İSLÂM CEZA HUKUKUNDA HÂKİMİN ŞAHİDE ŞAHİTLİĞİ İLE İLGİLİ TELKİNDE BULUNMASI

Yıl 2021, Cilt: 8 Sayı: 1, 229 - 248, 15.06.2021

Recep Çetintaş

https://doi.org/10.33460/beuifd.903147

Cited By: 1

Öz

Şahit görerek bildiği bir olayı veya bir şahsın başkası üzerindeki hakkını hâkimin huzurunda “şahitlik ederim” diyerek haber veren kimseyi ifade eder. İslâm ceza hukukunda şahit beyanı, ikrardan sonra en kuvvetli ispat vasıtası kabul edilir. Ancak mahkemede bir olaya tanıklık eden şahidin kendiliğinden şahitliğinden dönmesi mümkün olduğu gibi hâkimin telkini sonucu da dönmesi mümkündür. Şahit gerek hüküm verilmeden önce gerek hüküm verilip infaz edilmeden önce şahitliğinden dönerse şahitliği hiç yapılmamış gibi geçersiz olur. Bu sebeple İslam hukukukçuları hâkimin mahkeme esnasında şahide şahitliği ile ilgili herhangi bir telkinde bulunup bulunmayacağını tartışma konusu etmişlerdir. İslam hukukçularının cumhuru insan hakları ile ilgili davalarda hâkimin şahide hiçbir şekilde telkinde bulunmasının caiz olmadığını söylerken bazıları bunun caiz olduğunu söylemişlerdir. Allah hakları kapsamına giren had davalarında hâkimin şahide şahitliğinden vazgeçmesini ya da şahitliğinden dönmesini telkin edip edemeyeceği konusunda da İslam hukukçuları ihtilafa düşmüşlerdir. Çoğunluk hâkimin bu konularda şahide telkinde bulunmasını caiz görürken bazıları bunun caiz olmadığını ileri sürmüşlerdir. Bu çalışmada hâkimin şahide şahitliği ile ilgili herhangi bir telkinde bulunmasının caiz olup olmadığı meselesini ele aldık.

