TELEVİZYONDA YAYINLANAN SAĞLIK PROGRAMLARININ KADIN İZLEYİCİLERİN SAĞLIĞA İLİŞKİN BİLGİ, TUTUM VE DAVRANIŞLARINA ETKİSİ

Yıl 2019, Cilt: 14 Sayı: 1, 57 - 72, 30.06.2019

Rukiye Pınar Bölüktaş , Didem Durak

Öz

Bu
çalışma televizyonda yayınlanan sağlık programlarının kadın izleyicilerin
sağlığa ilişkin bilgi, tutum ve davranışlarına etkisini incelemek amacıyla tanımlayıcı
olarak yapılmıştır. Araştırmanın örneklemini 275 kadın oluşturmuştur. Veriler Şubat-Mart
2016 tarihleri arasında ev ziyaretleri yapılarak yüz yüze görüşülerek toplanmıştır.
Toplanan veriler SPSS 20.0 bilgisayar istatistik paket programında Pearson’s korelasyon,
ki-kare, t testi ve One-way ANOVA analizleri kullanılarak analiz edilmiştir. Günlük
televizyon izleme süresi ortalama 3.5 saat olup, kadınların %85’i haftada 1-3
gün televizyon izlediğini, bunların %84’ü ise bilgi almak ve yeni şeyler
öğrenmek amacıyla sağlık programlarını izlediğini ifade etmiştir. Sağlık
programlarını izleyenlerin %24.4’ü doktora başvurmuş; %84.4’ü anlatılanlardan
mantıklı bulduklarını ve inandıklarını uyguladığını, %10’u önerilen ürünleri
satın aldığını, ürün satın alanların ise %22.2’si bu ürünlerden zarar gördüğünü
belirtmiştir. Yine kadınların %34.2’si sağlık programlarının kendisinde korkuya
neden olduğunu, %49.1’i verilen bilgiler nedeniyle kafasının karıştığını; buna
karşın yarıdan fazlası bu programları izlemenin sağlığına dikkat etme de
(%56.4) ve sağlık kontrolü yaptırmada (%50.9) olumlu etkilerinin olduğunu
belirtmişlerdir. Sonuç olarak, televizyonda yayınlanan sağlık programlarının kadınların
yaşamı ve sağlığı üzerine, sağlığa dikkat etme ve sağlık kontrolü yaptırma gibi
olumlu etkilerinin yanısıra; endişe ve korkuda artış, kafa karışıklığı ve sağlığa
yönelik harcamalarda artış gibi olumsuz etkileri de vardır. Tüm bu nedenlerle
program içeriklerinin dikkatli hazırlanması, sağlık ürünlerinin televizyon
kanalıyla reklamının yapılmasına sınırlama getirilmesi konusunda çalışmalar
yapılması önerilmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Televizyon sağlık programları, kadın izleyiciler, sağlık bilgisi, sağlık inancı

