The Effect of Some Narrative Differences in Arabic Poetry on the Rules of Nahw

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 2, 215 - 236, 30.12.2023

Yunus İnanç

https://doi.org/10.33460/beuifd.1366372

Öz

The rules of Nahw are a set of rules extracted from the words of the Arabs whose language has not been corrupted by using various methods and data. Ijmā, qiyas and istishāb are the most important methods used by linguists to derive rules. The linguists processed the materials they compiled with these methods and established the rules of grammar. The basis of the compiled materials was the data based on narration. They interpreted the linguistic materials obtained through transmission or, in other words, narration, by adding their own language skills to the work and formulated their rules. At the beginning of the narrated data in this framework, the Qur'an with its sahih qiraat wajihs, hadîth-i-sherîfs, Arabic words including poetry and prose, although their evidence in language is controversial. In this study, an aspect of poetry, which is one of the narrated language sources, that shows the effect of poetry on the rules of grammar and can be considered partially detailed will be touched upon. Because in some grammatical works, there are different narrations about some poems. It is mentioned that some words in the poems mentioned as evidence are mentioned differently in another narration. While some of these narration differences have no effect on the related rule of grammar, some narration differences have changed the direction of the rule of grammar. It has been determined that a usage that is not considered possible according to the evidence mentioned by the generality of grammarians can be considered possible according to a different narration of the poem in the evidence brought as a witness. It has been determined that while there is only one possibility according to one evidence, a second possibility is opened to a second possibility according to a different narration of the relevant evidence, in other words, it has been determined that poems transmitted with different narrations have an effect that can be taken into account in some rules of grammar. In this study, the effect of these narration differences on the rules of grammar will be discussed. In the introduction, the methods and evidences used by the grammarians will be mentioned, and then the effect of different poetry narrations on some rules of grammar will be discussed under various headings through examples.

Anahtar Kelimeler

Arabic, Grammar, Nahw, Poetry, Narrative Difference

Arap Şiirindeki Bazı Rivayet Farklılıklarının Nahiv Kurallarına Etkisi

Öz

Nahiv kaideleri, dilleri bozulmamış Arapların sözlerinden çeşitli yöntem ve veriler kullanılarak çıkarılmış kurallar bütünüdür. Dilcilerin kural çıkarmada kullandıkları yöntemlerin başında icmâ, kıyâs ve istishâb gelmektedir. Dilciler derledikleri malzemeleri bu yöntemlerle işleyerek nahiv kurallarını vaz etmişlerdir. Derlenen malzemelerin temelini ise nakle dayalı veriler oluşturmuştur. Nakil veya bir diğer ifadeyle rivayet yoluyla elde edilen dil malzemelerini kendi dil selikalarını da işe katarak yorumlamışlar ve kurallarını vaz etmişlerdir. Bu çerçevedeki nakil verilerinin başında sahih kıraat vecihleriyle birlikte Kur’ân, dildeki delilliği tartışmalı olsa da hadîs-i şerîfler, şiir ve nesri içine alan Arap sözleri yer almıştır. Bu çalışmada rivayete dayalı dil kaynaklarından olan şiirin nahiv kuralları üzerindeki etkisini gösteren ve kısmen detay sayılabilecek bir yönüne temas edilecektir. Zira bazı nahiv eserlerinde bazı şiirlerle ilgili farklı rivayetlere yer verilmiştir. Delil olarak zikredilen şiirlerdeki bazı kelimelerin başka bir rivayette farklı şekilde yer aldığından söz edilmiştir. Bu tür rivayet farklılıklarından kimisinin ilgili nahiv kuralına etkisi olmazken kimi rivayet farklılıkları nahiv kuralının yönünü değiştirmiştir. Nahivcilerin geneli tarafından zikredilen delile göre mümkün görülmeyen bir kullanımın şahit olarak getirilen deliller içindeki şiirin farklı bir rivayetine göre mümkün görülebildiği tespit edilmiştir. Bir delile göre tek ihtimal söz konusu iken ilgili delilin farklı bir rivayetine göre ikinci bir ihtimale daha kapı aralandığı, bir diğer ifadeyle farklı rivayetlerle nakledilen şiirlerin bazı nahiv kurallarında dikkate alınabilecek düzeyde etkisinin olduğu tespit edilmiştir. Bu çalışmada tespit edilen söz konusu rivayet farklılıklarının nahiv kurallarına etkisi ele alınacaktır. Giriş bölümünde nahivcilerin kullandıkları yöntem ve delillerden bahsedilecek, daha sonra farklı şiir rivayetlerinin bazı nahiv kuralları üzerindeki etkisi çeşitli başlıklar altında örnekler üzerinden ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Arapça, Dil Bilgisi, Nahiv, Şiir, Rivayet Farklılığı

