ULAŞTIRMA ALTYAPISI VE İMKÂNLARININ TURİZM İŞLETMELERİNİN PERFORMANSINA OLAN ETKİSİNİN BELİRLENMESİNE YÖNELİK BİR DİNAMİK PANEL VERİ ANALİZİ

Yıl 2020, Cilt: 8 Sayı: 2, 341 - 362, 31.12.2020

Tuğrul Bayat , Şuayıp Özdemir

https://doi.org/10.14514/byk.m.26515393.2020.8/2.341-362

Öz

Ulaşım, turizm sektörünün kilit unsurlarından bir tanesidir. Ulaşım ve erişimin iyileştirilmesi, turizmin büyümesinin arkasındaki ana itici güç olmaktadır. Turistlerin bir varış noktasına ve varış noktasında taşınmasına ek olarak, ulaşımın kendisi de turistik bir cazibe merkezi olabilmektedir. Bu çalışmada ulaştırma altyapısının ve imkânlarının konaklama ve yiyecek hizmetleri alt sektöründeki işletmelerin ciroları üzerindeki etkisi ölçülmektedir. Çalışmada Türkiye’deki İstatistikî Bölge Birimleri Sınıflandırması Düzey 2’de yer alan konaklama ve yiyecek hizmetleri faaliyetleri alt sektöründeki işletmelerin (kısaca turizm işletmesi) 2009-2015 yıllarına ait ciroları kullanılmıştır. Ulaştırma altyapısının ve imkânlarının turizm işletmeleri performansı üzerindeki etkisini ölçmek için dinamik panel veri analiz yöntemi kullanılmıştır. Bu bağlamda bağımlı değişken olarak turizm işletmelerinin cirosu, bağımsız değişkenler olarak karayolu uzunluğu, demiryolu uzunluğu, limanlara uğrayan kruvaziyer gemi sayısı ve uçak iniş-kalkış sayısı analize dâhil edilmiştir. Analiz sonuçlarına göre kullanılan bağımsız değişkenlerle birlikte turizm işletmelerinin cirosunun bir önceki dönem gecikmeli değerinin de cari dönem işletme cirosu üzerinde anlamlı ve pozitif yönlü bir ilişkiye sahip olduğu görülmektedir. Bunun yanında turizm işletmelerinin cirosu üzerinde en büyük etkiye sahip değişkenin limana yanaşan kruvaziyer gemi sayısı olduğu, bunu sırası ile demiryolu uzunluğu, karayolu uzunluğu ve uçak iniş-kalkış sayısının takip ettiği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Ulaştırma, Ulaştırma Altyapısı, Turizm, Dinamik Panel Veri Analizi

