İmalat İşletmelerinde Atık Yönetimi: Literatürde Yer Alan Çalışmaların İncelenmesi

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 2, 176 - 195, 30.10.2022

Bekir Değirmenci

https://doi.org/10.38057/bifd.1173934

Öz

Son yıllarda teknoloji alanında yaşanan inovatif gelişmelerin işletmelere entegre edilmesi üretimi hızlandırmıştır. Seri üretime bağlı olarak işletmelerin atık seviyelerinde hızlı bir yükseliş görülmektedir. Atık Yönetim sürecinin doğru yönetilmesi ve çevre yönetimi uygulamalarının işletmeler tarafından yönetim stratejilerinin merkezine yerleştirilmesi gerekmektedir. Çevresel ihtiyaçlar ve insan kaynaklı yerkürede yaşanan tahribatlar gün geçtikçe artmaktadır. Bu noktada özellikle imalat işletmelerine atık yönetimi konusunda önemli görevler düşmektedir. Bu çalışmada imalat işletmelerinin atık yönetimine ilişkin ne tür uygulamalara yer verdiklerinin ortaya çıkarılması amacıyla yapılmıştır. Çalışma iki aşamalı olarak geliştirilmiştir. İlk olarak imalat işletmelerinde atık yönetimine ilişkin 2018-2022 yılları arasında yapılan akademik çalışmalar incelenmiştir. İkinci aşamada Borsa İstanbul (BİST 50) işlem gören ve en büyük elli firma arasında yer alan “Arçelik, Ford Otosan, Petkim, Şişe Cam” imalat işletmelerinin atık yönetimi konusundaki uygulamaları ortaya konulmuştur. Nitel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Veriler Mayıs-Ağustos 2022 tarihlerini kapsayan dört aylık bir süreci kapsamaktadır. Yapılan araştırma sonucunda literatürde beş çalışmaya rastlanmıştır. İmalat işletmelerinde Atık Yönetimi konusunda yapılan akademik çalışmaların yeterli düzeyde olmadığı tespit edilmiştir. İşletme yönetim anlayışında, yalın üretime doğru bir akışın olduğu gözlenmiştir. İmalat işletmelerinde atık yönetimi konusunda daha fazla çalışma yapılması önerilmektedir. Diğer taraftan farklı sektörlerde ve ülkelerde atık yönetimi konusunda yapılan çalışmaların ve işletmeler tarafından yapılan uygulamaların karşılaştırılması literatüre katkı sağlayacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kurumsal Sürdürülebilirlik, Kurumsal Sosyal Sorumluluk, Çevre Yönetimi, Yalın Üretim, Atık Yönetimi

Destekleyen Kurum

YOK

Proje Numarası

YOK

Teşekkür

Yok

Waste Management in Manufacturing Enterprises: Analysis of Studies in the Literature

Öz

The integration of innovative developments in the field of technology in recent years has accelerated production. There is a rapid increase in waste levels of enterprises due to mass production. It is necessary to manage the Waste Management process correctly and to place environmental management practices at the center of management strategies by businesses. Environmental needs and human-induced damage to the earth are increasing day by day. At this point, especially manufacturing enterprises have important duties in waste management. In this study, it was carried out in order to reveal what kind of practices are included in the waste management of the manufacturing enterprises. The study was developed in two stages. First of all, academic studies on waste management in manufacturing enterprises between the years 2018-2022 were examined. In the second stage, the waste management practices of the manufacturing enterprises of “Arçelik, Ford Otosan, Petkim, Şişe Cam”, which are traded on the İstanbul Stock Exchange (BIST 50) and are among the top fifty companies, are presented. Qualitative research method was used. The data cover a four-month period from May to August 2022. As a result of the research, five studies were found in the literature. It has been determined that academic studies on Waste Management in manufacturing enterprises are not sufficient. It has been observed that there is a flow towards lean manufacturing in the business management approach. It is recommended that more studies be conducted on waste management in manufacturing enterprises. On the other hand, the comparison of the studies on waste management in different sectors and countries and the applications made by the enterprises will contribute to the literature.

