Türkiye’de Finansal Kiralama Sektörünün Piyasa Yoğunlaşma Analizi

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 2, 441 - 470, 30.12.2022

Orhan Orçun Bıtrak

https://doi.org/10.33399/biibfad.1172870

Cited By: 2

Öz

Finansal kiralama sektörü, kaynak arayan işletmeler için etkili bir finansman yöntemi olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu doğrultuda hemen hemen tüm sektörlerde uygulanabilen finansal kiralama sektörünün verimliliği ve etkinliği, bir ülkenin ekonomik gelişimi için büyük önem arz etmektedir. Belirli bir piyasanın verimlilik ve etkinliğini belirleyen en önemli unsurlardan bir tanesi, o sektörün rekabet seviyesidir. İktisat literatüründe, yoğunlaşma analizleri bir sektörün rekabet seviyesini belirlemede sıklıkla kullanılmaktadır. Bu çalışmanın amacı, Türkiye’deki Finansal kiralama sektörünün literatürde sıkça kullanılan yoğunlaşma analizleri vasıtasıyla rekabet yapısını belirlemektir. Bu amaçla sektörün yoğunlaşma seviyesi, sektörde faaliyet gösteren işletmelerin, 2011-2021 dönemlerine ilişkin mali tablolarında yer alan esas faaliyet geliri verileri ile analiz edilmiştir. Çalışmadan elde edilen sonuçlara göre, 〖CR〗_4 yoğunlaşma indeksi piyasanın oligopol yapıda, 〖CR〗_8 indeksi ise monopolist yapıya yakın olduğunu göstermektedir. Buna karşın Türkiye’de BDDK’ya kayıtlı tüm firmaların yer aldığı diğer yoğunlaşma analizlerinin sonuçlarına göre, sektörün monopolcü rekabet piyasasına daha yakın olduğu belirlenmiştir. Ayrıca, sektörün yoğunlaşma seviyesinin 2017, 2018 ve 2021 yılları hariç, genel olarak, bir azalma eğiliminde olduğu ve bu eğilimin firma sayısındaki değişimden bağımsız olarak gerçekleştiği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Finansal Kiralama, Piyasa Yoğunlaşması, Rekabet, Türkiye

Market Concentration Analysis of the Financial Leasing Sector in Turkey

Öz

Financial leasing is emerging as a viable financing option for resource-seeking businesses. In this regard, the efficiency and effectiveness of the financial leasing sector, which can be applied in almost all sectors, is critical for a country’s economic development. One of the essential factors determining a particular market’s efficiency and effectiveness is that sector’s competition level. In the economics literature, concentration analyzes are frequently used to determine the competitiveness level of the industry. This study aims to determine the competitive structure of the financial leasing sector in Turkey through concentration analysis, which is frequently used in the literature. For this purpose, the sector’s concentration level was examined using data from the main operating income item in the financial statements of enterprises operating in the sector from 2011 to 2021. According to the CR_4 concentration, the index indicates that the market has an oligopoly structure, while the CR_8 index suggests that the market has a monopolist structure. On the other hand, according to the results of different concentration analyses in which all companies registered with the BRSA in Turkey, it has been determined that the sector is closer to the monopolistic competition market. Furthermore, it has been determined that the sector’s concentration level generally tends to decrease, except for 2017, 2018 and 2021, and this trend is independent of changes in the number of firms.

