Sivil Toplum Kuruluşlarına Göre İmam-Hatip Okulları: Kurumsal Varlık ve Meslek Lisesi Statüsü

Yıl 2020, Cilt: 7 Sayı: 2, 653 - 674, 15.12.2020

Sümeyra Arıcan

https://doi.org/10.33460/beuifd.802252

Cited By: 1

Öz

Sivil toplum kuruluşlarının gerek dünya çapında gerekse Türkiye özelinde etkinliğinin gittikçe arttığı gözlemlenmektedir. Politik baskı unsuru konumlanan bu kuruluşlar hükümet politikalarını etkileyebilmektedirler. Artan bu etkinliklerinin mesleki din eğitimine yansımalarının ele alınmadığı fark edilmiştir. Bu çalışmada Cumhuriyet dönemi boyunca pek çok tartışmanın odağında yer alan ve tarihi sürecinde sürekli değişen uygulamalarla gündemden düşmeyen bir eğitim kurumu olan imam hatip liselerine sivil toplum kuruluşları cephesinden bakılmaktadır. Sivil toplum kuruluşlarının imam hatip liselerinin kurumsal varlığı ve meslek lisesi statüsüne yaklaşımları ile bu yaklaşımlarının benzerlik ve farklılıklarının kendi araştırmalarından hareketle ortaya konulması amaçlanmaktadır. Nitel çoklu durum çalışması olan bu araştırmada, maksimum çeşitlilik örneklemesi ile seçilen sivil toplum kuruluşlarının araştırma raporlarından edinilen veriler doğrultusunda örgün, mesleki din eğitimine yaklaşımları iki ana tema halinde ele alınmıştır. Bu temalar; “laik bir ülkede var olmak” ve “meslek lisesi statüsünü yeniden düşünmek” olarak isimlendirilmiştir. Araştırma sonucunda sivil toplum kuruluşlarının araştırma raporlarındaki tartışmalarda çoğunlukla bu eğitim kurumunun varlığının laiklik ilkesiyle ilişkisine odaklanıldığı, meslek lisesi olarak statüsünün tartışmaya açıldığı, mezunlarının yüksek din öğretimine yönelmedikleri yönünde vurgular tespit edilmiştir. Tevhidi Tedrisat Kanunu ve laiklik ilkesi imam hatip liselerinin varlığına dair sorgulama ve savunma söylemlerinde önemli bir dayanak noktası olarak konumlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Din Eğitimi, Mesleki din eğitimi, İmam hatip lisesi, Sivil toplum kuruluşu, Laiklik