Kaynakça

• Afgânî, Saîd. el-Mûciz fî kavâıdi’l-lugati’l-Arabiyye. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 2003.
• Aynî, Ebû Muhammed (Ebü’s-Senâ) Bedrüddîn Mahmûd b. Ahmed b. Mûsâ b. Ahmed. el-Mekâsıdu’n-nahviyye fî şerhi Şevâhidi Şürûhi’l-Elfiye el-Meşhûr bi Şerhi’ş-şevâhidi’l-kübrâ. nşr. Ali Muhammed Fâhir, Ahmed Muhammed Tevfîk es-Sûdânî, Abdulaziz Muhammed Fâhir. 4 Cilt. Kahire: Dâru’s-Selâm, 2010.
• Bağdâdî, Abdülkadir b. Ömer. Hızânetu’l-edeb ve lubbu lubabi lisani’l-arab. nşr. Abdüsselâm Muhammed Hârun. 13 Cilt. Kahire: Mektebetu’l-Hancî, 1997.
• Bağdâdî, Abdülkadir b. Ömer. Şerhu ebyâti Muğni’l-lebîb. nşr. Abdulaziz Rabâh-Ahmed Yusuf Dakkâk. Beyrut: Dâru’l-Me’mûn li’t-Turâs, 1414.
• Cevziyye, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ebî Bekr b. Eyyûb İbn Kayyim İbn Kayyim el-. İrşâdü’s-sâlik ilâ halli elfiyyeti İbn Mâlik. nşr. Dr. Muhammed b. Ivad b. Muhammed es-Sehlî. 2 Cilt. Riyâd: Mektebetu edvâi’s-selef, 1955.
• Cumahî, Muhammed b. Sellâm. Tabakâtu fuhûli’ş-şuarâ. Kahire: Matbaatu’l-medeni, tsz.
• Çokyürür, Mehmet Zahid. “Nahiv Yöntembiliminde Birincil Delillerin Tearuzu Olgusu ve Tercih Yöntemine Bir Bakış”. Marife Dini Araştırmalar Dergisi 21/2 (2021).
• Emin, Ahmed. Duha’l-İslâm. Kahire: Mektebetu’l-üsra, 2003.
• Endelûsî, Ebû Hayyân. et-Tezyîl ve’t-tekmîl fî şerhi Kitâbi’t-Teshîl. nşr. Hasan Hindâvî. 11 Cilt. Dımaşk-Riyad: Dâru’l-Kalem, 2013.
• Endelûsî, Ebû Hayyân. İrtişâfu’d-darb min lisâni’l-Arab. nşr. Receb Osman Muhammed-Ramazan Abduttevvâb. 5 Cilt. Kahire: Mektebetu’l-Hancî, 1998.
• Ferâhîdî, Halil b. Ahmed el-. el-Cümel fi’n-nahv. nşr. Fahreddin Kabâve, 1995.
• Galâyînî, Mustafa b. Muhammet Selim. Câmiu’d-Dürûsi’l-arabiyye. Beyrut: el-Mektebetu’l-Asriyye, 18. Basım, 1993.
• Hasânîn, Afâf. Fî edilleti’n-nahv. Kahire: Mektebetu’l-akademiyye, 1996.
• İbn Akil, Bahâeddin. Şerhu İbn ʿAkīl ʿalâ Elfiyyeti İbn Mâlik. nşr. Muhammed Muhyiddin Abdulhamîd. thk. “Muhammed Muhyiddîn Abdülhamîd”. 4 Cilt. Kahire: Dâru’t-Türâs, 20. Basım, 1980.
• İbn Akîl, Ebû Muhammed Bahâüddîn Abdullah. el-Musâıd alâ teshîli’l-fevâid. nşr. Muhammed Kâmil Berakât. 4 Cilt. Dımaşk-Cidde: Dâru’l-Fikr-Daru’l-Medeni, 1400.
• İbn Cinnî, Ebu’l-Feth Osman. el-Hasâis. nşr. Muhammed Ali Neccâr. 3 Cilt. Kahire: Mektebetu’l-’Ilmiyye, 4. Basım, 1952.
