ba’lî, el-Kavâid ve’l-Fevâidü’l-usûliyye (thk. Muhammed Hamid el-Fekî), Beyrut, 1983.
• İbnü’n-Neccâr, Muhammed b. ahmed el-Fetûhî, şerhu’l-Kevkebi’l-münîr, (thk. Muhammed Zuhaylî-Nezih Hammad), Dımeşk, 1980.
• İbn Nüceym, Zeynü’l-Âbidîn b. İbrahim, el-Eşbâh ve’n-nazâir (thk. Muhammed Muti’ el- Hâfız), Dımeşk, 1983.
• İbn Receb, Ebü’l-Ferec abdurrahman b. ahmed, el-Kavâid fi’l-fıkhi’l-İslâmî, (thk. Tâhâ abdurrauf Sa’d), Mektebetü Külliyyeti’l-ezheriyye, 1971.
• İsnevî, Cemâlüddîn Ebû Muhammed, et-Temhîd fî tahrîci’l-furû’ ale’l-usûl, (thk. Muhammed Hasan Heyto), Beyrut, 1984.
• İbnü’s-Sübkî, Tâcüddîn abdülvehhâb, el-İbhâc fî şerhi’l-Minhâc, (thk. ahmed Cemal ez- Zemzemî-Nûruddîn abdülcebbâr Sagîrî), Dubâi, 2004.
• Karâfî, şihâbüddîn Ebü’l-abbas ahmed b. İdris, el-Furûk (Envârü’l-burûk fî envâi’l-furûk), Kahire, 1928.
• Kelvezânî, Mahfuz b. ahmed, et-Temhîd fî usûli’l-fıkh, (thk. Müfid Muhammed amşe), Cidde, 1985.
• Lâmişî, Ebü’s-Senâ Mahmud b. Zeyd, Kitabün fî usûli’l-fıkh, (thk. abdülmecid Türkî), Beyrut, 1995.
• Mekkî, Muhammed ali b. Hüseyin, Tehzîbü’l-furûk ve’l-kavâidi’s-seniyye fi’l-esrâri’l-fıkhiyye (el-Furûk ile birlikte basılı), Kahire, 1928.
• Merdâvî, Ebü’l-Hasan ali b. Süleyman, et-Tahbîr şerhu’t-Tahrîr fî usûli’l-fıkh, (thk. abdurrahman b. abdillah el-Cübreyn), Riyad, 2000.
• Pezdevî, Ebü’l-Hasen ali b. ahmed, Usûlü’l-Pezdevî (Buhârî’nin Keşfü’l-esrâr’ı içinde), Kahire, ts.
• Râzî, Fahruddîn Muhammed b. Ömer, el-Mahsûl fî usûli’l-fıkh, (thk. Tâhâ Cabir Feyyaz el- avânî), Suudî arabistan, 1987.
• Sem’ânî, Ebû Muza er, Kavâtı’u’l-edille fî usûli’l-fıkh, (thk. Muhammed Hasan İsmâil eş- şâfiî), ), Beyrut, 1997.
• Sehnûn, İbn Said et-Tenûhî, el-Müdevvenetü’l-kübrâ (thk. Âmir el-Cezzâr-abdullah el- Minşâvi), Kahire, 2005.
• Serahsî, Ebû Bekir Muhammed b. ahmed, el-Usûl, İstanbul, 1984
• Serahsî, Ebû Bekir Muhammed b. ahmed, el-Mebsût, Beyrut, 1989.
• Şeybânî, Muhammed b. Hasen, el-Asl, (thk. Mehmet Boynukalın), Beyrut, 2012.
• Şâfiî, Muhammed b. İdris, er-Risâle, (thk. ahmed -Muhammed şakir), Beyrut, ts.
• Şirâzî, Ebû İshak Cemalüddîn, et-Tebsıra fî usûli’l-fıkh, (thk. Muhammed Hasan İsmâil eş- şâfiî), Beyrut, 2003.
• Şirazî, Ebû İshak Cemalüddîn, el-Lüma’ fî usûli’l-fıkh, (thk. Muhyiddîn Mastû-Yusuf ali Büdeyvî), Dımeşk, ts.
• Şirbînî, şemsüddîn Hatip Muhammed b. ahmed, Muğni’l-muhtâc ilâ ma’rifeti meâni elfâzı’l- minhâc, Beyrut, ts.
• Urmevî, Taceddîn Ebû abdillah b. Hüseyin, el-Hâsıl mine’l-mahsûl fî usûli’l-fıkh, (thk. abdüsselam Mahmud Ebû Nâci), Bingazi, 1994..
• Zerkeşî, Bedreddîn Muhammed b. Bahâdır, el-Bahru’l-muhît fî usuli’l-fıkh, (thk. Ömer Süleyman el-aşkar), Kuveyt, 1992.
• Zerkeşî, Bedreddîn Muhammed b. Bahâdır, el-Mensûr fi’l-kavâid, (thk. Teysîr Faik ahmed Mahmud), Kuveyt, 1982.