Kültürlerarası Bir Bilgi ve Barış Köprüsü Olarak İsrâiliyât

Yıl 2020, Cilt: 7 Sayı: 1, 19 - 48, 15.06.2020

Hidayet Aydar

https://doi.org/10.33460/beuifd.629369

Öz

Bu çalışmada rivayet geleneğimizin
en önemli unsurlarından biri olan İsrâiliyâtın tanımı, ortaya çıkışı, gösterilen
tepkiler, negatifleşmesi gibi konular kısaca belirtildikten sonra özellikle,
Yahudi ve İslam kültürü ile İslam ve Batı medeniyetleri arasında bilgi, birikim
ve kültür aktarımında bir köprü görevi gördüğü hususu üzerinde durulmaktadır. Bunun
için isrâiliyâtın İslam havzasına geçişi, İslam coğrafyasında kazandığı yeni
şekil ve bu haliyle Batı âlemine intikali konuları işlenmektedir. Bu çalışmada,
Yahudi ve diğer din ve kültürlere ait bilgilerin şifâhî olarak İslam kültürüne
geçişi isrâiliyât olarak görüldüğü gibi, bu bilgilerin yabancı kültür ve
medeniyetlere ait kitaplardan tercüme edilerek Müslümanlara kazandırılması da
isrâiliyât olarak değerlendirilmektedir. Yine İslâmî bilgi ve birikimlerin
muhtelif yollarla Batı âlemine intikali de isrâiliyât olarak isimlendirilmektedir.
Zira şayet bir kültür ve coğrafyaya ait bilgilerin –isrâiloğulları örneğinde
olduğu gibi- şifâhî olarak başka bir kültür havzasına geçişi isrâiliyât ise bu
bilgilerin bir kültürden başka bir kültüre yazılı olarak intikali de isrâiliyât
olarak değerlendirilebilir. Burada da bu yapılmaktadır. Bu bakış açısından
hareketle bütün olumsuz yönlerine rağmen geçmişte kültürler arasında bir köprü
görevi gören isrâiliyâtın, bugün de hayra, barışa ve kardeşliğe vesile
olabileceği hesaba katılarak bu çalışma yapılmakta ve buna göre bazı değerlendirmelerde
bulunulmaktadır.

İsrâiliyât konusu muhtelif
yönlerden birçok çalışmaya konu olmuştur. Çok yer alacağından burada bunları
zikretmeye gerek yoktur. Ancak makalede bunların çoğundan yararlanılmaktadır ve
bunlar kaynakçada yer almaktadır. Bu çalışmada bütün bunlardan farklı olarak,
isrâiliyât üzerinden farklı din ve kültürler arasında bir bilgi köprüsü, bir
barış yolu kurulması hususu üzerinde durulmakta ve bunun din ve kültür
mensupları arasında yakın bir ilişkinin kurulmasına vesile olabileceği hususu
öne çıkarılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

isrâiliyât, İslam kültürü, bilgi intikali, kültürlerarası köprü, barış

Destekleyen Kurum

İstanbul Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi

Proje Numarası

UDP-24511

Teşekkür

Desteklerinden dolayı İstanbul Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Birimine teşekkür ederim.