• İbn Cinnî, Ebû’l-Feth Osman. el-Luma‘ fi’l-Arabiyye. Ammân: Dâru mecd lâvî li’n-neşr, ts.
• İbn Cinnî, Ebû’l-Feth Osman. el-Lümaʿ fi’l-ʿArabiyye. nşr. Faiz Faris. Kuveyt: Daru’l-Kütübü’s-Sekafiyye, ts.
• İbn Habbâz, Ahmed b. Hüseyin. Tevcîhu’l-luma’ şerhu Kitâbi’l-Luma’. nşr. Fâyiz Zekî Muhammed Diyâb. Kahire: Daru’s-Selâm, 2. Basım, 1428.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Abdullah Cemâlüddîn. Evdahu’l-mesâlik ilâ elfiyyeti İbn Mâlik. nşr. Muhammed Muyhiddîn Abdülhamid. 4 Cilt. Beyrut: el-Mektebetu’l-’Asriyye, ts.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Abdullah Cemâlüddîn. Muğni’l-lebîb an kutubi’l-eârib. nşr. Dr. Mazin Mübarek- Muhammed Ali Hamdan. Dımaşk: Dâru’l-Fikr, 6. Basım, 1985.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Abdullah Cemâlüddîn. Şerhu Katru’n-nedâ ve bellu’s-sadâ. nşr. Muhammed Muyhiddîn Abdülhamid. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 2004.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Abdullah Cemâlüddîn. Tahlîsu’s-şevâhid ve telhîsu’l-fevâid. nşr. Abbâs Mustafa es-Sâlihî. Beyrut: Dâru’l-kitâbi’l-Arabî, 1986.
• İbn Mâlik, Cemâlüddîn Ebû Abdullah Muhammed b. Abdullah. Şerhu’t-teshîl li İbn Mâlik. nşr. Abdurrahman Seyyid-. 4 Cilt. Kahire: Dâru Hicr li’t-Tıbâa ve’n-Neşr, 1990.
• İbn Ümmü Kâsım, Ebû Muhammed Bedrüddîn Hasen. el-Cene’d-dânî fî hurûfi’l-meʿânî. thk. Fahreddîn Kabbâve, Muhammed Nedîm Fâzıl. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1413.
• İbn Yaîş, Ebû’l-Bekâ Yaîş b. Ali. Şerhu’l-Mufassal li’z-Zemahşerî. nşr. Emîl Bedi’ Yakub. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-’Ilmiyye, 1422.
• İbnu’s-Serrâc, Ebû Bekr Muhammed b. Sehl. el-Usûl fi’n-nahv. nşr. Abdülhüseyin el-Fetlî. 3 Cilt. Beyrut: Müessesetu’r-risâle, 1996.
• İbnü’l-Enbârî, Ebû’l-Berekât Abdurrahman. el-İğrâb fî cedeli’l-i’râb ve Lumau’l-edille fî usûli’n-nahv. nşr. Saîd el-Afgânî. Dımaşk: Matbaatu’l-Câmiati’s-Sûriye, 1957.
• İbnü’l-Enbârî, Ebû’l-Berekât Abdurrahman. el-İnsâf fî mesâili’l-hılâf beyne’l-Basriyyîn ve’l-Kûfiyyîn. 2 Cilt. Beyrut: Mektebetu’l-’Asriyye, 2003.
• İbnü’l-Enbârî, Ebû’l-Berekât Abdurrahman. Nuzhetu’l-elibbâ fî tabakâti’l-udebâ. nşr. Saîd el-Afgânî. Dımaşk: Matbaatu’l-Câmiati’s-Sûriye, 1957.
• İbnü’l-Verrâk, Ebü’l-Hasan Muhammed b. Abdullah b. el-Abbas. ʿIlelu’n-naḥv. nşr. Manmud Casim Muhammed ed-Derviş. Riyad: Mektebetu’r-Rüşd, 1999.