Kaynakça

• Acuner, Hacı Yusuf. “İmam Hatip Okullarında Din Eğitimi ve Sorunları”. Türkiye’de Din Eğitimi ve Sorunları. ed. Mustafa Köylü. 131-167. İstanbul: DEM Yayınları, 2018.
• Akşit, Bahattin- Coşkun, Mustafa Kemal. “Türkiye’nin Modernleşmesi Bağlamında İmam-Hatip Okulları”. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: İslamcılık. ed. Yasin Aktay.394-410. İstanbul: İletişim Yayınları, 2004.
• Aktay, Yasin. Postmodern Kavşakta Din ve Sivil Toplum. İstanbul: Tezkire, 2015.
• Akyürek, Süleyman. İmam Hatip Liselerinde Din Öğretimi: Fırsat mı? İmkan mı? Girdap mı? Açmaz mı?. IV. Din Şurası Bildirileri, Ankara: DİB, 2009.
• Arslan, Z. Şeyma- Silkin, Sema. “İmam Olmayacak Kızlar: İmam Hatip Okullarında Kız Öğrenci Varlığına İlişkin Bir Araştırma”. 100. Yılında İmam Hatip Liseleri. ed. Recep Kaymakcan vd.. 631-647. İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi, 2015.
• Aslanargun, Engin vd. “Parental Expectation And Religious Education İn State Schools İn Turkey: The Case Of Imam Hatip High Schools”. International Journal of Instruction 7/1 (2014), 135-150.
• Aşlamacı, İbrahim. Öğrenci ve Öğretmenlerine Göre İmam-Hatip Liseleri Profiller, Algılar, Memnuniyet, Aidiyet. İstanbul: DEM, 2017.
• Aşlamacı, İbrahim. Pakistan Medreselerine Model Olarak İmam Hatip Liseleri. Sakarya: Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2013.
• Ayhan, Halis. Türkiye’de Din Eğitimi. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 1999.
• Bahçekapılı, Mehmet. Türkiye’de Din Eğitiminin Dönüşümü (1997-2012). İLKE İlim Kültür Eğitim Derneği, 2014.
• Baloğlu, Zekai. Türkiye’de Eğitim Sorunlar ve Değişime Yapısal Uyum Önerileri. TÜSİAD, 1990.
• Bilecik, Sümeyra. “Eğitime Siyasi ve İdeolojik Yaklaşımlar Bağlamında Köy Enstitüleri ve İmam Hatip Okulları”. Mütefekkir 3/6 (2016), 329-347.
• Bolay, Süleyman Hayri- Türköne, Mümtazer. Din Eğitimi Raporu. Ankara Merkez İmam Hatip Lisesi Öğrencileri ve Mezunları Vakfı, 1995.
• Cebeci, Suat. “İmam-Hatip Liselerinin Öğrenci Yapısı ve Bunun Sosyal Gelişme Açısından Değerlendirilmesi”. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/1 (1995), 111-120.
• Coşkun, Mustafa- Şentürk, Burcu. Gelenekçilikten “Muhafazakar Modernliğe” İmam Hatip Okulları Örneği. Mülkiye Dergisi 34/268 (2010), 249-263.
• Creswell, John W. Eğitim Araştırmaları: Nicel Ve Nitel Araştırmanın Planlanması, Yürütülmesi ve Değerlendirilmesi. İstanbul: Edam, 2017.
• Çaha, Ömer. Sivil Toplum Sivil Topluma Karşı. İstanbul: Mana Yayınları, 2017.
• Çakır, Ruşen vd. İmam Hatip Liseleri: Efsaneler ve Gerçekler. TESEV, 2004.
• Çarkoğlu, Ali- Toprak, Binnaz. Değişen Türkiye’de Din Toplum ve Siyaset. İstanbul: TESEV, 2006. Dinçer, Nihat. 1913’ten Günümüze İmam-Hatip Okulları Meselesi. İstanbul: Yağmur Yayınevi, 1974.
• DÖGM, Din Öğretimi Genel Müdürlüğü. “Uluslararası Anadolu İmam Hatip Liseleri”. Erişim: 10.07.2020. https://dogm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2019_05/03120037_UluslararasY__AYHL_TU776RKC807E.pdf
• Eğitim-Bir-Sen, Eğitimciler Birliği Sendikası. Rakamlarla 28 Şubat Raporu. Ankara: Eğitimciler Birliği Sendikası, 2014. Eğitimsen. 4. Demokratik Eğitim Kurultayı. Ankara: Eğitim ve Bilim Emekçileri Sendikası, 2004.