Anahtar Kelimeler

Corporate Sustainability, Corporate Social Responsibility, Environmental Management, Lean Manufacturing, Waste Management

Proje Numarası

YOK

Kaynakça

• Akkuş, G. & Akkuş, Ç. (2018). Kış turizmı destınasyonu paydaşlarının çevre yönetimine ilişkin algılarının nitel bır yöntemle çözümlenmesi. Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20 (1), 117-135. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/iibfdkastamonu/issue/34853/362266
• Arçelik (2022, Haziran 7). 2021 Faaliyet Raporu. https://www.arcelikglobal.com/media/6798/arcelik21_faaliyet_raporu.pdf
• Atcı, F. (2020). Çevre ve atık yönetiminde sıfır atık uygulamaları kapsamında atık toplama tesislerinin veri zarflama analizi ile etkinlik ölçümü [Yayınlanmamış doktora tezi]. Konya Necmettin Erbakan Üniversitesi
• Atcı, F. ve Ergulen, A. (2020). Toplam Kalite, çevre ve sıfır atık yönetimi; yaklaşımlar, kazanımlar ve eleştiriler. Çukurova Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 24 (2), 299-328. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/cuiibfd/issue/60073/652882
• Ayaz Arda, Ö. ve Aslan, T. (2020). Çevre yönetimi uygulamalarının örgütsel performansla ilişkisi üzerine bir araştırma: çevresel proaktifliğin aracılık etkisi. BMIJ, 8(3): 3582-3614, doi: http://dx.doi.org/10.15295/bmij.v8i3.1516
• Ayeleru, O. O., Dlova, S., Akinribide, O. J., Ntuli, F., Kupolati, W. K., Marina, P. F., ... & Olubambi, P. A. (2020). Challenges of plastic waste generation and management in sub-Saharan Africa: A review. Waste Management, 110, 24-42
• Aytar, O. (2019). BİST sürdürülebilirlik endeksinde yer alan şirketlerin kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetleri üzerine bir içerik analizi, OPUS International Journal of Society Researches, 18. UİK Özel Sayısı, 320-340. DOI: 10.26466/opus.583811
• Bayhan, M. ve Görücü, M. (2020). Bir sağlık işletmesinin atık yönetiminde tersine lojistik süreçleri, Pamukkale Üniversitesi İşletme Araştırmaları Dergisi, 7 (2) , 412-430. DOI: 10.47097/piar.833360
• Bogomolova, I. P., Kotarev, A. V., Prostenko, A. N., Dobrunova, A. I., & Chugay, D. Y. (2019). Resource-saving waste-free production as an innovative method of improving enterprises’ business performance in the meat production, International Transaction Journal of Engineering, Management and Applied Sciences and Technologies, 10(12), 10A12M
• De, D., Dey, P. K., Ghosh, S. K., & Pappu, R. P. (2020). Impact of waste management practices of ındian small and medium-sized manufacturing enterprises on their financial performance. In Sustainable Waste Management: Policies and Case Studies (pp. 53-65). Springer, Singapore
• Dey, P. K., Petridis, N. E., Petridis, K., Malesios, C., Nixon, J. D., & Ghosh, S. K. (2018). Environmental management and corporate social responsibility practices of small and medium-sized enterprises, Journal of cleaner production, 195, 687-702. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2018.05.201
• Ford Otosan (2022, Ağustos 8). 2021 Sürdürülebilirlik Raporu. https://www.fordotosan.com.tr/documents/Documents/Surd_Raporlari/2021_surdurulebilirlik_raporu.pdf
• İyicil, A. G. (2021). Bıst şirketlerinin dijital kurumsal sosyal sorumluluk çalışmalarının karşılaştırmalı olarak incelenmesi, Tarsus Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2 (2), 70-81. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/tarsusiibfdergisi/issue/66078/1021614
