Elmalılı’nın Rahman Sûresi Mealindeki Farklı Çeviri Özellikleri ve Çağdaşı Bazı Müelliflerin Mealleriyle Mukayesesi

Yıl 2022, Cilt: 4 Sayı: 1, 119 - 136, 15.06.2022

Mahmut Öztürk

https://doi.org/10.53442/bider.vi.1108241

Öz

Cumhuriyet dönemindeki güvenilir meal çalışmalarından birisi de Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır’ın kaleme aldığı mealdir. Bu meal müstakil olarak değil, Hak Dini Kur’an Dili adlı tefsirde açıklanacak âyet gruplanın başına konmak üzere kaleme alınmıştır. Meal, Elmalılı gibi dirayetli bir müfessirin kaleminden çıktığı için ilim erbabının haklı ilgisine mazhar olmuştur. Ancak daha sonra müstakil basımları da yapılan mealin genel halk kitlesinin değil, ilim erbabının yararlanabileceği nitelikte olduğu görüşü yaygınlık kazanmıştır. Bir yandan meale duyulan ilgi, öte yandan ondan yararlanma güçlüğü dil ve üslup olarak sadeleştirilip yenilenmiş halinin yayınlanmasıyla neticelenmiştir. Mealin orijinal halinden yararlanmasını güçleştiren hususların başlında müellifinin hazırlayacağı mealin o günlerde uygulamaya konulması planlanan Türkçe ibadet projesinde kullanılabileceği kaygısının da etkisiyle kelime seçimi ve tercüme tarzında yaptığı bilinçli tercihler gelmektedir. Elmalılı’nın kalem aldığı meal dil ve üslup olarak çağdaşı müelliflerden Hasan Basri Çantay, Ömer Rıza Doğrul ve Abdulbaki Gölpınarlı’nın meallerinden oldukça farklıdır. Bu farklılık Rahmân sûresi mealinde daha belirginleşmektedir. Elmalılı Rahmân sûresinde hemen hiçbir sûrede uygulamadığı bir yöntem kullanmıştır. Âyetlerin fasılaları ile Türkçe meal sonlarının fonetik olarak aynı seslerden oluşması, bazı âyetlerde harfi/lafzi tercüme yapmaya azami dikkat edilmesi, sûrenin dörtte birinin manzum meal olarak çevrilmesi ve diğer sûrelere nazaran daha çok Farsça kelime kullanılmış olması Rahmân Suresi mealini farklı kılmaktadır. Bütün bu özellikler Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır’ın bu sûrenin mealine bilinçli olarak farklı bir yöntem kullandığını düşündürmektedir.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır, Meal, Rahman Suresi

Kaynakça

• Atalay, Adil Ali. Kur’an-ı Kerim: Manzum Meali ve Tefsir Özeti. İstanbul: Can Yayınları, 1. Basım, 2007.
• Aydar, Hidayet. “Kur’an ve Tercüme (Göksel Alemde Tercüme Edilmiş Olablieceğine Dair Bir Deneme)”. Diyanet İlmi Dergi [Diyanet İşleri
• Başkanlığı Dergisi] 46/3 (2010), 95-128.
• Cerrahoğlu, İsmail. Tefsir Usulü. Ankara: TDV Yayınları, 1979.
• Çantay, Hasan Basrî. Akifname. İstanbul: Ahmet Sait Matbaası, 1966.
• Çantay, Hasan Basrî. Kurân-ı Hakîm ve Meâl-i Kerim. İstanbul: y.y., 1984.
• Çetin, AbdurRahmân - Topuzoğlu, Tevfik Rüştü. “Fasıla”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 12/209-210. Ankara: TDV Yayınları, 1995.
• Doğrul, Ömer Rıza. Tanrı Buyruğu Kur’an-ı Kerim Tercüme ve Tefsiri. İstanbul: Muallim Ahmet Halit Kütüphanesi, 1934.
• Durmuş, İsmail. “Seci”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 36/273-275. Ankara: TDV Yayınları, 2009.
• Düzdağ, M. Ertuğrul - Okay, M. Orhan. “Mehmed Akif Ersoy”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 28/432-439. Ankara, 2003.
• Elmalılı, Muhammed Hamdi Yazır. Hak Dini Kur’an Dili. İstanbul: Eser Neşriyat, 1979.
• Elmalılı, Muhammed Hamdi Yazır. Kur’ân-ı Kerîm ve Yüce Meâli. İstanbul: Mektup Yayınları, 1993.
• Gölpınarlı, Abdulbaki. Kur’ân-ı Kerîm ve Meâli. İstanbul: Remzi Kitbevi, 1958.
• Karaman, Hayreddin vd. Kur’an Yolu Meâli. Ankara: DİB Yayınları, 5. Basım, 2016.
• Noyan, Bedri. Kur’an-ı Kerim (Türkçe-Şiir). Ankara: Ardıç Yayınları, 1. Basım, 1997.
• Öz, Mustafa. “Sekaleyn”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 36/325-326. İstanbul: TDV Yayınları, 2005.
• Özel, Mustafa. “Elmalılı’nın Mealinin Bazı Özellikleri”. Diyanet İlmi Dergi (Özel Sayı), 553-576.
• Öztürk, Mahmut. “Kelime Bağlamında Elmalılı Mealinin Bazı Özellikleri”. Bir Kur’an Mütefekkiri Elmalılı M. Hamdi Yazır. 177-241. Ankara: DİB Yayınları, 1. Basım, 2017.
• Öztürk, Mustafa. “II. Meşrutiyet’ten Günümüze Kur’an Mealleri”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 9/18 (2011), 139-189.
• Sütmen, A. Adnan. Kur’an-ı Kerim’in mealen manzum açıklaması. İstanbul: Üçdal Neşriyat, 1984.
• Şükûn, Ziya. Farsça-Türkçe Lügat (Gencinei Güftar Ferhengi Ziya. 3 Cilt. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1984.
• Türkçe Kur’an Mealleri. “kuranmeali.com”. (Erişim.01.06.2021). https://www.kuranmeali.com/AyetKarsilastirma.php?sure=55&ayet=14
• Zürkânî, Muhammed Abdulazim. Menâhilü’l-’irfân fi ’Ulumi’l-Kur’an. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-’İlmiyye, 1. Basım, 1988.