Anahtar Kelimeler

Financial Leasing, Market Concentration, Competition, Turkey

Kaynakça

• Agres, O. H., Sandura, O. B., Shamatkovska, T. O., & Zelenko, S. V. (2020). Development and evaluation of efficiency of leasing activities in agricultural sector of Ukraine. Scientific Papers Series Management, Economic Engineering in Agriculture and Rural Development, 20(3), 53-60.
• Akardeniz, E., & Kıraç, F. (2015). Rekabet ve yoğunlaşma düzeyinin ölçülmesi: Gaziantep teknik tekstiller Piyasası. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(10), 451-472.
• Akel, V., Ergül, N., & Dumanoğlu, S. (2010). İMKB’de işlem gören finansal kiralama şirketlerinin 2005-2008 dönemi finansal performanslarının değerlendirilmesi. Marmara Üniversitesi İİBF Dergisi, 18(1), 271-292.
• Aleksandrova, O., Burgonov, O., Ivleva, E. ve Shashina, N. (2016). Management of developing the leasing sector of entrepreneurial economy. Procedia engineering, 165, 980-989.
• Apan M. (2020). Gayrimenkul yatırım ortaklıklarının piyasa yapısı ve yoğunlaşma düzeylerinin analizi: Borsa İstanbul’dan kanıtlar. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18(Özel Sayı), 235-250.
• Barykina, Y. N., & Chernykh, A. G. (2021). “The leasing development tools in the construction industry of the Russian Federation”, IOP Conference Series: Earth and Environmental Science, 751, 012133, IOP Publishing.
• Bikker, J. A., & Haaf, K. (2002a). Competition, concentration and their relationship: An empirical analysis of the banking industry. Journal of banking & finance, 26(11), 2191-2214.
• Bikker, J. A., & Haaf, K. (2002b). Measures of competition and concentration in the banking industry: A review of the literature. Economic & Financial Modelling, 9(2), 1-46.
• Butt, S., Khan, Z. A., & Nafees, B. (2013). Static trade-off theory or pecking order theory which one suits best to the financial sector. Evidence from Pakistan. European Journal of Business and Management, 5(23), 131-140.
• Buzkıran, L. (2010). Alternatif Bir Yatırım Aracı Olarak Finansal Kiralama ve Seyahat Acentaları Üzerine Bir Uygulama. (Yüksek Lisans Tezi), Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Turizm İşletmeciliği ve Otelcilik Anabilim Dalı, Antalya.
• Chang, J. J., Yang, T., & Shi, Y. (2021). “Finance leases: A hidden channel of China’s shadow banking system”. Unpublished working paper. Chinese University of Hong Kong-Shenzhen, North China University of Technology, University of International Business and Economics.
• Çakan, C. (2006). Finansal Kiralama (Leasing) ve Türkiye Uygulaması. (Yüksek Lisans Tezi), İnönü Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı, Muhasebe-Finansman Bilim Kolu, Malatya.
• Demirel, O., & Hatırlı, S. A. (2017). Measuring the market power of the banking sector in Turkey. Journal of Academic Researches and Studies, 9(16), 20-34.
• Diallo, B. (2017). Corporate governance, bank concentration and economic growth. Emerging Markets Review, 32, 28-37.
• Dilek, S., & Konak, A. (2016). Concentration in Kastamonu halva production sector Between 1994 and 2014. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 229, 158-166.
• Ediz, Y., & Önder, K. (2019). İçecek imalatı sektörünün piyasa yapısı ve yoğunlaşma düzeyi: Türkiye'nin ilk 1000 sanayi kuruluşu üzerine bir uygulama. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 60, 25-40.
• Ferreira, C. (2012). “Bank efficiency, market concentration and economic growth in the European Union”. Technical University Of Lisbon, School of Economics and Management, Department of Economics, WP 38, ISSN No: 0874-4548.
• FKB (2021). Finansal kiralama işlemleri özet raporu, 31.12.2021, Finansal Kurumlar Birliği.
• FKB (2022). Finansal kiralama sektör raporları, Finansal Kurumlar Birliği, <https://www.fkb.org.tr>, (Erişim tarihi: 10 Ağustos 2022).
• Galetić, F., & Obradović, T. (2018). “Measuring concentration of the banking market of the Republic of Croatia”, In 6th International OFEL Conference on Governance, Management and Entrepreneurship, New Business Models and Institutional Entrepreneurs: Leading Disruptive Change, April 13th-14th, 2018, Dubrovnik, Croatia, 598-625, Zagreb: Governance Research and Development Centre (CIRU).
• Ginevičius, R., & Čirba, S. (2007). Determining market concentration. Journal of Business Economics and Management, 8(1), 3-10.
• Gör, Y., & Bilici, F. M. (2021). Finansal kiralama şirketlerinin 2011-2020 yılları arasındaki finansal performansı. Bankacılık ve Finansal Araştırmalar Dergisi, 8(2), 94-110.
• Gürsel E. (2010). Piyasaya Girişi Belirleyen Unsurlar: Türk İmalat Sanayi Üzerine Bir Uygulama. (Yüksek Lisans Tezi), Gaziantep Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İktisat Anabilim Dalı, Gaziantep.
• Hazar, A., SUNAL, O., Babuşçu, Ş., & ALP, Ö. S. (2017). Türk bankacılık sektöründe piyasa yoğunlaşması: 2001 krizi öncesi ve sonrasının karşılaştırılması. Maliye ve Finans Yazıları, 107, 42-68.
• Ildırar, M., & Kıral, E. (2018). Piyasa yapısı ve yoğunlaşma: Türk otomotiv sektörü üzerine bir analiz. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18(1), 93-117.
• İğdeli, A., & Bakırtaş, İ. (2019). Türkiye hayat sigortası piyasasında yoğunlaşma ile etkinlik arasındaki ilişki. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 22(2), 825-839.
