Ebû Ubeyde b. Cerrah’ın (ö. 18/639) Babasını Öldürdüğü ile İlgili Rivâyet Üzerine Bir Değerlendirme

Yıl 2020, Cilt: 7 Sayı: 2, 543 - 557, 15.12.2020

Ali Arslan

https://doi.org/10.33460/beuifd.809045

Öz

Resûlullah’ın (s.a.s.) risâlet devrinde meydana gelen ve bir sûrenin veya âyet/âyetlerin inzâl olunmasına sebep olan hâdiseyi ve durumu ortaya koymak anlamında kullanılan sebebi nüzul, Kur’an’ın anlaşılmasında en önemli konulardandır. Bütün âyetler için böyle sebeplerden bahsetmek mümkün olmasa da en azından bir kısmının hangi sebebe binâen indiği ile farklı rivâyetler bulunmaktadır. Bu rivâyetlerin kabul edilmesinde öncelikli husus, bunların hadis usûlü kaidelerine uygun bir şekilde nakledilmesi ve metin itibariyle de başta diğer âyetler olmak üzere, sahih sünnete, akla vb. aykırı olmamasıdır. Bu çalışmada Ebû Ubeyde b. Cerrâh’ın (ö. 18/639) Bedir Gazve’sinde babasını öldürmesi rivâyeti bu çerçevede ele alınmıştır. Birçok tefsir kaynağında bu rivâyet ile ilgili olarak Mücâdele 58/22 âyetinin irtibatlandırıldığı görülmektedir. Çalışmada ilgili rivâyetin senedi hakkında bazı değerlendirmeler yapıldıktan sonra, tefsir kaynaklarındaki durumu ortaya konulmuştur. Neticede söz konusu rivâyetin gerek sened, gerekse metin bakımından problemli olduğu ve bu konuda delil olarak kullanılmaya uygun olmadığı sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Ebu Ubeyde, Rivayet, Baba, Öldürme