Kaynakça

• Abduh, Muhammed. el-İslâm ve’n-Nasrâniyye ma’a’l-İlmi ve’l-Medeniyye. 2. Baskı. el-Kâhire: Dâru’l-Hadâse, 1988. Ahmed b. Hanbel. Müsnedu Ahmed b. Hanbel. Thk. Şuayip el-Arnaût-Adil Mürşid-Heysem Abdülgafur. Beyrût: Müessestu’r-Risâle, 1421/2001.
• Akdemir, Hikmet. “Klasik Tefsirlerde Yer Alan Bir İsrâiliyât Örneği”. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5 (Ocak 2003): 70-85.
• Akkuş, Ahmet. Yazıcıoğlu Muhammed ve Muhammediye Adlı Eserinin Kültür Tarihimizdeki Yeri. Yüksek Lisans Tezi, Rize Üniversitesi 2010. Akyol, Edip. “İslam Medeniyetinin Batı’ya Etkileri ile İlgili Bazı Değerlendirmeler”. İstem 4/2 (2006): 117-134.
• Akyüzoğlu, Hüseyin. “Elmalılı M. Hamdi Yazır’ın Tefsirde İsrâiliyat Rivayetlerine Yaklaşımı”. Ekev Akademi Dergisi 20/65 (Kış 2016): 295-311.
• Albayrak, İsmail. Qur’anic Narrative and Isra’iliyyat in Western Scholarship and in Classical Exegesis. Doktora tezi, The University of Leeds, 2000.
• Albayrak, İsmail. “Re-Evaluating The Notion of Isra’iliyyat”. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 13-14 (2001): 69-88.
• Altuntaş, Mehmet. “Mukatil b. Süleyman’ın Tefsirinde İsrâiliyât ve Hurûf-i Mukataa Hakkındaki Yorumları”. Bozok Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 13/13 (2018): 129-158.
• Arpaguş, Hatice K. Osmanlı Halkının Geleneksel İslam Anlayışı. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2006.
• Arslantaş, Nuh. “Abbâsîler ve Fâtımîler Döneminde Yahudiler (132-656/750-1258)”. Genç Akademisyenler İlahiyat Araştırmaları, Sempozyum 1-2 Mayıs İstanbul. Ed. Sami Erdem. 723-730. İstanbul: M.Ü. İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2009.
• Arslantaş, Nuh. “Hz. Peygamber'in Çağdaşı Yahudilerin İnanç-İbadet ve Dini Hayatları ile İlgili Bazı Tespitler”. M.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi 34/1 (2008): 55-92.
• Arslantaş, Nuh. “Yahudilerin İslam Bilim ve Kültürüne Katkıları”. Doğudan Batı’ya Düşüncenin Serüveni. Ed. Bayram Ali Çetinkaya. 1: 1057-1088. İstanbul: İnsan Yayınları, 2015.
• Atay, Hüseyin. “İslam Medeniyetinin Doğuşu, Batışı ve Yeniden Doğması”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 38 (1998): 1-36.
• Atçeken, İsmail Hakkı. “Asr-ı Saadette Yahudilerle İlişkilere Genel Bir Bakış”. Diyanet İlmi Dergi Peygamberimiz Hz. Muhammed (sav.) Özel Sayı. 2. Baskı. 433-452. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2003.
• Atçeken, İsmail Hakkı. “Bazı Oryantalistlere Göre Asr-ı Saadette Yahudiler”. İstem İslâm San’at, Tarih, Edebiyat ve Mûsikîsi Dergisi 2/4 (2004): 107-130.
• Ateş, Abdurrahman. “İsrailiyatın Odağındaki Peygamber Hz. Davud –Sad Suresi 21-25. Ayetler Bağlamında Yapılan Rivayetlere Eleştirel Bir Yaklaşım-”. Marife Dini Araştırmalar Dergisi 10/1 (Bahar 2010): 9-27.
• Ateş, Süleyman. “Cennet Kimsenin Tekelinde Değildir”. İslâmî Araştırmalar 3/1 (Ocak 1989): 7-24.
• Ateş, Süleyman. “İlahi Dinlerin Ruh Birliği”. II. Din Şurası Tebliğ Ve Müzakereleri (23 - 27 Kasım 1998). 106-125. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2003.
• Atmaca, Veli. “Hadis’te İsrâiliyâta Bakış (1)”. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2 (1996): 359-387.