Kaynakça

• Andrade-Gómez E, García-Esquinas E, Ortolá R, Martínez-Gómez D, Rodríguez-Artalejo F. (2017), “Watching TV has a distinct sociodemographic and lifestyle profile compared with other sedentary behaviors: A nationwide population-based study’’. PLoS One, 5;12(12), e0188836. doi: 10.1371/journal.pone.0188836.
• Atkin AJ, Sharp SJ, Corder K, van Sluijs EM; International Children’s Accelerometry Database (ICAD) Collaborators. (2014 ),“ Prevalence and correlates of screen time in youth: an international perspective’’, Am J Prev Med, 47(6), 803-7. doi: 10.1016/j.amepre.2014.07.043.
• Bellou V, Belbasis L, Tzoulaki I, Evangelou E. (2018), “Risk factors for type 2 diabetes mellitus: An exposure-wide umbrella review of meta-analyses’’. PLoS On, 20;13(3), e0194127. doi: 10.1371/journal.pone.0194127.
• Bowman SA. (2006), “Television-viewing characteristics of adults: Correlations to eating practices and overweight and health status’’, Prev Chronic Dis, 3(2), A38.
• Brierley ME, Brooks KR, Mond J, Stevenson RJ, Stephen ID. (2016), “The Body and the beautiful: health, attractiveness and body composition in men's and women's bodies’’, PLoS One, 11(6), e0156722. doi: 10.1371/journal.pone.0156722.
• Bulduklu Y. (2010), “ Televizyonda yayınlanan sağlık programları ve izleyicileri’’, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (24), 75-85.
• Chew F, Palmer S. (2005), “ Television health promotion in four countries’’, Nutrition, 21(5), 634-8.
• Cleland VJ, Schmidt MD, Dwyer T, Venn AJ. (2008), “Television viewing and abdominal obesity in young adults: Is the association mediated by food and beverage consumption during viewing time or reduced leisure-time physical activity?’’, Am J Clin Nutr, ,87(5), 1148-55.
• Coombs NA, Stamatakis E. (2015), “ Associations between objectively assessed and questionnaire-based sedentary behaviour with BMI-defined obesity among general population children and adolescents living in England’’, BMJ Open, 18; 5(6), e007172. doi: 10.1136/bmjopen-2014-007172.
• Çınarlı İ.(2008), “ Sağlık İletişimi ve Medya’’, Nobel Yayınevi, Ankara, s.129.
• De Jong E, Visscher TLS, HiraSing RA, Heymans MW, Seidell JC, Renders CM. (2013), “Association between TV viewing, computer use and overweight, determinants and competing activities of screen time in 4- to 13-year-old children’’, Int J Obes (Lond), 37(1), 47–53.
• Doo M, Kim Y. (2016), “Sleep duration and dietary macronutrient consumption can modify the cardiovascular disease for Korean women but not for men’’, Lipids Health Dis,27;15, 17. doi: 10.1186/s12944-015-0170-7.
• Dutta MJ. (2009), “Health information processing from television: The role of health orientation.’’, Health Communication, 2(1), 1-9.
• Etiler N, Zengin Ü. (2015), “ Televizyon kanallarındaki gündüz programlarında kadın sağlığı ve cinsiyete bakışın değerlendirilmesi’’, Turk J Public Health, 13(2), 137-46.
• Falbe J, Willett WC, Rosner B, Gortmaker SL, Sonneville KR, Field AE.(2014), “Longitudinal relations of television, electronic games, and digital versatile discs with changes in diet in adolescents’’, Am J Clin Nutr, 100(4), 1173–81.
• Foster JA, Gore SA, West DS. (2006), “Altering TV viewing habits: an unexplored strategy for adult obesity intervention?’’, Am J Health Behav, 30(1), 3-14.
• Gorin SS. (2006), “Models of health promotion’’, In. SS Gorin, J Arnold (Eds). Health Promotion in Practice. Jossey-Bass A Wiley Imprint, San Francisco, 1-66.
• Grace MS, Dillon F, Barr ELM, Keadle SK, Owen N, Dunstan DW.(2017), “Television viewing time and ınflammatory-related mortality’’, Med Sci Sports Exerc, 49(10), 2040-7. doi: 10.1249/MSS.0000000000001317.
• Gür EG. (2010), “Dezenformasyona uğratılan bir sosyal hak olarak sağlık’’, İstanbul Üniversitesi Sosyal Haklar Ulusal Sempozyumu, 299-315, http://www.sosyalhaklar.net/2010/bildiri/gur.pdf
• Healy GN, Dunstan DW, Salmon J, Shaw JE, Zimmet PZ, Owen N. (2008), “Television time and continuous metabolic risk in physically active adults’’, Med Sci Sports Exerc, 40(4), 639-45. doi: 10.1249/MSS.0b013e3181607421.Hoang TD, Reis J, Zhu N, Jacobs DR Jr, Launer LJ, Whitmer RA, Sidney S, Yaffe K. (2016), “Effect of early adult patterns of physical activity and television viewing on midlife cognitive function’’, JAMA Psychiatry, 73(1), 73-9. doi: 10.1001/jamapsychiatry.2015.2468.
• Hobbs M, Pearson N, Foster PJ, Biddle SJ. (2015), “Sedentary behaviour and diet across the lifespan: An updated systematic review’’, Br J Sports Med, 49(18), 1179-88. doi: 10.1136/bjsports-2014-093754.
