Osmanlı Belgelerine Göre Osmanlıların İsra ve Miraç Gecesi Kutlaması

Yıl 2021, Cilt: 21 Sayı: 3, 411 - 432, 31.12.2021

Metin Şerifoğlu

https://doi.org/10.31456/beytulmakdis.972619

Öz

Bu araştırma, Osmanlıların İsra ve Miraç (Gece Yolculuğu) kutlaması konusunu ve Kudüs'ün Osmanlı fikriyatındaki önemini ele almaktadır, çünkü bu şehir tüm semavi dinlere göre dini bir konumu temsil etmektedir. Tarih boyunca Osmanlı döneminde Kudüs şehri ile ilgili birçok tarihi ve siyasi çalışma yapılmış ve Ortadoğu'daki dengeler haritasındaki önemini aydınlatılmaya çalışılmıştırı. Ancak bu çalışmalar Osmanlıların İsra ve Miraç gecesi meselesini ele almamıştır. Beytülmakdis'in Osmanlı kolektif bilincindeki varlığının boyutunu yansıtan Mi'râciyeler (Mi'râc-nâmeler) gibi entelektüel ve edebi literatüre değinilmemiştir. Osmanlılar, özellikle İsra ve Miraç vesilesiyle bu dini geceye büyük önem vermişlerdir. Bu araştırmamızda ve Mirac hadisesinin, dinî, siyasî ve sosyal arka planını anlamak için Osmanlı belge ve kaynaklarından istifade ettik. Ayrıca bu çalışma vesilesiyle İsra ve Mirac’ın toplum düzeyindeki önemini saptamaya çalıştık.

Anahtar Kelimeler

Kudüs, isra ve mi'raç, osmanlılar, Dini Ritüeller, Kandiller

Destekleyen Kurum

Mardin Artuklu üniversitesi

Ottoman Celebrations of the Night Journey and Ascension according to Ottoman Archival Documents and Sources

Öz

This paper deals with the issue of the Ottomans’ celebration of the Isra and Al-Miraj and the significance of Bait Al-Maqdis in the Ottoman mentality. The city represents a religious position for all the heavenly religions and since it was opened in 1516 by the Ottomans, interest in it has increased. A special administration was formed in it, and many urban projects were set up, services were developed, and charitable facilities were endowed. Many historical and political studies have dealt with the city of Jerusalem throughout history of the Ottoman era, and have discussed its importance in the map of political balances in the Middle East region. However, these studies do not address the issue of the Ottomans’ interest on the occasion of the Night Journey and Mi’raj, nor do they touch upon the intellectual and literary literature such as the Ma’rajiyat, which reflects the extent of the presence of Bayt al-Maqdis in the Ottoman collective consciousness. The Ottomans paid great attention to the occasion of the Isra and Mi’raj, as will be demonstrated. We have relied on Ottoman documents and sources to understand the intellectual, religious, political and social background that moved the Ottomans around the Isra and Mi’raj and Bayt Al-Maqdis. We also tried, through these Ottoman documents and sources, and to know the most important customs, traditions and events that were held at the level of the members of society, as well as at the level of the Ottoman Empire. In this paper, a number of themes will be addressed, including: the Ottomans dedication to celebrating and reviving religious occasions; the customs and traditions of the Ottomans in their celebration of the Isra and Mi’raj; the most important Ottoman sources that dealt with the issue of Al-Isra and Al-Miraj; and the intellectual and political backgrounds of the Isra and Miraj issue.

Anahtar Kelimeler

Bayt al-Maqdis, Religious festivals, Ottomans, Isra, Miraj

احتفالات العثمانيين بمناسبة الإسراء والمعراج ودلالاتها من خلال الوثائق والمصادر العثمانية