Kaynakça

• Abu Bakar, M. A., Jaafar, H, S. Faisol, N. ve Muhammad, A. (2014). Logistics Performance Measurements – Issues and Reviews. 10.13140/2.1.1415.8404.
• Ahmed, M., & Anwar, A. (2016). International Journal of Economics and Empirical Research http://www.tesdo.org/Publication.aspx -25- The Nexus between Terrorism, Infrastructure and Tourism Industry in Pakistan. International Journal of Economics and Empirical Research. 4. 25-31.
• Albalate, D. ve Bel, G., (2009). Tourism and urban transport: Holding demand pressure under supply constraints. Documentos de trabajo (XREAP), Nº. 14, 2008. 31. 10.2139/ssrn.1828644.
• Arellano, M., Bond, S., 1991. Some tests of specification for panel data: Monte Carlo evidence and an application to employment equations. Review of Economic Studies 58, 277}297.
• Ayazlar, G. & Arslan Ayazlar, R. (2016). Kruvaziyer Turizminde Sürdürülebilirlik Yaklaşımı. DOI. 10.18872/DEU.b.UDTS.2016.0014.
• Beyzatlar, M. A., & Kuştepeli, Y. R. (2012). Infrastructure, Economic Growth and Population Density in Turkey (January 3, 2012). International Journal of Economic Sciences and Applied Research, 4(3), pp. 39-57, 2011. Available at SSRN: https://ssrn.com/abstract=1978869
• Boniface, B. & Cooper, C. (2009) Worldwide Destinations: the Geography of Travel and Tourism. 5.th Ed. Butterworth Heinemann, Oxford, UK.
• Bowsher, C. (2002). On Testing Overidentifying Restrictions in Dynamic Panel Data Models. Economics Letters. 77. 211-220. 10.1016/S0165-1765(02)00130-1.
• Crouch, G., and J. Ritchie, 1999 Tourism Competitiveness and Societal Prosperity. Journal of Business Research 44:137–152.
• Dehghan, Z., & Safaie, S. (2018). Do transport infrastructure spillovers matter for economic growth? Evidence on road and railway transport infrastructure in Iranian provinces. Regional Science Policy & Practice. 10. 10.1111/rsp3.12114.
• Dickman, S. (1997). Tourism : an introductory text (3rd ed). Hodder Headline, Sydney
• Doğaner, S . (1998). Türkiye Ulaşım Sistemleri Turizm ve Çevre İlişkileri. Coğrafya Dergisi, 0 (6), pp.1-26, Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/iucografya/issue/25055/264520
• Erkan, B. (2014). Türkiye’de Lojistik Sektörü ve Rekabet Gücü. ASSAM - Uluslararası Hakemli Dergi.
• Ercan, F. (2006). Bölgesel Kalkınmada Değişim: Devlet Merkezli Bölgesel Kalkınmadan Piyasa Merkezli Bölgesel Birikime, Bölgesel Kalkınma, Politikalar ve Yeni Dinamikler (Ed. Aylan Arı) Derin, İstanbul, 2006, s. 45 - 116.)
• Fareed R., Haider Z., Usman S., Din, N, Tariq, M.,B., (2015), The Effect of Terrorismand Infrastructure on Tourism Industry: A Case of Pakistan, International Journal of Research in Economics and Social Sciences, 6(11), pp. 51~61 ISSN(o): 2249-7382.
• Faulks, R.W. (1965) Elements of Transport. Ian Allan, London.
• Gearing, C. E., Swart, W. W. & Var, T. (1974). Establishing a measure of touristic attractiveness. Journal of travel Research, 12(4), 1-8.
• Greene, W.H. (2011). Econometric Analysis, (11th ed.). Englewoodv Cliffs, NJ: Prentice Hall,W.
• Gunn, C. (1988) Tourism Planning (2nd ed.). New York: Taylor and Francis.
• Güriş, S., ve Çağlayan, E. (2005). Ekonometri Temel Kavramlar. Der Yayınları, İstanbul.
• Güriş, S., ve Çağlayan, E. (2018). Ekonometri Temel Kavramlar (5.Baskı). Der Yayınları, İstanbul. ISBN: 9789753535298
• İlarslan, K. & Aşıkoğlu, H. R.. (2012). Birleşme ve Satın Almaların İşletmelerin Finansal Performansı Üzerindeki Etkilerinin İncelenmesi: Panel Veri Analizi. Finans Politik & Ekonomik Yorumlar. 49. 59-78.
• İncekara, B, Dördüncü, H, Özer, O. (2015). Turizm Ulaştırmasının Denizyolu Ulaştırmacılığı Yönünden Gelişimi. İktisat Politikası Araştırmaları Dergisi, 2 (1) , 1-16 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/iuipad/issue/1334/15741
• Inskeep, E. (1991) Tourism Planning: An Integrated and Sustainable Development Approach. New York: Van Nostrand Reinhold.
• Karataş, M. Babür, S. (2013). Gelişen Dünya'da Turizm Sektörünün Yeri. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal Ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi , 2013 (2), 15-24 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/kmusekad/issue/10211/125469
• Kaul, R. N. (1985). Dynamics of tourism: A trilogy (Vol. 111) Transportation and Marketing, New Delhi: Sterling Publishers.
• Khadaroo, J., & Seetanah, B. (2007). Transport infrastructure and tourism development. Annals of Tourism Research. 34. 1021-1032. 10.1016/j.annals.2007.05.010.
• Khadaroo, J., & Seetanah, B. (2008). The Role of Transport Infrastructure in International Tourism Development: A Gravity Model Approach. Tourism Management. 29. 831-840. 10.1016/j.tourman.2007.09.005.
• Kutlar, A. (2005). Uygulamalı Ekonometri. Nobel Yayınları, Ankara.