Anahtar Kelimeler

İslam Ceza Hukuku, Şahit, Had, Telkin, Şahitlik

Kaynakça

• Abdürrezzâk, Ebû Bekir Abdürrezzak b. Hemmâm es-San’ânî. el-Musannef. Thk. Habîbü’r-Rahmân el-A’zamî. Beyrut, 1987.
• Ali Haydar Hoca Emîn Efendi. Düreru’l-hükkâm fî Şerhi Mecelleti’l-Ahkâm. Thk. Fehmi el-Hüseynî. Dâru’l-Ceyyl, 1991.
• Apaydın, Hacı Yunus. “Şahit”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Aynî, Bedreddîn Mahmud b. Ahmed. Umdetü’l-Kârî Şerhu Sahihi’l-Buhârî. Beyrut, t.y.
• Begavî, Muhyi’s-sünne Ebû Muhammed el-Huseyn b. Mes’ûd b. Muhammed b. el-Ferrâ. et-Tehzîb fî fıkhi’l-imam eş-Şâfiî. Thk. Âdil Ahmed Abdülmevcud- Ali Muhammed Muavvaz. Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1997.
• Beyhakî, Ebû Bekir Ahmed b. Hüseyin b. Ali. es-Sünenü’l-kübrâ. Thk. Muhammed Abdülkadir Atâ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003. Bilmen, Ömer Nasûhi. Hukûkı İslâmiyye ve Istılahatı Fıkhiyye Kamusu. İstanbul: y.y., t.y.
• Buhûtî, Mansûr b. Yûnus b. Selahaddîn b. Hasen b. İdrîs. Keşşâfu’l-gınâ’ an Metni’l-İknâ’. Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, t.y.
• Cüveynî, İmamü’l-Harameyn Abdülmelik b. Abdullah b. Yûsuf b. Muhammed, Nihâyetü’l-matlab fî dirâyeti’l-mezheb. Thk. Abdülazîm Mahmûd ed-Deyb. Dâru’l-Minhâc, 2007.
• Çetintaş, Recep. İslâm Hukukunda İkrardan Dönmenin Yargısal Sonuçları. İstanbul: Asalet Yayınları, 2020.
• Erbay, Celal. İslâm Ceza Muhâkemesi Hukukunda İspat Vasıtaları. İstanbul: İFAV Yayınları, 1999.
• Ensârî, Ebu Yahya Zeynüddin Zekeriyya b. Muhammed b. Ahmed Zekeriyyâ. Esne’l-metâlib Şerhu Ravzi’t-tâlib. Dâru’l-Kitâbi’l-İslâmî, t.y. Erdoğan, Mehmet. Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Rağbet Yayınları, 1998.
• Fîrûzâbâdî, Mecdüddin Ebû Tahir Muhammed b. Yakub. el-Kâmûsü’l-muhît . Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2005.
• Hâkim, Ebû Abdullah Muhammed b. Abdullah en-Nîsâbûrî. el-Müstedrek ale’s-sahîhayn. Thk. Yusuf el-Maraşlî. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, t.y.
• Haskefî, Muhammed b. Ali b. Muhammed Alâeddîn. ed-Dürrü’l-muhtâr Şerhu Tenvîri’l-ebsâr ve câmi’u’l-bihâr. Thk. Abdülmün’im Halil İbrahim. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2002. İbn Âbidîn, Muhammed Emîn b. Ömer b. Abdülaziz. Reddü’l-Muhtâr ale’d-Dürri’l-Muhtâr. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1992.
• İbn Ebû Şeybe, Ebû Bekir Abdulah b. Muhammed b. İbrahim b. Osman. el-Musannef. Thk. Kemal Yusuf el-Hût. Rıyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1409. İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Ahmed b. Ali b. Muhammed b. Ahmed el-Askalânî. et-Telhîsü’l-habîr fî tahrîci ehâdîsi’r-Rafi’i’l-kebîr. Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1989.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Ali b. Ahmed b. Saîd. el-Muhallâ bi’l-âsâr. Beyrut, t.y. İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Ahmed b. Hibbân b. Muâz b. Ma’bed. Sahîhu İbn Hibbân. Thk. Şuayb Arnaût. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1993.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ İsmail b. Ömer. Müsnedü’l-Faruk Emîri’l-mü’minîn Ebî Hafs Ömer ibni’l-Hattâb ve akvâlihi alâ ebvâbi’l-ilm. Thk. İmam b. Ali b. İmam. Mısır, 2009.