• Aydar, Hidayet. “Kur’an’da Kitap Kavramı ve Bir Kitap Olarak Levh-i Mahfuz”. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2 (2000): 63-141.
• Aydemir, Abdullah. Tefsirde İsrâiliyât. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1979.
• Aydın, Fuat. “Klasik Çin Düşüncesi (Bir Giriş Denemesi) (1)”. Bülent Ecevit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3/1 (2016): 29-56.
• Azimli, Mehmet. “Sicilya’daki İslam Medeniyetinin Avrupa’ya Etkileri”. XI ve XVIII. Yüzyıllar İslam-Türk Medeniyeti ve Avrupa Uluslar Arası Sempozyumu 24-26 Kasım 2006. 27-42. İstanbul: İslam Araştırmaları Merkezi, 2006.
• el-Bağdâdî, Ebûbekir Ahmed b. Ali el-Hatîb. Târîhu Bağdâd. Thk. Beşşâr Avâd Ma’rûf. Beyrût: Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, 1422/2002.
• Barış, Mustafa Necati. “İslam Bilim Tarihi’nde İlk Tercüme Faaliyetleri ve Bilgi Üretimine Katkısı”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 21/3 (Aralık 2017): 1873-1904.
• Batuk, Cengiz. “Tanrı’nın Asi Çocukları: Zalimlik ve Mazlumluk Arasında Şiddet Sarmalındaki Yahudiler”. Milel ve Nihal, 5/1 (2008): 157-187.
• el-Beğavî, Ebû Muhammed el-Huseyin b. Mes’ûd. Meâlimu’t-Tenzîl. Thk. Muhammed Abdullah en-Nemr-Osman Cum’a Dumayriyye-Süleyman Müslim el-Hareş. er-Riyâd: Dâru’t-Taybe li’n-Neşr ve’t-Tevzi’, 1412.
• Berkey, Jonathan Porter. The Formation of Islam: Religion and Society in the Near East 600-1800. Cambridge: Cambridge University Press, 2003.
• Bernstein, Marc S. Stories of Joseph Narrative ve Migrations Between Judaism and Islam. Detroit: Wayne State University Press, 2006.
• Beşir, Abdurrahman. el-Yehûd fi’l-Mağribi’l-Arabî (22-462/642-1070). Mısır: Dâru’l-Ayn li’d-Dirâsât ve’l-Buhûs el-İnsâniyye ve’l-İçtimâiyye, 2001. el-Bezzâr, Ebûbekir Ahmed b. Amr. Müsnedu’l-Bezzâr. Thk. Mahfûzurrahmân Zeynullah-Adil b. Sa’d-Sabri Abdulhâlık eş-Şâfiî. el-Medîne el-Munevvere: Mektebetu’l-Ulûm ve’l-Hikem, 1988-2009.
• el-Bikâî, Ebu’l-Hasan Burhanuddin İbrahim. el-Ekvâlu’l-Kavîme fî Hukmi’n-Nakli mine’l-Kutubi’l-Kadîme. Tahk. Ahmed Abdurrahim es-Sâyih-Tevfik Ali Vehbe. el-Kâhire: Mektebetu Cezireti’l-Verd, ts. Birışık, Abdulhamit. “İsrâiliyat, Tefsir”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), 23: 199-202. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2001.
• Bolay, M. Hulusi. “Asr-ı Saadette Yahudiler”. İslam Medeniyeti 1/2 (1967): 23-24.
• el-Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail. Sahîhu’l-Buhârî. İstanbul: Çağrı yayınları, 1401/1981.
• Büyük, Enes. “Tefsirde İsrailiyyat’ın Arap Kültürüyle İlişkisi Üzerine Bir Araştırma”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 14/2 (2014): 91-107.
• Cerrahoğlu, İsmail. “Tefsir Sahasında İsrailiyata Kısa Bir Bakış”. Diyanet İşleri Başkanlığı Dergisi 2/3-4 (Mart-Nisan 1963): 3-6.
• Çonkor, Burhan. Tefhimu’l-Kur’an’da İsrâiliyâtın Ele Alınış Biçimi, Yüksek Lisans tezi, Selçuk Üniversitesi, 2008.
• Çubukçu, İbrahim Agâh. “İslam Medeniyeti ve Düşüncesinin Batı Âlemine Tesiri”. Diyanet İşleri Başkanlığı Dergisi 13/1 (Ocak-Şubat 1974): 57-60. Dede, Mehmet Fatih. “İbâzî Tefsir Geleneğinde İsrailiyat Meselesi: Itfiyyiş Örneği”. e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi 9/18 (Kasım 2017): 888-899.