• Imran TF, Ommerborn M, Clark C, Correa A, Dubbert P, Gaziano JM, Djoussé L. (2018), “Television viewing time, physical activity, and mortality among African Americans’’, Prev Chronic Dis, 15, E10. doi: 10.5888/pcd15.170247.
• Kahraman G, Baş T, Akbolat M. (2015), “Obeziteye yönelik tutum ve inançların geliştirilmesinde sağlık programlarının etkisi’’, Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 6(2), 89-97.
• Koçak A, Bulduklu Y. (2010), “Sağlık iletişimi: Yaşlıların televizyonda yayınlanan sağlık programlarını izleme motivasyonları’’, Selçuk İletişim, 6(3), 5-17.
• Lemal M, Van den Bulck J. (2009), “Television news exposure is related to fear of breast cancer’’, Preventive Medicine, (48), 189-192.
• Magee CA, Iverson DC, Huang XF, Caputi P. (2008), “A link between chronic sleep restriction and obesity: methodological considerations’’, Public Health, 122(12), 1373-81. doi: 10.1016/j.puhe.2008.05.010.
• Morley B, Wakefield M, Dunlop S, Hill D. (2009 ), “Impact of a mass media campaign linking abdominal obesity and cancer: A natural exposure evaluation’’, Health Education Research, 24(6), 1069-77.
• Noncommunicable diseases, http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs355/en/ Erişim Tarihi: 31/03/2018.
• Özaydın AN, Güllüoğlu BM, Ünalan PC, Görpe S, Cabioğlu N, Öner BC, Özmen V. (2009), “Bahçeşehir’de oturan kadınların meme kanseri bilgi düzeyleri, bilgi kaynakları ve meme sağlığı ile ilgili uygulamaları’’, Meme Sağlığı Dergisi, 5(4), 214-24.
• Patel SR. (2009), “Reduced sleep as an obesity risk factor’’, Obes Rev, 10 Suppl 2, 61-8. doi: 10.1111/j.1467-789X.2009.00664.x.
• Pérez-Farinós N, Villar-Villalba C, López Sobaler AM, Dal Re Saavedra MÁ, Aparicio A, Santos Sanz S, Robledo de Dios T, Castrodeza-Sanz JJ, Ortega Anta RM. (2017), “The relationship between hours of sleep, screen time and frequency of food and drink consumption in Spain in the 2011 and 2013 ALADINO: A cross-sectional study’’, BMC Public Health, 17(1), 33. doi: 10.1186/s12889-016-3962-4.
• Pinto Pereira SM, Ki M, Power C. (2012), “Sedentary behaviour and biomarkers for cardiovascular disease and diabetes in mid-life: the role of television-viewing and sitting at work’’, PLoS One, 7(2), e31132. doi: 10.1371/journal.pone.0031132.
• Radyo Televizyon Üst Kurulu Televizyon İzleme Eğilimleri Araştırması 2012. https://www.rtuk.gov.tr/rtuk-kamuoyu-arastirmalari/3890/5232/televizyon-izleme-egilimleri-arastirmasi-3-2013.html. Erişim Tarihi: 31/03/2018
• Recio-Rodriguez JI, Gomez-Marcos MA, Patino-Alonso MC, Romaguera-Bosch M, Grandes G, Menendez-Suarez M, Lema-Bartolome J, Gonzalez-Viejo N, Agudo-Conde C, Garcia-Ortiz L. (2013), “Association of television viewing time with central hemodynamic parameters and the radial augmentation index in adults’’, Am J Hypertens, 26(4), 488-94, 2013. doi: 10.1093/ajh/hps071.
• Sezgin D. (2011), “Yaşam tarzı önerileri bağlamında sağlık haberlerinin analizi’’, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(2), 55-77.
• Shang L, Wang J, O’Loughlin J, Tremblay A, Mathieu M-È, Henderson M, et al. (2015), “Screen time is associated with dietary intake in overweight Canadian children’’, Prev Med reports, 2, 265–9.
• Sidney S, Sternfeld B, Haskell WL, Jacobs DR Jr, Chesney MA, Hulley SB. (1996),“ Television viewing and cardiovascular risk factors in young adults: The CARDIA study’’, Ann Epidemiol, 6(2), 154-9.
• Smith L, Fisher A, Hamer M. (2015), “Television viewing time and risk of incident obesity and central obesity: The English longitudinal study of ageing’’, BMC Obes, 1; 2, 12. doi: 10.1186/s40608-015-0042-8.
• Şahin Kaya Ş. (2011), “Televizyonda kadın, sağlık ve hastalık’’, Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 14(2), 118-150.
• TUİK Ölüm Nedeni İstatistikleri, 2017, file:///C:/Users/Administrator/Downloads/%C3%96l%C3%BCm_%C4%B0statistikleri_07.06.2017.pdf Erişim tarihi: 16.03.2018
• Türk Kalp Vakfı, http://www.tkv.org.tr/sponsorlarimiz.php, Erişim tarihi= 10/4/2018).
• Willis LE, Knobloch-Westerwick S. (2014), “Weighing women down: messages on weight loss and body shaping in editorial content in popular women's health and fitness magazines’’, Health Commun.; 29(4), 323-31. doi: 10.1080/10410236.2012.755602.
• Xu X, Conomos MP, Manor O, Rohwer JE, Magis AT, Lovejoy JC. (2017), “Habitual sleep duration and sleep duration variation are independently associated with body mass index’’, Int J Obes (Lond), 12. doi: 10.1038/ijo.2017.223.