Kaynakça

• Begavî. Meʿâlimü’t-tenzîl. thk. Muhammed Abdullah en-Nemr, Osman Cum‘a Damîriyye, Süleyman Müslim el-Haraş. 8 Cilt. Riyâd: Dâru'd-tîbe, 1412/1991.
• Beyhakī. es-Sünenü’l-kübrâ. thk. Muhammed Abdülkâdir Atâ. 10 Cilt. Beyrût: Dârul'l-kütübü'l-ilmiyye, 1424/2003.
• Çelik, Nursel. Temel Konuları Bağlamında Mücâdele Süresi ve Tefsiri. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2011.
• Ebû Nuaym el-İsfahânî. Maʿrifetü’ṣ-ṣaḥâbe. thk. Âdil b. Yûsuf. 7 Cilt. Riyâd: Dâru'l-vatan, 1419/1998.
• Fahrüddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyn er-Râzî. Mefâtîḥu’l-ġayb. 32 Cilt. Beyrût: Daru ihyâi't-türâsi'l-Arabî, 1420.
• el-Hâkim en-Nîsâbûrî. el-Müstedrek ʿale’ṣ-Ṣaḥîḥayn. thk. Yûsuf el-Mar‘aşlî. 4 Cilt. Beyrût: Dâru'l-ma'rife, 1406/1986.
• Hâzin. Lübâbü’t-teʾvîl fî meʿâni’t-tenzîl’. 7 Cilt. Beyrût: Dâru'l-fikr, 1399/1979.
• İbn Asâkir, Ebü’l-Kāsım. Târîḫu medîneti Dımaşḳ. thk. Amr b. Garâme el-Amrevî. 80 Cilt. Beyrût: Dâru'l-fikr, 1415/1995.
• İbnü’l-Esîr. Üsdü’l-ġābe’ fî maʿrifeti’ṣ-ṣaḥâbe. thk. Ali Muhammed Muʿavvaz - Âdil Ahmed Abdülmevcûd. 8 Cilt. Beyrût: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1415/1994.
• İbn Hacer el-Askalânî. Fetḥu’l-bârî şerḥu Ṣaḥîḥi’l-Buḫârî. thk. Muhibbüddin el-Hatîb v.dğr. 13 Cilt. Beyrût: Dâru'l-mea'rif, 1379.
• İbn Hacer el-Askalânî. Telḫîṣü’l-ḥabîr fî taḫrîci eḥâdîs̱i’r-Râfiʿiyyi’l-kebîr. thk. Ebû Âsım Hasan b. Abbâs. 4 Cilt. Mısır: Müessesetü Kurtuba, 1416/1995.
• İbn Hacer el-Askalânî. Lisânü’l-Mîzân. 7 Cilt. Beyrût: Müessesetü'l-a'lamî, 1390/1971.
• İbn Hacer el-Askalânî. Tehẕîbü’t-Tehẕîb. 12 Cilt. Hind: Matbaatü dâireti'l-me'ârif, 1326.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî. Nüzhetü’n-naẓar fî tavżîḥi Nuḫbeti’l-fiker. Thk. Abdullah b. Dayfullah. Riyâd: Matbaat-ü sefîr, 1429/2008.
• İbn Hişâm. es-Sîretü’n-nebeviyye. thk. Mustafa es-Sekkā - İbrâhim el-Ebyârî - Abdülhafîz eş-Şelebî. 2 Cilt. Mısır: Matbaatü Mustafa, 1375/1955.
• İbn İshâk. Sîretü İbn İsḥâḳ. thk. Süheyl Zekkâr. Beyrût: Dâru'l-fikr, 1398/1978.
• İbn Kesîr. Tefsîrü’l-Ḳurʾâni’l-ʿaẓîm. thk. Sâmî b. Muhammed es-Selâme. 8 Cilt. B.y. Dâru Tayyibe, 1420/1999.
• Kurtubî. el-Câmiʿ li-aḥkâmi’l-Ḳurʾân. thk. Ahmed el-Burdûnî. 20 Cilt. Kâhire: Dâru'l-kütübi'l-Mısriyye, 1384/1964.
• Mâtürîdî. Teʾvîlâtü Ehli’s-sünne. thk. Mecdî Basellûm. 10 Cilt. Beyrût: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye,1426/2005.
• Mâverdî. Tefsîrü’l-Ḳurʾân (en-Nüket ve’l-ʿuyûn). thk. Seyyîd b. Abdülmaksûd b. Abdürrahîm. 6 Cilt. Beyrût: Dâru'l-kütübi'l-ilmiyye, ts.
• Mizzî. Tehẕîbü’l-Kemâl fî esmâʾi’r-ricâl. thk. Beşşâr Avvâd Ma‘rûf. 35 Cilt. Beyrût, Müessesetü'r-risâle, 1400/1980.
• Moğultay b. Kılıç. İkmâlü (Ẕeyl ʿalâ) Tehẕîbi’l-Kemâl. thk. Âdil b. Muhammed, Üsâme b. İbrâhim. 12 Cilt. Kâhire: el-Fârûku’l-hadîsiyye, 1422/2001.
• Mukātil b. Süleymân. Tefsîru Muḳātil b. Süleymân. thk. Abdullah Mahmûd Şehhâte. 5 Cilt. Beyrût: Daru ihyâi't-turâs, 1423.
• Mücâhid b. Cebr. Tefsîru Mücâhid. thk. M. Abdüsselâm Ebü’n-Nîl’. Mısır: Dâru'l-fikr, 1410/1989.
• Müslim b. el-Haccâc b. Müslim el-Kuşeyrî. Ṣaḥîḥu Müslim. Thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. Beyrût: Dâru ihyâi't-türâsi'l-Arabî, ts.
• Önkal, Ahmet. " Ebû Ubeyde b. Cerrâh". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 10: 249-250. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
• Sa‘lebî. el-Keşf ve’l-beyân ʿan tefsîri’l-Ḳurʾân. 33 Cilt. Cidde: Dâru’t-tefsîr, 1436/2015.
• Süyûtî. ed-Dürrü’l-mens̱ûr fi’t-tefsîr bi’l-meʾs̱ûr. thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî. 15 Cilt. Kâhire: 1424/2003.
• Süyûtî. el-İtḳān fî ʿulûmi’l-Ḳurʾân. 7 Cilt. Suûdiyye: Mecmeu'l-Melik Fahd, ts.
• Taberânî, Ebu'l-Kâsı Süleymân b. Ahmed b. Eyyûb. el-Muʿcemü’l-kebîr. thk. Hamdî b. Abdülmecîd es-Selefî. 25 Cilt. Kâhire: Mektebetü İbn Teymiye, 1415/1994.
• Taberî. Câmiʿu’l-beyân ʿan teʾvîli âyi’l-Ḳurʾân. thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî. 24 Cilt. Kâhire: 1422/2001.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre. Süneni’t-Tirmiẕî. thk. Ahmed Muhammed Şâkir-Muhammed Fuâd Abdülbâkî. 5 Cilt. Mısır, Şirketü Mektebeti ve Matbaati Mustafa, 1395/1975.
• Vâkıdî. Meġāzî. thk. Marsden Jones. 3 Cilt. Beyrût: Dâru'l-a'lemî, 1409/1989.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed. Siyeru aʿlâmi’n-nübelâʾ. thk. Şuayb el-Arnaût ve dğr. 25 Cilt. Beyrût: Müessesetü'r-risâle, 1405/1985.
• Zehebî. Mîzânü’l-iʿtidâl fî naḳdi’r-ricâl. thk. Ali Muhammed el-Bicâvî. 4 Cilt. Beyrût: Dâru'l-ma'rife, 1382/1963.
• Zemahşerî. el-Keşşâf ʿan ḥaḳāʾiḳi’t-tenzîl. thk. Abdurrezzâk el-Mehdî. 4 Cilt. Beyrût: Daru ihyâi't-turâs, ts.