• Eğitimsen. 4. Olağan Genel Kurul Çalışma Raporu 1998-2000. Ankara: Eğitim ve Bilim Emekçileri Sendikası, 2000.
• Eğitimsen. Bilimsel ve Laik Eğitimi Neden Savunuyoruz. Ankara: Eğitim ve Bilim Emekçileri Sendikası, 2013.
• Elias, Norbert. Uygarlık Süreci 1, çev., Ender Ateşman. 1. Cilt. İstanbul: İletişim Yayınları, 2011.
• Eraslan, Levent. Eğitimin Sivil Hali. İstanbul: Beta, 2015.
• ERG, Eğitim Reformu Girişimi. Beceriler, Yeterlilikler ve Meslek Eğitimi: Politika Analizi ve Öneriler. İstanbul: Eğitim Reformu Girişimi, 2006.
• Gökaçtı, Mehmet Ali. Türkiye’de Din Eğitimi ve İmam Hatipler. İstanbul: İletişim Yayınları, 2005.
• Göksu, Mehmet Zeki. İmam Hatip Ortaokulları İle Diğer Devlet Ortaokullarının Değerler Eğitimi Açısından Karşılaştırılması (Erzincan İli Örneği). Rize: Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2018.
• Göle, Nilüfer. Melez Desenler. İstanbul: Metis, 2017.
• HBVAKV. Alevi Çalıştayı, Birinci Etap, Alevi Örgütleri ve Temsilcileri Toplantısı Değerlendirme, İstem ve Öneri Raporu. Hacı Bektaş Veli Anadolu Kültür Vakfı ve Alevi Kültür Dernekleri, 2009.
• Kanburoğlu, Ümmügül Betül. “İmam Hatip Lisesi Öğrencilerinin Benlik Ve Kurum Algıları: “Öteki” Olmadan “İmam Hatipli” Olmak Mümkün Mü?”. 100. Yılında İmam Hatip Liseleri. ed. Recep Kaymakcan vd.. 373-389. İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi, 2015.
• Karataş, İbrahim Hakan. Türk Eğitim Sisteminde Sivil Toplum Kuruluşları: Konumları ve İşlevleri. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 2008.
• Karatepe, Şükrü. Yeni Bir Anayasa İçin Görüş ve Öneriler. Müstakil Sanayici ve İş Adamları Derneği (MÜSAİD), 2008.
• Kaya, Zeynep. “İlahiyat Dışında Lisans Eğitimi Planlayan İmam-Hatip Lisesi Öğrencilerinin Meslek Dersleri İle İlgili Değerlendirmeleri Üzerine Nitel Bir Araştırma”. İslam Medeniyeti Araştırmaları Dergisi 3/1 (2018), 61-96.
• Kaymakcan, Recep-Aşlamacı, İbrahim. “İmam-Hatip Liseleri Literatürü Üzerine Bibliyografik Bir İnceleme”. Değerler Eğitimi Dergisi 9/22 (2011), 71-101.
• Keane, John (2004b). “Giriş”. çev., Levent Köker. Sivil Toplum ve Devlet Avrupa’da Yeni Yaklaşımlar. Der. John Keane. 9-44. Ankara: Yedi Kıta Yayınları, 2004.
• Keane, John.” Sivil Toplum İle Devlet Arasındaki Ayrımın Kökenleri Ve Gelişimi 1750-1850”. çev., Levent Köker. Sivil Toplum ve Devlet Avrupa’da Yeni Yaklaşımlar. Der. John Keane. 47-90. Ankara: Yedi Kıta Yayınları, 2004.
• Macit, Mustafa. “Medyada “İmam Hatipli” Sosyal Temsilleri: Kolektif Bir Kimlik Söylemindeki Toplumsal İz Düşümler”. 100. Yılında İmam Hatip Liseleri. ed. Recep Kaymakcan vd. 343-358. İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi, 2015.
• Mardin, Şerif. Türkiye’de Toplum ve Siyaset Makaleler 1. İstanbul: İletişim Yayınları, 2015.
• Mazlumder. Türkiye’de Dini Ayrımcılık Raporu. 2010.
• Mermutlu, Bedri. “İmam-Hatip Liselerinin Seküler Açmazı”. Journal of Academic Studies 10/38 (2008).
• Öcal, M. (2018). “Tanzimat’tan Günümüze Din Eğitimi”. Türk Eğitim Tarihi: Kronolojik ve Tematik. ed. Mustafa Gündüz. 229-254. İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık.