• Kamasak, R., & Cansever, C. (2019). “The predictors of sustained competitive advantage: A study of Turkish leasing industr”, 21th BUDAPEST Int'l Conference on Law, Business, Gender & Interdisciplinary Studies (LBGIS-19), July 22-24, 2019/ Budapest-Hungary.
• Karasioğlu, F. (2001). İşletme kaynaklarının etkin kullanılması açısından finansal kiralama ve muhasebe uygulaması. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3, 53-64.
• Kınay, B., & Ciğer, A. (2021). “Denetim piyasası yoğunlaşma analizi: Türkiye denetim piyasası”, VI. International Symposium on Accounting and Finance (ISAF), 213-219 Bursa, Türkiye.
• Kostakoğlu, S. F. (2015). İnternet servis sağlayicilari piyasasina yönelik yoğunlaşma analizi. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 11(25), 129-140.
• Kösekahyaoğlu, L. (2007). Türkiye dış ticaretinde ürün ve ülke bazında yoğunlaşma: 1980–2005 dönemi üzerine karşılaştırmalı bir analiz. İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 36, 15-34.
• Marşap, B., & Yanık, S. (2018). IFRS 16 kapsamında kiralama işlemlerinin finansal raporlamaya etkisinin incelenmesi. Muhasebe ve Finansman Dergisi, 80, 23-42.
• Miljković, M., Filipović, S., & Tanasković, S. (2013). Market concentration in the banking sector: Evidence from Serbia. Industrija, 41(2), 7-25.
• Morgan, E., Lowe, J., & Tomkins, C. (1980). The UK financial leasing industry--A structural analysis. The Journal of Industrial Economics, 28(4), 405-425.
• Mueller, W. F., & Hamm, L. G. (1974). Trends in industrial market concentration, 1947 to 1970. The Review of Economics and Statistics, 56(4), 511-520.
• Nasr, S. (2004). Financial leasing in MENA region: An analysis of financial, legal and institutional aspects. Working Paper, Economic Research Forum.
• Nguyen, M., Skully, M., & Perera, S. (2012). Bank market power and revenue diversification: Evidence from selected ASEAN countries. Journal of Asian Economics, 23(6), 688-700.
• Önder, K. (2016). Türkiye bisküvi, çikolatalı ve şekerli mamuller sektörü: Firma yoğunlaşma analizi. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 31(2), 179-208.
• Önder, K., & Topatan, Z. (2018). İnternet arama motorları piyasasına yönelik yoğunlaşma analizi: Türkiye örneği. International Journal Of Education Technology and Scientific Researches, 5, 28-42.
• Özçelik, H., & Küçükçakal, Z. (2019). BIST’de İşlem gören finansal kiralama ve faktoring şirketlerinin finansal performanslarının TOPSIS yöntemi ile analizi. Muhasebe ve Finansman Dergisi, 81, 249-270.
• Polat, Ç. (2007). Yoğunlaşma ve piyasa yapısı ilişkisi çerçevesinde Türk çimento sektörünün yapısal analizi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2), 97-116.
• Radulović, M. (2020). Market concentration and foreign direct investment in the financial leasing sector of the Republic of Serbia. Škola biznisa, 17(1), 1-19.
• Sarıdoğan, H. Ö. (2021). Piyasa yoğunlaşması: yapısalcı yaklaşım bağlamında bilişim sektörü üzerine bir uygulama. Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Dergisi, 11(21), 67-81.
• Schmit, M. (2004). Credit risk in the leasing industry. Journal of Banking & Finance, 28(4), 811-833.
• Schroth, P. W. (2010). Financial leasing of equipment in the law of the United States. The American Journal of Comparative Law, 58(suppl_1), 323-352.
• Sharma, G. (2012). Features and working of leasing industry of Germany. Available at SSRN 2128222.
• Shi, Y., & Xu, X. (2015). Leasing in China: an overview. The Chinese Economy, 48(5), 312-329.
• Silk, A. J., & King, C. (2008). Concentration levels in the US advertising and marketting services industry: Myth vs. reality. Working Paper, (09-044), Harvard Business School Marketing Unit.
• Tatlı, H. (2018). Piyasa yoğunluğunun ölçülmesi: Beyaz eşya sektörü üzerine bir uygulama. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 16(Özel Sayı), 64-84.
• Tushaj, A. (2010). Market concentration in the banking sector: Evidence from Albania (No. 73). BERG Working Paper Series on Government and Growth.
• TÜİK (2017). Sanayi ve hizmet sektörlerinde yoğunlaşma, 2015. Türkiye İstatistik Kurumu, Haber Bülteni, 25 Temmuz 2017, Sayı 24867.
• Ukav, I. (2017). Market structures and concentration measuring techniques. Asian Journal of Agricultural Extension, Economics & Sociology, 19(4), 1-16.
• Yalçın, F. (2006). Finansal Kiralama. (Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Maliye Anabilim Dalı, Mali Hukuk Bilim Dalı, İstanbul.
• Yayla, M. (2007). Türk bankacılık sektöründe yoğunlaşma ve rekabet: 1995-2005. BDDK Bankacılık ve Finansal Piyasalar Dergisi, 1(1), 35-59.
• Yıldırım, S. Albez, A., & Küçük, O. (2006). KOBİ’lerde finansal kiralamadan (leasing) yararlanma düzeyi: Bir uygulama. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(2), 361-376.
• Yozgat, M. Ç., & Artar, O. K. (2019). Financial Leasing in manufacturing and production sector: The Case of Turkey. Journal of International Trade, Logistics and Law, 5(1), 44-51.
• Zhu, C., & Wang, J. (2021). The fuzzy linear regression model for finding sales forcastion from financial leasing in China’s equipment manufacturing industries. Journal of Intelligent & Fuzzy Systems, 40(4), 8477-8484.