Öz

يتناول هذا البحث مسألة احتفالات العثمانيين بمناسبة الإسراء والمعراج ودلالاتها من حيث أهمية بيت المقدس في الذهنية العثمانية، وذلك لما تمثله هذه المدينة من مكانة دينية بالنسبة إلى جميع الأديان السماوية. فمنذ أن تم افتتاحها سنة 1516م من قبل العثمانيين، ازداد الاهتمام بها أكثر، فتشكلت فيها إدارة خاصة، وأقيمت فيها العديد من المشاريع العمرانية، وطوروا فيها الخدمات، وأوقفوا عليها المنشآت الخيرية. وقد تناولت العديد من الدراسات التاريخية والسياسية مدينة القدس عبر التاريخ وفي العهد العثماني، وتحدثت عن أهميتها في خريطة التوازنات في المنطقة. غير أن هذه الدراسات لم تتناول مسألة اهتمام العثمانيين بمناسبة الإسراء والمعراج، ولم تطرق إلى الأدبيات الفكرية والأدبية مثل المعراجيات التي تعكس مدى حضور بيت المقدس في الوعي الجمعي العثماني، فقد كان العثمانيون يولون اهتماماً كبيراً لهذه المناسبات الدينية، وبشكل خاص الاهتمام بمناسبة الإسراء والمعراج. وقد حاولنا في بحثنا هذا الاعتماد على الوثائق والمصادر العثمانية لنتتبعها، ونفهم الخلفية الفكرية والدينية والسياسية والاجتماعية التي كانت تحرك العثمانيين حول الإسراء والمعراج وبيت المقدس.كما حاولنا من خلال هذه الوثائق والمصادر العثمانية معرفة أهم العادات والتقاليد والفعاليات التي كانت تقام على مستوى أبناء المجتمع، وكذلك على مستوى رجالات الدولة العثمانية، وفي مقدمتهم السلطان العثماني. وسيتم التطرق في هذا البحث إلى جملة من المحاور أهمها: 1) حرص العثمانيين على الاحتفال بالمناسبات الدينية وإحيائها؛ 2) عادات العثمانيين وتقاليدهم في الاحتفال بمناسبة الإسراء والمعراج؛ 3) أهم المصادر العثمانية التي تناولت مسألة الإسراء والمعراج؛ 4) الخلفيات الفكرية والسياسية لمسألة الإسراء والمعراج.

Anahtar Kelimeler

بيت المقدس, الإسراء والمعراج, المناسبات الدينية, العثمانيون

Kaynakça

• Adem Ceyhan-Bülent Şığva, Hacı İzzet Paşanın Bilinmeyen Bir Eseri: Mi’râc-ı fahr-i Âlem, Eski Türk Edebiyatı Dergisi, cilt 2, sayı:2, 2 ağustos 2019.
• Balikhane Nazırı Ali Riza Bey, Eski Zamanlarda İstanbul Hayatı, Haz. Ali Şükrü Çoruk (İstanbul:Kitabevi Yayınları, 2011).
• BOA,(A,TŞF),1/70; BOA,(ML, EEM),126/25; BOA,(ML, EEM),166/20; BOA,(ML, EEM),166/20; BOA,(ML,EEM),166/20; BOA,(TS, MA,E),541/50; BOA,(TS, MA,E),607/49; BOA,(Y, PRK,ZB), 14/122; BOA,DH.MKT.2067/51; BOA.MB.İ,32/4.
• Ekrem Karadeniz, Türk Musikisinin Nazariye ve esasları (İstanbul: türkiye iş bankası kültür yayınları,2013).
• H.İbrahim Demirkazık, Mecidinin Miraciyesi, Türkish Studies İnternational Periodical For The Languages, Literatue and History of Türkish or Turkic, Volüme 10/8, Spring 2015.
• Halit Ünal, ‘’Berat Gecesi’’, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi ,Türkiye Diyanet Vakfı, İstanbul 2003.
• M. Baha Tanman, ‘’Kadir Alayı’’ Dünden Bugüne, İstanbul Ansiklopedisi, Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı, İstanbul 1993. Mehmet Şeker, ‘’Mevlid’’, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları 2003.
• Metin Şerifoğlu, Beşeri Bilimler açısından Bir Arada Yaşama Kültürü ve Biçimleri, (Ankara, Sonçağ Akademi 2020).
• Metin Şerifoğlu, Religious minorities in Jerusalem and their role in the balance of conflict between the Ottoman Empire and European states: A Study through Ottoman Archival Documents (1517-1916), Journal of Islamicjerusalem Studies, 2019, 19 (3).
• Mutasem Almasri, XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Kudüs’e gönderilen Surre-i Hümayun, (Yüksek Lisans Tezi), Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Samsun, (2015), YÖK Ulusal Tez Merkezi (Tez No. 425449).
• Özdamar,islambol geleneğinde doğumdan olüme musiki.
• Özge Uslu, 1144 Numaralı Kudüs-i Şerif Surre Defteri (M.1620-21/H.1030), Kırklareli Üniversitesi Sosyal Bilimler, Yüksek Lisans Tezi.
• Şemseddin Sami, Kamus-ı Tuki, Enderun Yayınları ,İstanbul 1989.
• Yılmaz Öztuna, “Kudüs-Suriye ve Filistin”, Osmanlı Devleti Tarihi, C. 2, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları / 2069, Yayımlar Dairesi Başkanlığı, Osmanlı Dizisi /1, 1. Baskı, 1998.