• Li, J., Wen, J., & Jiang, B. (2017). Spatial spillover effects of transport infrastructure in Chinese new Silk Road economic belt. International Journal of e‐Navigation and Maritime Economy, 6, 1–8.
• Lohmann, G., & Panosso Netto, A. (2017). Tourism theory. Concepts, models and systems. Wallingford: CABI.
• Lundgren, J. O. (1982). The tourist frontier of Nouveau Quebec: functions and regional linkages. The Tourist Review, 21(1), 46–64.
• Marius, O., & Ciangă, & Giurgiu, & Bruckner, L. (2012). The impact on tourism of transport infrastructure development in Transylvania. Studia Universitas -- seria Geographia. 1. 163-171.
• Michniak, D. (2016). Role of Railway Transport in Tourism: Selected Problems and Examples in Slovakia. Quaestiones Geographicae. Third Edition, 35. 10.1515/quageo-2016-0039.
• Mill, C. R. & Morrison, A. M. (1985). The tourism system-An introductory text, Englewood Cliffs, N.J. : Prentice-Hall International.
• Murat, S. ve Şahin , L., (2010) Dünden Bugüne İstanbul'da Ulaşım, İstanbul Ticaret Odası Yayını, Yayın No: 2010-58.
• Nalçakan, M., (2003). Türkiye Ekonomisi Açısından Ulaştırma Sektöründe Demiryolu Taşımacılığının Önemi ve Ekonometrik Model ile Türkiye Demiryolu Yurtiçi Yük Taşıma Talebinin Analizi(1980-2000 Dönemi), Doktora Tezi, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Nijkamp, P. (1995) Borders and barriers in the new Europe: impediments and potentials of new network configurations. In Overcoming Isolation, eds H. Coccossis and P. Nijkamp, pp. 3-17. Springer, Berlin.
• Nonthapot, S. (2018). Relationship Between Transportation and Tourism Development In The Greater Mekong Sub-Region: A Panel Data Analysis. Far East Journal of Mathematical Sciences (FJMS). 105. 215-221. 10.17654/MS105020215.
• Ouafae, Z. & Jebrane, E. M. (2020). The impact of transport infrastructure on tourism destination attractiveness: A case study of Marrakesh City, Morocco. 9.
• Page S.J., (2009). Transport and tourism global perspectives. Pearson, Prentice Hall, Harlow, London.
• Pearce, D. G. (1981). Tourist development. Longman Group Limited.
• Prideaux, B. (2000). The role of the transport system in destination development. Tourism Management, 21, 53–63.
• Rodrigue, J.P., Comtois, C., Slack, B., (2013).The geography of transport systems. 3rd.Ed. ISBN: 978–0–415–82254–1 (pbk)
• Rota, Y., 2013, Demiryolu taşıma derneği, Erişim tarihi: http://www.dtd.org.tr/blog/26/demiryolu-ve-turizm
• Sabah gazetesi, (2018) erişim: 01.01.2019 https://www.sabah.com.tr/turizm/2018/07/11/turizmin-yeni-gozdesi-kruvaziyer-turizm
• Seetanah, B., & Khadaroo, J. (2009). An Analysis of the Relationship between Transport Capital and Tourism Development in a Dynamic Framework. Tourism Economics, 15(4), 785–802. doi:10.5367/000000009789955215.
• Singh, T.V. (2005). Tourism and development: Not an easy alliance. In R.N. Ghosh, M.A.B. Siddique, & R. Gabbay (Eds.), Tourism and economic development: Case studies from the Indian Ocean region (pp. 30–41). Burlington, VT: Ashgate.
• Sonar, Ş., (2015), Türkiye’de Uygulanan Demiryolu Ulaşımı Politikaları, Giresun Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Giresun.
• Şit, M., (2014) Türkiye’de Turizm Sektörünün Performansına Etki Eden Faktörlerin Ampirik Analizi, Doktora Tezi, Malatya, 2014.
• Tatoğlu, F., Y. (2012), Panel Veri Ekonometrisi, Beta Yayınevi
• Tunay, T. B., ve Mukhtarov S. (2015). Azerbaycan Bankacılık Sisteminde Karların Sürekliliği. Çankırı Karatekin Üniversitesi İİBF Dergisi, 5 (1), 243-257).
• Tutulmaz, O.. (2016). Havayolu Ulaştırma Sektörünün Rekabetçi Yapısı: Türk Havayolu Ulaştırtmasının Açılım Dönemi Üzerine Bir Değerlendirme. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 14. 10.18026/cbusos.88184.
• TÜİK, Ulusal Hesaplar Sistemi ESA-2010’a Uyum, Soru ve Cevaplarla Ana Revizyon Çalışmaları, Ocak 2017.
• Türkiye Cumhuriyeti Karayolları Genel Müdürlüğü, (2007), Stratejik Plan 2007-2011, KGM Yayını, Ankara, http://www.kgm.gov.tr/SiteCollectionDocuments/KGMdocuments/Kurumsal/StratejikPlan/strateji.pdf (erişim tarihi: 01.11.2019)
• Türkiye Cumhuriyeti Ulaştırma ve Haberleşme Bakanlığı, (2011), Transportation in Turkey, Country Report.
• Yılmaz S., Dericioğlu T., Elliott I.A., Özden M.S., (2007) Kalkınma Birliklerinden Kalkınma Ajanslarına Yönelirken, 12.Ulusal Bölge Bilimi Planlama Kongresi, İTÜ Mimarlık Fakültesi, İstanbul.
• Yüksek, G. (2012), Turizm Ulaştırması, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi Yayınları.
• Yükseler, Z. (2017). 2009 Referans Yıllı Yeni Milli Gelir Serisi ve Analizi. 10.13140/RG.2.2.24781.84967.
• Zengin, B. (2006), Turizm Coğrafyası, Sakarya: Sakarya Üniversitesi Yayını No: 36, Üniversite Basımevi.