KLASİK ARAP GRAMERİNDE ʿİLLETİN TAKSİMİ

Yıl 2021, Cilt: 3 Sayı: 1, 185 - 199, 15.06.2021

Abdulhamit Turgut

Öz

Arap gramerinde ʿİllet olgusunun ihtilaflı bir konu olduğu bir gerçektir. Fakat klasik nahivciler nahiv konuları arasındaki bağlantıyı sağlayan ʿillet’i tamamen red etmemmişler. Nahivcilerin tamamı anlayış kapasitelerine göre nahiv ʿilletlerini kullanmışlardır. Elbetteki nahivciler, nahiv ʿilletleri ve inceliklerini araştırma konusunda bir değildirler. Bunlardan bazıları, kaybolan eşyasını arayan gibi nahiv ʿilletlerini nerede bulurlarsa alırlar. Bazıları da nahiv ʿilletlerini ele alıp sadece onları rivayet ederler. Bazıları da nahiv ʿilletlerini nahiv hükmünün sıhhatine delil getirmekle yetinirler. Fakat nahivde ʿİllet’in varlığını kabul etme ilkesinden hiçbir zaman vazgeçmemişler. Bu anlayış çerçevesin de ʿillet konusunu ele aldığımızda, ʿilletin kısımları ve kaidelerinin belirlemesinde nahivciler tarafından birçok değerlendirmeyle karşılaşırız. Biz de bu çalışmamızda Arap dili gramerinde ʿillet’in kısımları ve kaidelerinin belirlenmesinde nahivcilerin takip ettikleri yöntemleri açıklamaya çalıştık.

Anahtar Kelimeler

Nahiv,, İllet,, Ta'lîl,, Ma'lûl,, Kısım.

