Tarihi Süreçte Ulûmü’l-Kur’ân Kavramının Teşekkülü

Hekim Tay

Araştırma Makalesi

Tarihi Süreçte Ulûmü’l-Kur’ân Kavramının Teşekkülü

Yıl 2019, Cilt: 6 Sayı: 1, 123 - 146, 15.06.2019

Öz

Hz. Peygamber’in Risâlet süreci Kur’an-ı Kerim’in muhatapları ile buluşmasıyla
başlar. Levh-i Mahfûz’a kayıtlı Kelâm-ı Kadîm, Cebrail vasıtasıyla yeryüzü semasına,
oradan da Hz. Peygamber’in kalbine mana ve lafızlardan müteşekkil yeni formu ile ortaya
çıktı. İman eden muhatap, yaratıcısının kendisine gönderdiği bu pasajları okuma ve
anlamayı yani murad-ı ilahiyi ilk vazife olarak telakki etti. Kur’an araştırmaları genellikle
“ulûmü’l-Kur’ân” başlığı altında tasnife tabi tutulur. Bu araştırmada ulûmü’l-Kur’ân
kavramının ortaya çıkışı, tarihi süreçte algılanması ve nihai şeklini alması incelenecektir.
Kabul edilmesi gerekir ki Kur’an ilimleri böyle bir çalışmanın sınırlarını aşan bir mahiyete
sahiptir. Bu araştırmada sadece kavram bazında inceleme yapılacak, söz gelimi kavramın
alt başlıklarını oluşturan konular araştırmaya dâhil edilmeyecektir. Ayrıca ulûmü’l-Kur’ân
tabirinin henüz ilmi bir disiplin olarak yerleşmediği ilk dönemde yer yer aynı anlamda
kullanılan ilmü’l-Kur’ân, “ilmü’t-tefsîr” ve “usûlü’t-tefsîr” kavramlarına da değinilecektir.
Bunun için nüzûl sürecinde konu ile ilgili Hz. Peygamber’in açıklamaları, sahabenin
Kur’an ilimlerine yaklaşımı, sahabe sonrası dönemden tedvin dönemine kadar olan
süreçte meydana gelen bu alandaki ilmi gelişmeler ve nihayetinde tedvin döneminde
kavramın ilmi bir disiplini ifade edecek şekilde kullanılması incelenecektir. Araştırma,
alanla ilgili temel referans kaynaklarının taranması şeklinde yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Ulûmü’l-Kur’ân, Kur’ân İlimleri, Usûlü’t-Tefsîr, Tedvin Dönemi

Kaynakça

Akk, Hâlid Abdürrahmân. Uṣûlü’t-tefsîr ve ḳavâ‘idüh. Beyrut: Dârü’n-Nefâis, 1986. Begavî, Ebû Muhammed el-Hüseyn. Me‘âlimü’t-tenzîl. Thk. Abdürrezâk Mehdî. 5 Cilt. Beyrut: Dârü İhya, 1420/1999. Beydâvî, Nâsiruddin Abdullâh b. Ömer. Envâru’t-tenzîl ve esrâru’t-te’vîl. Thk. Muhammed Abdurrahman Maraşlı. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyau’t-Turasi’l-Arabî, 1418/1997. Baş, Erdoğan. “Kur’an İlimlerinin Doğuşu ve Tarihi Gelişimi (I-IV. Asır)”, Kur’an ve Tesir Araştırmaları III Tartışmalı İlmi Toplantı (İstanbul,14-15 Ekim 2000). 21-42. İstanbul: Ensâr Neşriyat, 2002. Birışık, Abdülhamit. “Kur’an”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 26: 383-388. Ankara: TDV Yayınları, 2009. Birışık, Abdülhamit. “Kur’an İlimleri Terimlerinin Kaynağı ve Oluşumu”. İslâmî Araştırmalar 19/1 (Haziran 2006): 29-44. Birışık, Abdülhamit. “Ulûmü’l-Kur’ân”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 42: 132-135. Ankara: TDV Yayınları, 2009. Bûtî, Muhammed Saîd Ramazân. Min revâi‘u’l-Ḳur’ân. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1999. Çelik, Ömer. “Hicri V-XI Asırlarda Kur’an İlimleri”. Kur’an ve Tesir Araştırmaları III Tartışmalı İlmi Toplantı (İstanbul,14-15 Ekim 2000). 47-87. İstanbul: Ensâr Neşriyat, 2002. Buhârî, Muhmmed b. İsmail. Ṣaḥîḥ el-Buḫârî. Şam: Dâr İbn Kesîr, 2002.

Yıl 2019, Cilt: 6 Sayı: 1, 123 - 146, 15.06.2019

Hekim Tay

Öz

Kaynakça

Akk, Hâlid Abdürrahmân. Uṣûlü’t-tefsîr ve ḳavâ‘idüh. Beyrut: Dârü’n-Nefâis, 1986. Begavî, Ebû Muhammed el-Hüseyn. Me‘âlimü’t-tenzîl. Thk. Abdürrezâk Mehdî. 5 Cilt. Beyrut: Dârü İhya, 1420/1999. Beydâvî, Nâsiruddin Abdullâh b. Ömer. Envâru’t-tenzîl ve esrâru’t-te’vîl. Thk. Muhammed Abdurrahman Maraşlı. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyau’t-Turasi’l-Arabî, 1418/1997. Baş, Erdoğan. “Kur’an İlimlerinin Doğuşu ve Tarihi Gelişimi (I-IV. Asır)”, Kur’an ve Tesir Araştırmaları III Tartışmalı İlmi Toplantı (İstanbul,14-15 Ekim 2000). 21-42. İstanbul: Ensâr Neşriyat, 2002. Birışık, Abdülhamit. “Kur’an”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 26: 383-388. Ankara: TDV Yayınları, 2009. Birışık, Abdülhamit. “Kur’an İlimleri Terimlerinin Kaynağı ve Oluşumu”. İslâmî Araştırmalar 19/1 (Haziran 2006): 29-44. Birışık, Abdülhamit. “Ulûmü’l-Kur’ân”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 42: 132-135. Ankara: TDV Yayınları, 2009. Bûtî, Muhammed Saîd Ramazân. Min revâi‘u’l-Ḳur’ân. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1999. Çelik, Ömer. “Hicri V-XI Asırlarda Kur’an İlimleri”. Kur’an ve Tesir Araştırmaları III Tartışmalı İlmi Toplantı (İstanbul,14-15 Ekim 2000). 47-87. İstanbul: Ensâr Neşriyat, 2002. Buhârî, Muhmmed b. İsmail. Ṣaḥîḥ el-Buḫârî. Şam: Dâr İbn Kesîr, 2002.

Toplam 1 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil	Türkçe
Bölüm	Makaleler
Yazarlar	Hekim Tay 0000-0002-2948-2037
Yayımlanma Tarihi	15 Haziran 2019
Gönderilme Tarihi	14 Mart 2019
Yayımlandığı Sayı	Yıl 2019 Cilt: 6 Sayı: 1

Kaynak Göster

ISNAD	Tay, Hekim. “Tarihi Süreçte Ulûmü’l-Kur’ân Kavramının Teşekkülü”. BEÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi 6/1 (Haziran 2019), 123-146.