• Demirpolat, Enver. “İslam Felsefesinin Batı Düşüncesine Etkisi”. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 9 (2003): 429-439.
• Döner, Ertuğrul. “İsrâiliyyât Kavramının Oluşum ve Olgunlaşma Süreci”. Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2/4 (2015): 1-39.
• Ebû Dâvûd es-Sîcistânî. Sünenu Ebî Dâvûd. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1401/1981.
• Ebû Reyye, Mahmud. Advâ’ ala’s-Sünneti’l-Muhammediyye. el-Kâhire: Dâru’l-Maârif, ts.
• Ebû Şehbe, Muhammed b. Muhammed. el-İsrâiliyât ve’l-Mevdûât fi Kutubi’t-Tefsîr. El-Kâhire: Mektebetu’s-Sünneh, 1408.
• Ebû Zehra, Muhammed. Zehretu’-Tefâsîr. El-Kâhire: Dâru’l-Fikri’l-Arabî, ts.
• el-Elbânî, Ebû Abdirrahman Nâsıruddin. Silsiletu’l-Ehâdîsi’d-Daîfe ve’l-Mevdûa ve Eseruhâ es-Seyyi’ fi’l-Ummeh. er-Riyâd: Dâru’l-Maârif, 1412/1992.
• Emin, Ahmed. Duhâ’l-İslâm. el-Kâhire: Mektebetu’l-Usra, ts.
• Ergün, Mehmet. Âlûsî’nin Rûhu’l-Meânî Tefsirinde Âdem ve Yaratılış Kıssası Çerçevesinde İsrâiliyât. Yüksek Lisans tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, 2006.
• Esen, Muammer. “Kur’an’ın Ehl-i Kitaba Bakışı”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 51/1 (2010): 93-110.
• Etincer, Samuel. el-Yehûd fi’l-Buldâni’l-İslâmiyye (1850-1950). Arapçaya trc. Cemal Ahmed er-Rufâî. el-Kuveyt: Alemu’l-Ma’rife, 1995. el-Gazâlî, Muhammed. Nahve Tefsîrin Mevdûiyyin li Suveri’l-Kur’âni’l-Kerîm. el-Kâhire: Dâru’ş-Şurûk, 1420/2000.
• Gutas, Dimitri. Yunanca Düşünce Arapça Kültür Bağdat’ta Yunanca-Arapça Çeviri Hareketi ve Erken Abbasi Toplumu. Trc. Lütfü Şimşek. İstanbul: Kitap yayınevi, 2003. Gümüş, Fatih. “Muhammediye” Adlı Manzum Eserdeki Hadislerin Tahric Ve Değerlendirmesi. Yüksek Lisans tezi, Rize Üniversitesi, 2011.
• Gürkan, Salime Leyla. “İsrâîl ve Ya‘kûb İsimlerinin Etimolojisi Üzerine Bir Değerlendirme”. İslâm Araştırmaları Dergisi 38 (2017): 233-244.
• Gürkan, Ahmet. İslam Kültürünün Garbı Medenileştirmesi. İstanbul: Nur yayınları, ts.
• Hamidullah, Muhammed. “İslami İlimlerde İsrâiliyyat Yahut Gayr-i İslami Menşeli Rivayetler”, Trc. İbrahim Canan. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2 (1977): 295-319.
• Hanefi, Hasan. “İslam ve Batılılaşma”. Değişim Sürecinde İslam (Kutlu Doğum Haftası: 1996). 127-135. Ankara: y.y., 1997.
• Harman, Ömer Faruk. “Tefsir Geleneğinde Yahudilere Bakış”. Müslümanlar ve Diğer Din Mensupları, Müslümanların Diğer Din Mensuplarıyla İlişkilerinde Temel Yaklaşımlar. 119-126. Ankara: Türkiye Dinler Tarihi Derneği Yayınları, 2004.
• Hatipoğlu, İbrahim. “İsrailiyat”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA). 23: 195-199. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2001.
• Hıdır, Özcan. Hıristiyan Kültürü ve Hadisler (Zühd Hadisleri-Literatürü Özelinde). İstanbul: İnsan yayınları, 2017.
• Hıdır, Özcan. Yahudi Kültürü ve Hadisler. İstanbul: İnsan Yayınları, 2010.
• Hunke, Sigrid. Avrupa’nın Üzerine Doğan İslam Güneşi (Allahs Sonne Über dem Abendland-Unser Arabischen Erbe). Trc. Servet Sezgin. İstanbul: Bedir Yayınevi, ts.
• Huryetânî, Mahmud. Târîhu’l-Yehûd fi’l-Haleb. Haleb: Şia’ li’n-Neşr ve’l-Ulûm, 2008.
• Işık, Şemsettin. “Tâhâ Sûresinin 95-97. Ayetlerini Anlama ve Anlamlandırmada İsrâiliyyâtın Etkisi”. Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3/5 (Ocak 2014): 137-154.