• İbn Kudâme, Müveffekuddin Ebû Muhammed Abdullah b. Ahmed b. Muhammed. el-Kâfî fî fıkhi’l-İmam Ahmed b. Hanbel. Thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî. Dâru Hicre, 1997.
• İbn Kudâme, Ebû Muhammed Muveffekuddin Abdullah b. Ahmed b. Muhammed el-Makdisî. el-Muğnî fî Fıkhi’l-İmam Ahmed b. Hanbel. Kahire, 1968.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemalüddin Muhammed b. Mükerrem b. Ali b. Manzûr. Lisânü’l-Arab. Beyrut: Dâr Sâdır, 1414.
• İbn Mâze, Ebü’l-Meâlî Burhaneddin Mahmud b. Ahmed b. Abdülaziz b. Ömer. el-Muhîtu’l-bürhânî fi’l-fıkhi’n-Nu’mânî: Fıkhu’l-imam Ebû Hanîfe. Thk. Abdülkerim Sâmî el-Cündî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2004.
• İbn Müflih, Ebû İshak Burhaneddin İbrahim b. Muhammed b. Abdullah. el-Mübdi’ fî şerhi’l-Mukni’. (İbn Kudâme’nin el-Mukni’ adlı eseri içindedir). Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1997.
• İbn Müflih, Ebû Abdullâh Şemsüddîn Muhammed b. Müflih b. Muhammed. el-Furû’. Thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî. (Merdâvî’nin Tashîhu’l-Furû adlı eseri içindedir). Müessesetü’r-Risâle, 1424/2003.
• İbnü’l-Mülakkan, Siraceddin Ebû Hafs Ömer b. Ali b. Ahmed eş-Şâfiî. el-Bedrü’l-münîr fî tahrîci’l-ehâdîs ve’l-âsâri’l-vâkıa fî’ş-şerhi’l-kebîr. Thk. Mustafa Ebü’l-Kayz vdğ. Riyad: Dâru’l-Hicre, 2004.
• İbnü’r-Rif'a, Ebü’l-Abbas Necmüddin Ahmed b. Muhammed b. Ali el-Ensârî. Kifâyetü’n-nebîh fî şerhi’t-Tenbîh. Thk. Mecdî Muhammed Surur Bâslum. Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2009.
• İbn Teymiyye, Ebü’l-Berekât Mecdüddin Abdüsselam b. Abdullah b. Hıdır. el-Muharrer fî’l-fıkhi ala mezhebi’l-imam Ahmed b. Hanbel. Riyad: Mektebetü’l-Meârif, 1984.
• İbrahim Mustafa ve dğr.. el-Mu’cemü’l-vasît. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1417/1996.
• İmrânî, Ebü’l-Hüseyin Yahya b. Ebi’l-Hayr b. Sâlim. el-Beyan fi mezhebi’l-imam eş-Şâfiî. Thk. Kasım Muhammed en-Nûrî. Cidde: Dâru’l-Minhâc, 2000.
• Karâfî, Şehâbeddin Ebü’l-Abbâs Ahmed b. İdrîs b. Abdürrahim. ez-Zehîra. Thk. Muhammed Ebû Habze. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1994.
• Kâsânî, Alâaddin Ebû Bekir b. Mes’ûd. Bedâi’u’s-sanâi’ fî tertîbi’ş-şerâi’. Thk. Ali Muhammed Muavvaz- Âdil Ahmed Abdülmevcûd. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2010.
• Kayrevânî, Ebû Muhammed Abdullah b. Ebû Zeyd Abdurrahman. en-Nevâdiru ve’z-ziyâdât alâ mâ fi’l-Müdevveneti min gayrihâ mine’l-ümmühât. Thk. Abdülfettâh Muhammed el-Hulv vdğ. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1999.
• Kurtubî, Ebü’l-Esbağ İsâ b. Sehl b. Abdullah el-Gırnâtî. Dîvânü’l-ahkâmi’l-Kübrâ ev el-İ’lâm bi nevâzili’l-ahkâm ve kıtrin min siyeri’l-hükkâm. Thk. Yahyâ Murad. Kâhire: Dâru’l-Hadîs, 2007.
• Leknevî, Ebü’l-Hasenât Muhammed Abdülhay. Umdetü’r-riâye bi-tahşiyeti Şerhi’l-Vikâye. Thk. Salâh Muhammed Ebü’l-Hâc. Merkezü’l-Ulemâi’l-Âlemî, t.y. Liv, Cemil. İslâm Muhakeme Usûlünde Şahitlikten Dönmenin Kararlara Etkisi. (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Konya, 2006.
• Mâverdî, Ebü’l-Hasan Ali b. Muhammed b. Muhammed b. Habîb. el-Hâvi’l-kebîr fî fıkhi mezhebi’l- İmami’ş-Şâfiî=Şerhu Muhtasari’l-Müzenî. Thk. Ali Muhammed Muavvaz- Âdil Ahmed Abdülmevcûd. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1999.
