Zakāt Instead of Qarẓ-ı Hasan As Alternative Finance Tool to Interest

Yıl 2021, Cilt: 8 Sayı: 2, 605 - 621, 15.12.2021

Enver Osman Kaan

https://doi.org/10.33460/beuifd.1004299

Öz

Zakāt has been made obligatory as one of the principles of Islamic worship. Interest, on the other hand, was rendered unlawful by being treated as harshly as declaring war against Allah and His Messenger. By comparing interest and zakāt in the Qur'ān; It has been declared that the interest given will not increase in the sight of Allah, whereas the zakāt given by observing Allah's consent will increase many times over. However, interest is a debit transaction, it is possible to get back what is given in the debit transaction. Zakāt is the property that is given to not be taken back. The concept of qarẓ-ı hasan, which is used for lending in the Qur'ān, means "beautiful loan". Certainly, zakāt and interest are two important concepts that have economic, political, social and moral dimensions. Evaluating these two concepts only from the perspective of economics causes information asymmetry and it is really difficult to understand the comparison of interest with zakāt instead of qarẓ -ı hasan. Therefore, since qarẓ -ı hasan is a debit transaction, it would be expected to consider this concept in comparison with interest. However, this was not done. One of the purposes of this article will be to explain why the concept of interest and qarẓ -ı hasan is not discussed comparatively. In addition, ribā (interest) means that the debit that is given interest is paid back, that is, the money given increases. Zakāt, on the other hand, is to give a part of the property to someone else without getting it back, that is, to make a decrease in the property. Although the real increase seemingly is a result of the interest transaction, the reflection of the real increase in zakāt in the verse will be emphasized in the commercial life, market conditions and economic system.

Anahtar Kelimeler

Islamic Law, al-qarz al-hasan, zakat, interest, financing

Faize Alternatif Bir Finansman Aracı Olarak Karz-ı Hasen Yerine Zekât

Öz

Zekât, İslam ibadet esaslarından biri olarak farz kılınmıştır. Faiz ise Allah’a ve resulüne harp ilan etmek kadar ağır bir işlem görülerek haram kılınmıştır. Kur’an’ı Kerim’de faiz ile zekât karşılaştırılarak; verilen faizin Allah katında artmayacağı, buna karşın Allah’ın rızası gözetilerek verilen zekâtın kat kat artacağı beyan edilmiştir. Hâlbuki faiz bir borç işlemidir, borç işleminde verilenin geri alınması söz konusudur. Zekât ise geri alınmamak üzere verilen maldır. Kur’an’ı Kerim’de borç vermekle ilgili kullanılan karz-ı hasen kavramı “güzel borç” anlamına gelir. Dolayısıyla, karz-ı hasen de bir borç işlemi olduğuna göre bu kavramın faiz ile karşılaştırmalı olarak ele alınmaması dikkat çekmektedir. Zekât ile faiz ekonomik, siyasi, sosyal ve ahlaki boyutları olan iki önemli kavramdır. Bu iki kavramı sadece ekonomi penceresinden değerlendirmek orantısız bilgi karşılaştırmasına neden olmakta ve faizin karz-ı hasen yerine zekât ile mukayesesinin anlaşılması zorlaşmaktadır. İşte makalede faiz ile karz-ı hasen kavramının neden karşılaştırmalı ele alınmadığının izahı yapılmaya çalışılacaktır. Ayrıca faiz, verilen borcun fazlasıyla geri alınması yani verilen paranın artması demektir. Zekât ise, malın bir kısmını geri almamak üzere başkasına vermek yani maldan eksiltme yapmaktır. Görünüşte asıl artma faizde yaşandığı halde, ayette artış vurgusunun zekâtta yapılmasının piyasaya yansıması üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Karz-ı Hasen, Zekât, Faiz, Finansman, Borçlanma