• İbn Haldûn, Abdurrahman. el-Mukaddime. Thk. Abdusselam eş-Şeddâdî. ed-Dâru’l-Beydâ, Hizânetu İbn Haldûn, 2005.
• İbn Kesîr, Ebu’l-Fida İsmail ed-Dimaşkî. Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm. Thk. Sami b. Muhammed es-Selâme. Er-Riyâd: Dâru Taybe, 1420/1999.
• İbn Mâce. Ebû Abdillah Muhammed b. Yezîd. Sünenu İbn Mâce. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1401/1981.
• İbn Teymiyye, Takiyuddin Ahmed b. Abdilhalîm. Mukaddime fî Usûli’t-Tefsîr, Thk. Adnan Zerzûr, 2. Baskı, Dimaşk, y.y., 1392/1972. İbrahim, Bekir Muhammed. Kısasu Beni İsrâil fi’l-Kur’âni ve’t-Tevrati ve’t-Talmûd. El-Kâhire: Merkezu’r-Râye li’n-neşri ve’l-i’lâm, 2003.
• İbrahim, Fazıl Hasan. “Emeviler Döneminde Tercüme Faaliyetleri ve İlmi Gelişmelerin Öncü Hareketleri”. Trc. Ahmet Aslan. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/1 (Ocak-Haziran 2001): 169-195.
• İbrahim Hakkı. Marifetnâme. Nşr. Kırımî Yusuf Ziya. İstanbul: Matbaa-i Ahmed Kamil, 1330.
• İlhan, Sinan. “Fetihten Murabıtlar Dönemine Kadar (711-1091) Endülüs Sosyal Hayatında Yahudiler”. İstem 7/14 (2009): 239-260.
• Karacabey, Salih. “İsrâiliyyât’ı Belirleme Kriterleri Çerçevesinde İlâhî Mesajın Birliği Meselesi”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 12/1 (2003): 71-104.
• Kaya, Mahmut. “Beytülhikme”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA). 6: 88-90. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1992.
• Kaya, Mesut. Çağdaş Tefsirlerde İsrâiliyata Yaklaşım Ve Kitab-ı Mukaddes Bilgilerinin Kullanımı. Doktora Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi, 2013.
• el-Kevserî, Muhammed Zâhid. “Ka’bu’l-Ahbâr ve İsrâiliyât”. Trc. Osman Güner. Din Bilimleri Akademik Araştırmalar Dergisi 4/1 (2004): 221-225.
• Kister, M. J. “İsrailoğullarından Nakilde Bulunma Meselesi”. Trc. Cemal Ağırman. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5/1 (2001): 125-153.
• Kurt, Ali Osman. “Anti-Siyonist Yahudiler: Neturei Karta ve İsrail Siyasetindeki Yeri”. Bütün Yönleriyle Yahudilik 18-19 Şubat 2012 (Uluslararası Sempozyum). 399-420. Ankara: Dinler Tarihi Araştırmaları Yayınları, 2012.
• Kuzudişli, Ali. “İsrailiyat Hadis Rivayetleri Arasına Nasıl Karıştı?”. İsrailiyat: İsrail ve Yahudi Çalışmaları Dergisi 1 (Kış 2017): 25-53.
• Leaman, Oliver. Jewish Thought: An Introduction. New York: Routledge, 2006.
• Leaman, Oliver. The Qur'an: An Encyclopedia. New York: Routledge, 2006.
• Lewis, Bernard. Çatışan Kültürler Keşifler Çağında Hıristiyanlar, Müslümanlar, Yahudiler. Trc. Nurettin Elhüseyni. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1996.
• Lewis, Bernard. İslam Dünyasında Yahudiler. Çev. Bahadır Sina Şener. İstanbul: İmge Kitabevi, 1996. Lewis, Bernard: Jews of Islam. New Jersey: Princeton University Press, 1984.
• Lewis, Bernard. Semitizm ve Anti-Semitizm Çatışma ve Önyargıya Dair. Trc. Hür Güldü. İstanbul: Everest Yayınları, 2004.
• el-Mustafavî, Hasan. et-Tahkîk fî Kelimâti’l-Kur’âni’l-Kerim. Tahran: Merkezu Neşri Asâri el-Allâme el-Mustafavî, 1385.
• Nânâ, Mahmut. Yahudi Tarihi. Trc. D. Ahsen Batur. İstanbul: Selenge Yayınları, 2008. Na’nae, Remzi. el-İsrâiliyyât ve Eseruhâ fî Kutubi’t-Tefsîr. Dimaşk: Dâru’l-Kalem - Beyrût: Dâru’d-Diya, 1390/1970.