Kaynakça

• Ahmed, Dervīş. et-Taʻlilu’l-Lugavī ʻİnde’l-Bağdādiyyīn. Cezair: Camiatu Vehrān, Kulliyetu’l-Adab. 1434/2013.
• Cādu’s-Seyd, Def‘ullāh Abdullatīf Hāmid. el-‘İlletu’n-Nahviyye. Mısır: Mecelletu Cāmieti Kurdefān el-Ādāb ve’d-Dirāsāti’l-İnsaniyye El-Ādedu’s-Sālis Yenāyir. 1436/2014.
• Ebu’l-Mekārim, Ali. Usūlu’t-Tefkīri’n-Nahvī. Kahire. 1428/2007.
• Enbārī. Ebü’l-Berekāt Kemāleddin Abdurrahman b. Muhammed,el-Enbārī. el-İnsāf fī Mesāili’l-Hilaf Beyne’n-Nahvīyyin el-Basriyyīn ve’l-Kūfiyyīn. 2 Cilt. Beyrut: Daru’l-Fikr. thk. Muhammed Muhyiddin Abdülhamīd. 1407/1987.
• Enbārī. Luma’u’l-edille. Suriye: thk. Sa’īd el-Efgānī. Nşr. Dâru’l-Fikir. 1376/1957.
• Ferrā, Yahyā b. Ziyād Ebū Zekeriyyā Yahyā b. Ziyād b. Abdillāh el-Absī el-Ferrā’. Meʿāni’l-Ḳurʾān. 3 Cilt. Mısır: Dāru’l-Mısriyye li’t-Te’lifi ve’t-Tercemeti. thk. Ahmed Yūsuf en-Necātī-Muhammed Ālī en-Neccār-Abdulfettāh İsmāil eş-Şelebī. trs.
• İbn Allān, Muhammed Alī b. Muhammed Allān b. İbrāhīm el-Bekrī es-Sıddīkī. Dāʿi’l-Felāḥ li-Muhbeyāti’l-İktirāḥ. Kahire: el-Mektebetu’l-Ezheriyye. thk. Cemīl Abdullāh Ūvayda. trs.
• İbn Cinnī, Ebu’l-Feth ‘Osmān b. Cinī el-Mevsılī el-Bağdādī. el-Hasā’is. 3 Cilt. Kahire: nşr. Daru’l-Kutubi’l-Mısriyye. thk. Muhammed b. Alī en-Neccār. 1427/2006.
• İbn Malik,Ebū Abdillāh Cemālüddīn Muhammed b. Abdillāh b. Mālik et-Tāī el-Endelūsī el-Ceyyānī. Şerhu’t-Teshīl. 4 Cilt. Kahire: Dāru Hecer. thk. Abdurrahman es-Seyyid-Muhammed el-Mahtūn. 1429/2008.
• İbn Yaīş, Ebü’l-Bekā Muvaffakuddīn Yaīş b. Alī b. Yaīş b. Muhammed el-Esedī el-Halebī. Şerhu’l-Mufassal. 10 Cilt. Kahire: İdāretu’t-Tibāati’l-Munīriyye. 1429/2008.
• İbnu’s-Serrāc, Ebū Bekr Muhammed b. Sehl, el-Bağdādī. el-Usūl fi’n-Nahv. 3 Cilt. Beyrut: nşr. Muessesetu’r-Risale. thk. ‘Abdulhuseyn el-Fetelī. 1417/1996.
• Kāfiyecī, Muhammed b. Süleyman Saʿ d b. Mesūd b. Muhyeddīn er-Rūmī el-Hanefī el-Kāfiyecī. Şerḥu’l-İʿrāb ʿan Ḳavāʿidi’l-İʿrāb. Dımaşk: nşr. Fahreddin Kabāve. 1408/1988.
• Muleh, Hasan Humeys Sa’īd. Nazariyyetu’t-Ta’līl fi’n-Nahvi’l-‘Arabī Beyne’l-Kudemā ve’l-Muhdesīn. Amman: Daru’ş-Şuruk. 1421/2000.
• Radī el-Esterābādī, Radıyyüddīn Muhammed b. el-Hasen el-Esterābādī el-Garavī es-Semnākī (es-Semnāī) Necmü’l-eimme. Şerhu’r-Radī li Kā-fiyeti İbni’l-Hācib. 2 Cilt. el-Memleketu’l-Arabiyeti’s-Suudiyye: el-İdāretu’l-Āmme li’s-Sekāfeti ve’n-Neşr. thk. Yahyā Beşīr Mısrī. 1417/1996.
• Sībeveyh, Ebū Bişr ‘Amr b. Osmān b. Kanber. el-Kitāb. 5 Cilt. Kahire: nşr. Mektebetu'l-Hancî. thk. Muhammed Hārūn. 1408/1988.
• Süyūtī, ‘Abdurrāhman Celāleddin. el-Eşbāh ve’n-Nezāir fi’n-Nahv. Dımaşk: Dāru’l-Beyrutī. thk. Abdulhakīm Atiyye. 1405/1985.
• Süyutī, el-İktirāh fī ‘İlmi Usūli’n-Nahv. Beyrut: nşr. Dāru’l-Beyrutī. thk. Abdulhakīm Atiyye. 1427/2006.
• Şa’bān, Zekiyüddīn. İslām Hukuk İlminin Esasları(Usūlü’l-Fıkıh). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. 1423/2012.
• Şelubin, Ebü ’Ali. Omer b. Muhammed b. ’Omer el-Ezdi işbili. Şerhu’l-Mukaddimeti’l- Cezüliyyeti’l-Kebīr. 3 Cilt. Riyad: nşr. Mektebetu’r-Rüşd. thk. Turkī b. Sehv b. Nezāl el-Utaybī. 1414/1993.
• Ukberī, Ebu’l-Bekā’ ‘Abdullāh b. el-Huseyn, b. Abdillāh el-Ukberī el-Ezecī el-Bağdādī. el-Lubāb fī ‘İleli’l-Binā’ ve’l-İ‘rāb. 2 Cilt. Beyrut: nşr. Gāzī Muhtār Tuleymāt. 1416/1995.
• Zeccāci, Ebu’l-Kāsim ‘Abdurrahmān b. İshāk ez-Zeccāci. el-İzāh fī ‘İleli’n-Nahv. Beyrut: Darü’n Nefais. thk. Māzin el-Mubārek. 1399/1979.
• Zemahşerī, Ebü’l-Kāsım Mahmūd b. Ömer b. Muhammed el-Hārizmī ez-Zemahşerī. el-Mufaṣṣal fī İlmi’l-Ārabiyye. Amman: Dāru Āmmār. thk. Fahr Sālih Kadāre. 1425/2004.
• Zühaylī, Vehbe. Usulü’l-Fıkhı’l-İslamī. Suriye: Daru’l-Fikr. 1406/1986.