• İbnü’n-Nâzım, Ebû Abdillâh Bedrüddîn Muhammed b. Muhammed b. Abdillâh b. Mâlik. Şerhu İbn Nâzım alâ elfiyyeti İbn Mâlik. nşr. Muhammed Bâsil Uyûn es-Sûd. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-’Ilmiyye, 2000.
• Îd, Muhammed. en-Nahvu’l-musaffâ. Kahire: Mektebetu’ş-şebâb, 1971.
• Murâdî, İbn Ümmü Kâsım. Tavdîhu’l-mekâsıd ve’l-mesâlik bi şerhi elfiyyeti İbn Mâlik. nşr. Abdurrahman Ali Süleyman. 6 Cilt. Kahire: Dâru’l-Fikr el-Arabî, 2001.
• Müberred, Ebû’l-Hasan Muhammed b. Yezîd. el-Muktedab. nşr. Muhammed Abdulhâlik Udayme. 4 Cilt. Kahire: Lecnetü ihyâi’t-türâsi’l-islâmî, 1994.
• Nahle, Mahmud Ahmed. Usûlü’n-nahvi’l-Arabî. Beyrut: Dâru’l-ulûmi’l-arabiyye, 1987.
• Nâzıru’l-Ceyş, Muhammed b. Yusuf b. Ahmed. Temhîdu’l-kavâıd bi şerhi Teshîli’l-fevâid. nşr. Ali Ahmed Fahir ve diğerleri. 11 Cilt. Kahire: Daru’s-Selâm, 1428.
• Rummânî, Ebu’l-Hasen Ali b. İsa. Şerhu Kitâbi Sîbeveyh. nşr. Yusuf b. Abdurrahman b. Nâsır el-Arîfî. B.y.: y.y., ts.
• Sîbeveyh, Ebû Bişr Amr b. Osman b. Kanber. el-Kitâb. nşr. Abdüsselâm Muhammed Hârun. 5 Cilt. Kahire: Mektebetu’l-Hancî, 1988.
• Sîrâfî, Ebû Saîd el-Hasen b. Abdillâh b. Merzübânî. Şerhu Kitâb’i Sîbeveyh. nşr. Ahmed Hasan Mehdelî-Ali Seyyid Ali. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-’Ilmiyye, 2008.
• Süyûtî, Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr. el-İktirâh fî ’usûli’n-nahv. nşr. Mahmud Feccâl. Dımaşk: Dâru’l-Kalem, 1989.
• Süyûtî, Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr. Hemʿu’l-hevâmiʿ fî şerhi Cemʿi’l-cevâmiʿ. nşr. Abdulhamit Hindâvî. Mısır: el-Mektebetu’t-Tevfîkıyye, ts.
• Şâtıbî, Ebû İshâk İbrahim b. Mûsa. el-Mekasidüş-şafiye fi şerhi’l-hülasatil kafiye (Şerhu elfiyyetu ibn Malik). nşr. Abdurrahman b. Süleyman el-Useymin, M. İbrahim el-Benna, İyad b. Îd es-Sebiti, Abdülmecid Kutamiş, Süleyman b. İbrahim el-Ayid, es-Seyyid Teki. 10 Cilt. Mekke: Ma’hedü’l-buhûsi’l-’Ilmiyye, 2007.
• Terzî, Fuâd Hannâ. Fî usûli’l-luga ve’n-nahv. Beyrut: Dâru’l-kütüb, 1969.
• Üşmûnî, Ebu’l-Hasen Nûruddîn Alî b. Muhammed b. Îsâ b. Yûsuf. Şerhu’l-Üşmûnî alâ elfiyyeti’bni Mâlik el-müsemmâ Menhecü’s-sâlik ilâ elfiyyeti’bni Mâlik. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-’Ilmiyye, 1998.
• Usûlü’n-nahv. Câmiatu’l-medîneti’l-âlemiyye, 2010.