• Newby, Gordon D. “Tafsir Israiliyat: The Development of Qur’an Commentary in Early Islam in its Relationships to Judaeo-Christian Traditions of Scriptural Commentaries”. Journal of the American Academy of Religion 47 (1979): 685-697.
• Ortaçağda İki Yahudi Seyyahın İslam Dünyası Gözlemleri Tudela’lı Benjamin ve Ratisbonlu Petachia. Derleme ve trc. Nuh Arslantaş. 2. Baskı. İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı yayınları, 2009.
• Öğmüş, Harun. “Dirâse Menheciyye Havle el-Hâce ila’l-İsrâiliyât fî Tefsîri’l-Kasasi’l-Kur’ânî”. Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 29 (Bahar 2010): 183-198.
• Özdemir, Veysel. “Abdullah b. Amr’ın İsrâili Rivayetleriyle Meşhur Ravilerle İlişkisinin Boyutları”. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 13/1 (2008): 207-225.
• Özdemir, Veysel. “İsrâiliyât Türü Rivayetlerin Hükmünü Belirleme Açısından ‘Ve Haddisu an Beni İsrâile vela Harece’ Hadisi Hakkında Bir Değerlendirme”. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 13/2 (2008): 307-325.
• Özdoğan, M. Akif. “Abbâsiler Dönemi Tercüme Faaliyetlerinin Arap Edebiyatına Etkisi”. Nüsha 5/16 (Kış 2005): 35-49.
• Özel, Recep Orhan. “Bir Kur’an Kıssası Bağlamında Tefsirde İsrailiyyât Kritiği: Hz. Davud’a Gelen Davacılar”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 14/3 (2014): 123-155.
• Öztürk, Mustafa. “Kur'an Kıssaları Bağlamında İsrailiyyat Meselesine Farklı Bir Yaklaşım -Tefsirde İsrailiyyat Karşıtı Söylemin Tahlil ve Tenkidi-”. İslami İlimler Dergisi 9/1 (Bahar 2014): 11-68.
• er-Râzî, Fahruddin. Mefâtîhu’l-Ğayb. Beyrût: Dâru’l-Fikr, 1401/1981.
• Reyye, Ata Ali Muhammed Şahhate. el-Yehûd fi Bilâdi’l-Mağribi’l-Aksâ. Dimaşk: Dâru’l-Kelime li’t-Tibâe ve’n-Neşr ve’t-Tevzî’, 1999.
• Rıza, Muhammed Reşid. Tefsiru’l-Kur’ani’l-Hakim eş-Şehîr bi Tefsiri’l-Menâr. 2. Baskı. Mısır: Dâru’l-Menâr, 1367. Ridell, Peter G. – Street, Tony. Islam: Essays on Scripture, Thought&Society: a Festschrift in Honour of Anthony H. Johns. Leiden: Brill 1997.
• Rubin, Uri. “Israel”. Encyclopaedia of The Qur’an. Ed. Jane Dammen Mc Auliffe. 2: 571-572. Leiden-Boston: Brill, 2002.
• es-Sa’lebî, Ebû İshak. el-Keşf ve’l-Beyân el-Ma’rûf Tefsîru’s-Sa’lebî. Thk. Ebû Muhammed İbn Âşûr. Beyrût: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1422/2002.
• es-San’ânî, Ebubekir Abdurrezzak b. Hemmam. el-Muannaf. Thk. Habiburrahman el-A’zamî. el-Hind: el-Meclisu’l-İlmi, 1403. Saraç, Celal. “İslam Medeniyetinin Tesirleri”. Diyanet İşleri Başkanlığı Dergisi 3/4 (Nisan 1964): 103-105.
• Savut, Harun. “İbn Kes̠īr’in İsrā’īliyyāta Yaklasımı”. Tarih, Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi 1/1 (March 2012): 127-148.
• Seyhan, Ahmet Emin. “Envâru’l-Aşikîn’de Bulunan Bazı Hadislerin Müslümanların Dînî Anlayışlarına Etkileri Üzerine”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 39 (2013): 159-196.
• Şeşen, Ramazan. “İslam Dünyasına İlk Tercüme Faaliyetlerine Umumi Bir Bakış (Başlangıçtan hicri IV/miladi X. Asrın Sonuna Kadar)”. İslam Tetkikleri Enstitüsü Dergisi 7/3-4 (1979): 3-29.