• Koçyiğit, Ç. S. ve Gök, G. (2019). Kurumsal Sosyal Sorumluluk (KSS). Gazi Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi öğrencilerinin kurumsal sosyal sorumluluk algı düzeylerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma. Ankara, İksad
• Leksic, I., Stefanic, N., & Veza, I. (2020). The impact of using different lean manufacturing tools on waste reduction, Advances in Production Engineering & Management, 15(1). https://doi.org/10.14743/apem2020.1.351
• Macit, N., & Aytar, O. A. (2021). Kurumsal sosyal sorumluluk çalışmaları benzer temalar üzerine mi yoğunlaşmaktadır? Bist 100 şirketleri üzerine bir araştırma, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(1), 43-66
• Noyan, E. (2022). İşletmelerde sürdürülebilirlik uygulamaları, Euroasıa Journal Of Socıal Scıences & Humanıtıes, 9(27), 19-28. http://dx.doi.org/10.5281/zenodo.7038639
• Petkim (2022, Eylül 2). 2021 Sürdürülebilirlik Raporu, https://www.socar.com.tr/docs/default-source/investor-relations/socar-tr-surdurulebilirlik raporu2021.pdf?sfvrsn=65b9966e_11
• Scarpellini S, Valero-Gil J,Moneva JM, Andreaus M. (2020). Environmental managementcapabilities for a“circular eco-innovation, Bus Strat Env., 29:1850–1864.https://doi.org/10.1002/bse.2472SCARPELLINIET AL.1863
• Şişecam (2022, Ağustos 3). 2021 Sürdürülebilirlik Raporu, https://www.sisecam.com.tr/sites/catalogs/tr/Documents/sustainability/Sisecam_2021_Surdurulebilirlik_Raporu.pdf Tatlı, Y. ve Özer, G. (2022). İmalat işletmelerinin çevre koruma uygulamalarının performanslarına etkisinin belirlenmesi, Global Journal of Economics and Business Studies, Cilt 11(21), 60-74
• Tatlı, Y. ve Özer, G. (2022). İmalat işletmelerinin çevre koruma uygulamalarının performanslarına etkisinin belirlenmesi, Global Journal of Economics and Business Studies, 11 (21), 60-74. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/gumusgjebs/issue/72466/1031778
• Tezel, Ö., Yıldız, E. (2020). Sürdürülebilir atık yönetimi uygulamalarında dünya ve türkiye karşılaştırması: Edikab Örneği, Social Sciences Research Journal, 9 (2), 35-48
• Tiltay, M. A. , Öz, M. & Tepe, M. E. (2021). Sürdürülebilir kalkınma amaçları bağlamında kurumsal sosyal sorumluluk uygulamaları: Türkiye’de mevcut durum ve eğilimler, Optimum Ekonomi ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 8 (2), ss. 351-372. DOI: 10.17541/optimum.897786
• Tunacan, T., Nizam, T. ve Tezcan, B. (2020). Tersine lojistik bakış açısı ile katı atık yönetiminin istatistiksel değerlendirmesi: Karabük bölgesi demir çelik sektör analizi. Academic Platform-Journal Of Engineering And Science, 8(1), 41-48. Doi: 10.21541/apjes.522552
• Turpcu, Y. (2021). İşletme misyonunun sosyal sorumluluk açısından incelenmesi: Bist 30 endeksi üzerine bir içerik analizi, Journal of Academic Value Studies, 7(4), 469-491. http://dx.doi.org/10.29228/javs.51787
• Tüpraş (2022, Eylül 7). 2021 Sürdürülebilirlik Faaliyet Raporu, https://tprstaticfilessa.blob.core.windows.net/assets/uploads/srrapor/2021_tupras_surdurulebilirlik_raporu.pdf
• Tüyen, Z. (2020). İşletmelerde sürdürülebilirlik kavramı ve sürdülebilirliği etkileyen etmenler, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19 (37) , 91-117. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/iticusbe/issue/54570/743704