• Merdâvî, Ebü’l-Hasen Alaeddîn Ali b. Süleyman b. Ahmed. el-İnsâf fî ma’rifeti’râcih mine’l-hilâf. Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, t.y. Mergınânî, Burhaneddin Ali b. Ebû Bekir. el-Hidâye şerhu Bidâyeti’l-mübtedî. Mısır: Bulak, t.y.
• Molla Hüsrev, Muhammed b. Ferâmuz b. Ali. Düreru’l-hükkâm şerhu Gurerü’l-ahkâm. Dâru İhyâi Kütübi’l-Arabiyye, t.y.
• Nekrî, Kadı Abdünnebî b. Abdürresûl Ahmed. Düstûru’l-ulemâ= Câmiu’l-ulûm fî ıstlâhâti’l-fünûn. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2000.
• Nevevî, Ebû Zekeriyya Muhyiddin Yahya b. Şeref, el-Mecmû’ şerhu’l-mühezzeb (Tekmiletü’s-Sübkî adlı eser içerisindedir), Dâru’l-Fikr, t.y.
• Nevevî, Ebû Zekeriyya Muhyiddin Yahya b. Şeref. Ravzatü’t-tâlibîn ve umdetü’l-müftîn. Thk. Züheyr eş-Şâvîş. Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 1991.
• Özdemir, Ayşe Betül. İslâm Ceza Hukukunda Şehadet ve Şehadetten Rücû’. (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara, 2009.
• Râfi’î, Ebü’l-Kâsım Abdülkerîm b. Muhammed b. Abdülkerîm. el-Azîz Şerhu’l-Vecîz el-ma’rûf bi’ş-Şerhi’l-kebîr. Thk. Ali Muhammed Avaz-Âdil Ahmed Abdülmevcûd. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1417/1997.
• Râzî, Ahmed b. Fâris b. Zekeriyya. Mu’cemü mekâyîsi’l-lügah. Thk. Abdüsselam Muhammed Hârun. Dâru’l-Fikr, 1979.
• Seffârînî, Şemseddin Ebü’l-Avn Muhammed b. Ahmed b. Sâlim el-Hanbelî. Keşfü’l-lisâm şerhu Umdeti’l-ahkâm. Thk. Nûreddin Tâlib. Sûriye: Dâru’n-Nevâdir, 2007.
• Sehâvî, Şemseddin Ebü’l-Hayr Muhammed b. Abdurrahman b. Muhammed. el-Makâsıdü’l-hasene fî beyâni kesîrin mine’l-ahâdisi’l-müştehire ale’l-elsine. Thk. Muhammed Osmân el-Haşt. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1985.
• Serahsî, Ebû Bekir Muhammed b. Ahmed b. Ebû Sehl. el-Mebsût. Thk. Ebû Abdullah Muhammed Hasen Muhammed Hasen İsmâil eş-Şâfiî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2009.
• Suğdî, Ebü’l-Hasan Ali b. Hüseyin b. Muhammed. en-Nütef fi’l-fetâvâ. Thk. Selahattin Abdüllatif en-Nâhî. Amman: Dâru’l-Furkân/Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1984.
• Şâfiî, Muhammd b. İdris. el-Üm. Thk. Rıfat Fevzî Abdülmuttalib. Mansûra: Dâru’l-Vefâ, 2008.
• Şevkânî, Muhammed b. Ali b. Muhammed, Neylü’l-evtâr min ahâdîsi seyyidi’l-ahyâr şerhu Müntekâ’l-ahbâr, Kâhire: Dâru’l-Hadîs, t.y. Şeybânî, Muhammed b. Hasen b. Ferkad. el- Asl. Thk. Muhammed Boynukalın. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 2012.
• Şîrâzî, Ebû İshak İbrahim b. Ali b. Yusuf el-Fîrûzâbâdî, el-Mühezzeb fî fıkhi’l-İmam eş-Şâfiî (thk. Âdil Ahmed Abdülmevcûd- Ali Muhammed Muavvaz), Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 2003.
• Türcan, Talip. “Haber-i Vâhidlerin Hadd Cezaları Bakımından Kaynak Olma Değeri”, İslâmî Araştırmalar Dergisi, 15 (2002).
• Ukaylî, Ebû Cafer Muhammed b. Amr b. Musa b. Hammad. ed-Duafâu’l-kebîr. Thk. Abdülmu’tî Emîn Kal’acî. Beyrut: Dâru’l-Kütbi’l-İlmiyye, 1984.
• Yıldız, Kemal. İslâm Yargılama Hukukunda Şahitlik. İstanbul: Hâcegân Akademi Kitaplığı, 2005.
• Zeydan, Abdülkerim. el-Vecîz fî usûli’l-fıkh. İstanbul: Dersaadet, t.y.
• Zeylaî, Fahreddin Osman b. Ali b. Mihcen el-Bâri’î. Tebyînü’l-hakâik Şerhu Kenzi’d-dekâik. Kahire: Bulak, 1313.
• Zeylaî, Cemaleddin Ebû Muhammed Abdullah b. Yusuf b. Muhammed. Nasbu’r-râye li-ehâdîsi’l-Hidâye. Kâhire: Dâru’l-Hadîs, 1357.