• et-Taberî, Ebû Cafer Muhammed İbn Cerîr. Câmiu’l-Beyân an Te’vîli Âyi’l-Kur’ân. Thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türkî. el-Kâhire: Dâru Hecer, 1422/2001.
• Taji, Suha – Basheer, Faruqi- Nafi M. Islamic Thought in the Twentieth Century. London: Tauris Publishers, 2004. et-Tayyâr, Müsâid b. Süleyman. “Tefsirde İsrailiyyata Farklı Bir Yaklaşım”. Trc. M.Kaya. Marife Dini Araştırmalar Dergisi 13/1 (Bahar 2013): 199-213.
• Uğur, Hakan. Kur’an’ın Tasdik Ettiği Tevrat’taki Konular. Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, 2008.
• Uzun, Nihat. “Sahabenin Tefsirde İsrailiyata Bakışı”, Karadeniz Teknik Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2/1 (2015): 7-39.
• Üçyiğit, Ekrem. “Ortaçağ İslam Medeniyetinin Avrupa Medeniyeti Üzerine Tesirleri”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 4/1-2 (1955): 31-45. Ünalan, Sıddık. “Hz. Muhammed’in Arabistan Yarımadasındaki Yahudilerle İlişkileri”. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 20/2 (2015): 49-71.
• Vajda. G. “İsrâiliyyat”. The Encyclopaedia of Islam. 4: 211-212. Leiden: Beill, 1978.
• Watt, William Montgomery. Muslim-Christian Encounters: Perceptions and Misperceptions. New York: Routledge, 1991.
• Wensinck, A.J. “Isrâil”. İslam Ansiklopedisi (İA). 5/2: 1128. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1965. Yaman, Ahmet. “Yahudilerin Osmanlı Millet Sistemi İçindeki Yeri Ve Hukukî Konumları (Aile Hukuku Özelinde Bir Değerlendirme)”. Diyanet İlmî Dergi 51/2 (Nisan-Mayıs-Haziran 2015): 11-35.
• Yargıcı, Atilla. “Tefsirlerde İsrâiliyât Konusuna Eleştirel Bir Yaklaşım”. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 11/15 (Ocak-Haziran 2006): 51-65.
• Yasdıman, Hakkı Şah. “İslami Literatürde İsrâiliyât İzleri: Cennetin Kaybı”. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2/34 (2011): 37-64.
• Yazıcıoğlu, Ahmed Bîcan. Envâru’l-Aşikîn. İstanbul: Matbaa-i Osmânî, 1301.
• Yazıcıoğlu, Mehmed Bîcan. Muhammediyye. İstanbul: Hakkâklarda İbrahim Efendi Matbaası Bosnevi el-Hac Ali Efendi marifetiyle, 1300. Yıldız, Şevket. “Endülüs Bilim Hayatında Yahudiler”. Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi 18/1 (2009): 509-528.
• Yıldız, Şevket. “Endülüs Yahudileri Ve İslam Kültür Ve Biliminin Avrupa’ya Geçişinde Oynadıkları Rol”. İstem 7/13 (2009): 51-68.
• Yılmaz, Muhammed. “Razi Tefsirinde İsrâiliyât”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/2 (Temmuz-Aralık 2001): 67-87.
• ez-Zehebî, Muhammed Hüseyin. el-İsrâiliyât fi’t-Tefsîr ve’l-Hadîs. el-Kâhire: Mektebetu Vehbe, 1411/1990.
• ez-Zehebî, Muhammed Hüseyin. “Tefsirde ve Hadiste İsrâiliyât”. Trc. Muhammet Yılmaz. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2/1 (Ocak-Haziran 2002): 155-189.
• ez-Zehebî, Muhammed Hüseyin. et-Tefsîr ve’l-Müfessirûn. el-Kâhire: Mektebetu Vehbe, ts.
• ez-Zehebî, Şemsuddin Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed. Mizânu’l-İ’tidâl fî Nakdi’r-Ricâl. Thk. Muhammed el-Becavî. Beyrût: Dâru’l-Ma’rife, 1382/1963.
• ez-Zehebî, Şemsuddin Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed. Tezkiretu’l-Huffâz. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1419/1998.
• ez-Zuhaylî, Vehbe. et-Tefsîru’l-Vecîz alâ Hâmîşi’l-Kur’âni’l-Azîm. Dimaşk: Dâru’l-Fikr, ts.