• Özcan, F. (2006). Sosyo-İdeolojik ve Sembolik Yönüyle Türkiye'de Örgün Din Eğitimi: İmam-Hatip Liseleri Örneği. Bursa: Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• Özcan, Faruk. Tüm Tartışmaların Odağı Okul: 4+4+4 İmam-Hatip. İstanbul: Toplumsal Yayıncılık, 2012.
• Özdemir, Şuayip- Karateke, Tuncay. “Öğrencilerin İmam Hatip Liselerini Tercih Etme Nedenleri (Elâzığ Örneği)”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 45 (2018), 5-33.
• Özensel, Ertan vd. Türkiye’de İmam Hatip Lisesi ve İmam Hatipliler Algısı. Türkiye İmam-Hatipliler Vakfı, 2012.
• Özensel, Ertan- Aydemir, Mehmet Ali. Türkiye İmam Hatip Lisesi Öğrenci Profili Araştırması (Temel Sorunlar, Beklentiler ve Değer Yapıları). Türkiye İmam-Hatipliler Vakfı, 2014.
• Özgür, İren. İmam Hatip Okulları: İnanç Siyaset ve Eğitim. çev. Hazal Yalın ve Egemen Özkan. İstanbul: Kitap Yayınevi, 2015.
• Parmaksızoğlu, İsmet. Türkiye’de Din Eğitimi. Ankara: Milli Eğitim Basımevi, 1966.
• Patton, M. Quinn. Nitel Araştırma ve Değerlendirme Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi, 2018.
• Ryfman, Philippe. Sivil Toplum Kuruluşları, çev., İsmail Yerguz. İstanbul: İletişim, 2006.
• Salamon, Lester M.- Helmut K. Anheier. “The civil society sector”. Society 34/2 (1997), 60-65.
• STGM, Sivil Toplumla İlişkiler Genel Müdürlüğü. “Derneklere ilişkin istatistikler”. Erişim 03.04.2020. https://www.siviltoplum.gov.tr/dernek-sayilari
• Subaşı, Necdet. İmam Hatip(Li)Ler Üzerine: Teolojik Birikimin Modern Kaynakları. Değerler Eğitimi Dergisi 2/6 (2004), 115-132.
• Sunar, Lütfi. Türkiye’de İslami STK’ların Kurumsal Yapı ve Faaliyetlerinin Değişimi. İLKE İlim ve Kültür Derneği, 2018.
• Şencan, Hüner. Mesleki-Teknik Eğitimin Sorunları ve Çözüm Önerileri. Müstakil Sanayici ve İş Adamları Derneği MÜSİAD, 2008.
• Tanör, Bülent. Türkiye’de Demokratikleşme Perspektifleri. TÜSİAD, 1997.
• TİMAV, Türkiye İmam-Hatipliler Vakfı. İmam Hatiplerde Mesleki Müfredat ve Program Çeşitliliği Çalıştayı Sonuç Raporu. 2017.
• TİMAV, Türkiye İmam-Hatipliler Vakfı. Türkiye’de Din Öğretimi Forumu Sonuç Raporu. Konya: Türkiye İmam-Hatipliler Vakfı, 2012.
• Toker, İhsan- Özcan, Celal. “Laiklik ve Sekülerleşme Bağlamında İmam Hatip Liselerinin Dünü, Bugünü, Yarını”. Eskiyeni 35 (2017), 33-50.
• Uygun, Selçuk. “Tevhid-i Tedrisat Kanunu Çerçevesinde Yapılan İmam Hatip Okulları Tartışmaları”. 100. Yılında İmam Hatip Liseleri. ed. Recep Kaymakcan vd.. 835-852. İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi, 2015.
• Ünsür, Ahmet. Kuruluşundan Günümüze İmam-Hatip Liseleri. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2005.
• Üskül, Zafer. Türk Demokrasisinde 130 Yıl (1876-2006): Prof. Dr. Bülent Tanör’ün Anısına Türkiye’de Demokratikleşme Perspektifleri 10. Yıl Güncellemesi. TÜSİAD, 2006.
• VGM, Vakıflar Genel Müdürlüğü. “Vakıf istatistikleri”. Erişim 03.04.2020. https://cdn.vgm.gov.tr/genelicerik/genelicerik_945_290519/02-vakiflarin-turlerine-g.pdf
• Yıldırım, Ali- Şimşek, Hasan. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin, 2018.
• Yıldırım, Mine. İnanç̧ Özgürlüğü Hakkını İzleme Raporu (Temmuz 2013- Haziran 2014). Norveç Helsinki Komitesi İnanç Özgürlüğü Girişimi, 2014.