Kaynakça

• Aclûnî, İsmail b. Muhammed. Keşfu’l-hafa ve muzilu’l-ilbas. Beyrut: Şeriketu Şerifi’l-Ensârî, 2000.
• Af, Rahoman. Economic Doctrines of Islam. Lahore: Islamic Publications Limited, 1980.
• Abdulfettah Muhammed Ferah. et-Tevcihu’l-İstismarî li’z-zekât. İmarat: Duba’l-İslâmî, 1997.
• Apaydın, H. Yunus. “Karz”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
• Botticini M. - Eckstein Z. “From Farmers to Merchants: A Human Capital Interpretain of Jewish Economic History”. CEPR Discussion Paper 2718, 2003.
• Bulaç, Ali. Türkiye’de Zekât Potansiyeli. İstanbul, İSAV Yayınları, ts.
• Cezîrî, Abdurrahman. Kitabu’l-Fıkh ala’l-Mezâhibi’l-Erbea. Beyrut: Dâru’l Kütübü’l İlmiyye, 1990.
• Demir Osman - Cevahir, Hüseyin. “Türkiye’de Potansiyel Zekât Geliri ve Zekâtın Yoksulluğu Önleyici Rolü” International Journal of Islamic Economics and Finance Studies. 2021/2.
• Dihlevi, Şah Veliyyullah. Huccetullahi’l-bâliğa. Çeviri: Mehmet Erdoğan. İstanbul: İz yayıncılık, 1994.
• Diwany Tarek. Faiz Sorunu. çev. Mehmet Saraç. İstanbul: İz Yayıncılık, 2011.
• Durmuş, Abdullah. "Fıkıhta Karz Sözleşmesinde Vade Şartının Bağlayıcılığı Meselesi". İslâm Hukuku Araştırmaları Dergisi. 16, 2010, 315-330.
• Ergin, Feridun. Para ve Faiz Teorileri. İstanbul: Beta Basım, 1983.
• Fîrûzâbâdî, Mecduddin Muhammed bin Yakub. Besairu’t-temyiz. ed. Muhammed Ali Neccar. Beyrut: Daru’l-İlmiyye, ts.
• Goodson, S.M. A History of Central Banking and the Enslavement of Mankind. London: Black Haouse Publishing, 2014.
• Hallo, W.W. God, King, and Man at Yale State and Temple Economy in the Ancient Near East. Leuven: Department Orientalistiek, 1978.
• Hammad, Nezih. Akdu’l-karz fi’ş-şeriati’l-İslamiyye. Beyrut: yy., 1991.
• İbn Rüşd. Bidayetü’l-müctehid ve nihayetu’l-muktesıd. Beyrut: Dâru’l-Kitabi’l İzzi. İslam Sual ve Cevap, “أحكام التخلص من المال الحرام بعد التوبة” (Erişim 03.9.2021). https://islamqa.info/ar/answers/219679
• İbn Manzur, Ebi’l-Fadl Cemaleddin Muhammed b. Mukrim. Lisanu’l-arab. Beyrut: Daru’s-sadr, 1968.
• İlgen, Abdulkadir. “Para-Sermaye ve Emek bağlamında Faiz/Riba Meselesi”. Türkiye Günlüğü. 81. Ankara: yy. 2005.
• Islahi, Abdulazim. Muhammed Hamidullah: İslam İktisadının Öncü İsmi, çev. Abdulkadir Macit. Ankara: İktisat Yayınları, 2019.
• Işık, Adem. “İlk Şehirler ve Yazılı Medeniyete Geçiş”. Mavi Atlas. 6 (2) /2018, 29-74.
• Kâsânî, Alaaddin Ebu Bekir b. Mesut. Bedâ’i‘u’s-sanâi‘ fi tertibi’ş-şerâi’. Beyrut: Daru’l-Kütübü’l-İlmiyye, 1997.
• Kemal Hammad, Nezih. “Tagayyurâtu’n-Nukûd ve’l-Ahkâm el-Müte’allikati bihâ fi’l-Fıkhi’l-İslâmî”. Mecelletü’l-Mecmai’l-Fıkhi’l-İslâmî. 1408/1987.
• Keynes, John Maynard. The General Theory of Employment, Interest and Money. London: Macmillan Limited, 1970.
• Komisyon. Kur’an-ı Kerim ve Türkçe Açıklamalı Meali. Medine: Kral Fehd Mushaf-ı Şerif Basım Kurumu, ts.
• Neumark, F. İktisadi Düşünce Tarihi. Çeviri: Ahmet Ali Özeken. İstanbul: İÜ Yayınları, 1983.
• Nevevi, Ebu Zekeriyya Yahya b. Şeref. Ravzatu’t-Talibin. Tahkik: Adil Ahmed Abdulmevcud, Ali Muhammed Muavvız. Beyrut: Daru’l-Kütüp-i İlmiyye, 1992.
• Özdemir, Ahmet. Karz Akdinin Mahiyeti ve Faizli İşlemleri Önleme Fonksiyonu. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 12 (1), 125-145.
• Özdemir, Mücahit. “Karz-ı Hasen İçin Duyarlılık Artırılmalı” (Rpt. Yahya Ayyıldız). İGİAD Bülten. Mayıs, 2019.
• Özsoy, İsmail. “Faiz”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
• Rağıp el-İsfehani. el-Müfredat. Daru’l-Marife: Beyrut, 1999.
• Razi, Fahreddin. Mefatihu’l-gayb. Beyrut: el-Mektebe et-Ticariyye, ts.
• Salih Hamid el-Ulâ. Tevzi’ud-dahl. Dimeşk: Yemâme, 2001.
• Saraç, Mehmet. Faiz Teorisini Yeniden Düşünmek. İstanbul: İktisat Yayınları, 2017.
• Sırım, Veli. “İslam İktisadında Yatırımların Finansmanında Karz-ı Hasen Uygulamaları”. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. Ek sayı. (Aralık 2019).
• Smith, Adam. The Wealth of Nation. Newyork: Metalibri, 2007.
• Smith, W.L. “Monetery theorries of the rate f interest: A dynamic analysis.” The Review of Economics and Stattistics. 40 (1), 1958.
• Tahmaz, Mahmud. el-Fıkhu’l-Hanefi fi sevbihi’l-cedid. Dımeşk: Dâru’l-kalem, 2014.
• Takî el-Osmanî, Muhammed. Buhûs “Ahkâmu’l-Evrâkı’n-Nakdiyye”. Dâru’l- Kalem: Dımeşk, 2011.
• Ustaoğlu, Murat – İncekara, Ahmet. Faiz Meselesi Tarihte Örnek Uygulamalar. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2019.
• Vehbe Zuhayli. el-Fıkhu’l-İslâmî. Dimeşk: Dâru’l-fikr, 1989.
• Weber, Max. The Protestant Ethic and The Spirit of Capitalism. New York: Charles Scribner’s Sons, 1958.
• Yavuz, Yunus Vehbi. İslam’da Zekât Müessesesi. Bursa: Feyiz Yayınları, 2008.