Süreklilikler ve Kopuşlar Çerçevesinde Devlet – Sivil Toplum İkiliği Konusundaki Kuramsal Yaklaşımlar ve Bob Jessop’ın Devlet Kuramının Bu Çerçevede İncelenmesi

Yıl 2019, Cilt: 4 Sayı: 1, 66 - 83, 20.03.2019

Dilan Mızrak

Öz

İktidarın kurumsallaşmaya geçişini
belirleyen devlet ile birey ve devlet arasında yer alan ara yapıları ifade eden
sivil toplum kavramlarının farklılığı tarihsel ve kuramsal süreç içinde
birbirini takip eden ya da tamamen farklı bakış açılarıyla açıklanmıştır. İki
kavramın ayrımı konusundaki düşünsel temeller doğal hukuk kuramcılarına
uzanmaktadır. Her iki kavram arasındaki ayrım özü itibariyle ekonomik
gelişmelere bağlıdır. Bu yaklaşımı esas alan ilk fikir adamları da klasik
ekonomi politikçilerdir. Bu düşüncede ekonomi olumlanırken, siyaset ve devlet
eleştirilmiştir. Klasik ekonomi politik düşüncesinden etkilenmekle birlikte
tersi biçimde sivil toplum üzerine eleştirel bir değerlendirme sunan Hegel
içinse devlet sivil toplum ikiliği devlet merkezli bir bakış açısı
taşımaktadır. Marx’a kadar burjuva toplumu olarak algılanan sivil toplum Marx
ile birlikte daha geniş kapsamlı algılanmaya başlamıştır. Marx sivil toplumu
yapıya, devleti üst topluma yerleştirir. Gramsci’de de Marx’ı takip eder
biçimde yapı-üst yapı ayrımı söz konusudur, ancak Gramsci Marx’ın aksine sivil
toplumu üst yapının bir parçası olarak algılamakta, bu da her iki düşünürün
sivil toplum tanımlarını farklılaştırmaktadır. Gramsci’nin tarihsel blok
tezinden etkilenen ve sivil toplum devlet ikiliği konusundaki düşünceleri bu
çerçevede şekillenen Bob Jessop da, devleti hegemonik projelerin ve birikim
stratejilerinin yarattığı bir form olarak açıklamış, bu şekilde oluşan devletin
dışında bir sivil toplum ve sivil toplumun dışında bir devlet olmadığını ifade
etmiştir.

Anahtar Kelimeler

TR

Kaynakça

• Aksoy, H. (1994). Devlet ve Demokrasi. İstanbul: Yön Yayıncılık.
• Althusser, L. (2000). İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Aslan, S. (2010). “Sivil Toplum ve Demokrasi”. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, C.15, S.2, s.357-374.
• Barry, N. (2005). “Klasik Liberalizm ve Sivil Toplum”. Sivil Toplum ve Demokrasi, Lütfi Sunar (Ed.). İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Bobbio, N. / Texier, J. (1982). Gramsci ve Sivil Toplum. Çevirenler: Arda İpek/ Kenan Somer. Ankara: Savaş Yayınları.
• Boyer, R and Saillard, Y. (2002). “A Summary of Regulation Theory” in Boyer, R. and Saillard, Y. (ed.), Regulation Theory: The State of the Art. London: Routledge.
• Bumin, K. (1982). Sivil Toplum ve Devlet- Kuramlar, Deneyler, Arayışlar. İstanbul: Yazko.
• Clarke, S. (2004). Devlet Tartışmaları. Ankara: Ütopya Yayınları.
• Çaha, Ö. (2016). Sivil Toplum ve Devlet. İstanbul: Orion Yayınevi.
• Gönenç, A.A. (2001). Sivil Toplum, Düşünsel Temelleri ve Türkiye Perspektifi. Ankara: Alt Kitap.
• Gülalp, H. (1983). Gelişme Stratejileri ve Gelişme İdeolojileri. Ankara: Yurt Yayınları.
• Gülalp, H. (1993). Kapitalizm, Sınıflar ve Devlet. İstanbul: Belge Yayınları.
• Güney, A. (2003). “Kapitalizmin Krizi ve Devlet Kuramı: Bob Jessop Üzerine Bir Değerlendirme” Praksis 9: 357-377.
• Halifeoğlu, M. /Yetiş, M. (2013). “Gramsci, Sivil Toplum-Devlet İkiliği ve Kuramsal Kökenler”. Mülkiye Dergisi, 37/1. s.163-188.
• Hegel, G.W.F. 2004. Hukuk Felsefesinin Prensipleri. İstanbul: Sosyal Yayınları.
• Jessop, B. (1990) State Theory, Putting Capitalist State in its Place. Cambridge: Polity Press.
• Jessop, B. (2005) Hegemonya, Post-Fordizm ve Küreselleşme Ekseninde Kapitalist Devlet. Derleyenler: Betül Yarar, Alev Özkazanç. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kapani, M. (2000). Politika Bilimine Giriş. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Karahanoğulları, Y. (2003). “Türkiye’de Devletin Mali Krizleri” Praksis 9: 247-277.
• Keane, J. (1993). Sivil Toplum ve Devlet, Avrupa’da Yeni Yaklaşımlar. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Oğuz, M.C. (2018). “Bob Jessop, Post-Fordizm ve Devlet”, Politik Ekonomik Kuram cilt 2/1: s.19-35.
• Özkazanç, A. (1998). “Türkiye’de Siyasi İktidar Tarzının Dönüşümü” Mürekkep 10/11: s. 14-48.
• Savran, G. A. (2003). Sivil Toplum ve Ötesi. İstanbul: Belge Yayınları.
• Tuncel, G. (2011). Sivil Toplum ve Devlet. İstanbul: Bilsam Yayınları.
• Yetiş, M. (2003). “Marx ve Sivil Toplum”. Praksis. 10: 35-72
• Yetiş, M. (2005). “Tocqueville, Demokratik Devrim ve Sivil Toplum”, Tartışma Metinleri. 87: 1-28.