Etik İklimin Örgütsel Sinizm Üzerindeki Etkisinde Lider Üye Etkileşiminin Aracı Etkisi

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 2, 31 - 46, 30.12.2023

Ferhat Uğurlu , Metin Işık

https://doi.org/10.33399/biibfad.1263034

Öz

Bu araştırmada etik iklimin örgütsel sinizm üzerindeki etkisinde lider üye etkileşiminin aracı rolü incelenmiştir. Araştırma nicel bir desende tasarlanmıştır. Araştırma için anket tekniği ile veri toplanmıştır. Araştırmanın ana kütlesini Bitlis Eren Üniversitesi ile İskenderun Teknik Üniversitesi akademik ve idari personeli oluşturmaktadır. Ana kütle içerisinden basit tesadüfi örnekleme ile örneklem alınmıştır. Bu kapsamda toplanan geçerli 368 anket verisi analizlere dahil edilmiştir. Analizler SPSS 25 programı ve Amos 24 yazılımı ile gerçekleştirilmiştir. Değişkenlerin uyum bakımdan test edilebilmesi için öncelikle yapısal eşitlik modellemesi ile yapısal model oluşturulmuştur. Değişkenlere yönelik oluşturulan yapısal modelin uyuşum ve geçerliliği tespit edildikten sonra aracı model kurulmuştur. Hipotez testi için yapılan aracı etki analizi sonucunda; etik iklimin bilişsel ve duyuşsal sinizme etkisinde lider üye etkileşiminin kısmi, davranışsal sinizme etkisinde ise tam aracı rolü olduğu görülmüştür. Araştırma bulgularına göre; lider ve üyeler arasındaki etkileşim kalitesinin artması ile sinik davranışlar azalabilmektedir. Bu kapsamda üniversitelerde yöneticilerin personele yönelik pozitif tutumlarının etik iklim ve lider üye etkileşim kalitesini artırabileceği söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Etik İklim, Örgütsel Sinizm, Lider Üye Etkileşimi

The Impact of the Ethical Climate on Organizational Cynicism the Mediating Effect of Leader Member Exchange

Öz

In this study, we examined/explored the mediating role of leader-member exchange in the impact of ethical climate on organizational cynicism. The research employed a quantitative design, utilizing a questionnaire technique for data collection. The study's universe comprises the academic and administrative staff of Bitlis Eren University and Iskenderun Technical University. The sample selection utilized a simple random sampling method, and 368 valid survey responses were analyzed. Analyzes were performed with SPSS 25 program and Amos 24 software. Firstly/Initially, a structural model was created with structural equation modeling. After determining the compatibility and validity of the structural model, the mediator model was established. As a result of the mediating effect analysis; it has been seen that the leader member exchange has a partial mediator role in the effect of ethical climate on cognitive and affective cynicism, and a full mediator role in the effect of ethical climate on behavioral cynicism. According to the research findings; with the increase in the quality of exchange between the leader and the members, cynicism behaviors can decrease. In this context, it can be said that the positive attitudes of the administrators towards the staff in universities can increase the ethical climate and the quality of leader member exchange.

Anahtar Kelimeler

Ethical climate, organizational cynicism, lead member exchange

Kaynakça

• Abay, P. (2019). Etik liderlik ve örgütsel adalet algısının çalışanların örgütsel sinizm davranışlarına etkisi üzerine bir sağlık kuruluşunda uygulama. Doktora Tezi, İstanbul Gelişim Üniversitesi
• Abraham, R. (2000). Organizational cynicism: bases and consequences. Genetic, Social, and General Psychology Monographs 126(3), 266-276.
• Akan, D., Bektaş, F., & Yıldırım, İ. (2014). Sınıf öğretmeni algılarına göre etik liderlik ve örgütsel sinizm arasındaki ilişki. E-Jounal of New World Sciences Academy, 9(1), 48-56.
• Akatay, A., Yücekaya. P., & Kısat. N. C. (2016). Yöneticilerin etik liderlik davranışlarının, örgütsel adalet ve sinizm üzerine etkileri: Çanakkale İl Emniyet Müdürlüğü’nde bir araştırma. Yönetim Bilimleri Dergisi, 14(28), 483-509.
• Akker, V. D. L., Heres, L., Lasthuizen, K., & Six, F. E. (2009). Ethical leadership and trust: It's all about meeting expectations. International Journal of Leadership Studies 5(2), 102-122.
• Allinson, C. W., Armstrong, S. J., & Hayes, J. (2001). The effects of cognitive style on leader‐member exchange: A study of manager‐subordinate dyads. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 74(2), 201-220.
• Altaş, S. S., & Kuzu, A. (2013). Örgütsel etik, örgütsel güven ve bireysel iş performansı arasındaki ilişki: Okul öncesi öğretmenleri üzerinde bir araştırma. Elektronik Mesleki Gelişim ve Araştırmalar Dergisi, 1 (2), 29-41.
• Anderson, J. C., & Gerbing, D. W. (1988). Structural equation modeling in practice: A review and recommended two-step approach. Psychological Bulletin, 103(3), 411.
• Aronson, E. (2001). Integrating leadership styles and ethical perspectives. Canadian Journal of Administrative Sciences, 18(4), 244-256.
• Arslantaş, C., & Dursun, M. (2008). Etik liderlik davranışının yöneticiye duyulan güven psikolojik güçlendirme üzerindeki etkisinde etkileşim adaletinin dolaylı rolü. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(1), 111-128.
• Bagozzi, R. P., & Yi, Y. (1988). On the evaluation of structural equation models. Journal of The Academy of Marketing Science, 16(1), 74-94.
• Balcı, A. (2009). İlköğretim 8. sınıf öğrencilerinin kitap okuma alışkanlığına yönelik tutumları. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(11), 264-299.
• Barnett, T., & Schubert, E. (2002). Perceptions of the ethical work climate and covenantal relationships. Journal of Business Ethics, 36(3), 279-290.
• Bernerth, J. B., Armenakis, A. A., Feild, H. S., Giles, W. F., & Jack Walker, H. (2007). Is personality associated with perceptions of Lmx? an empirical study. Leadership and Organization Development Journal, 28(7), 613-631.
• Billington, R. (2011). Felsefeyi yaşamak: Ahlak düşüncesine giriş. (Çev. Abdullah Yılmaz). Ayrıntı Yayınları.
• Brandes, P. (1997). Organizational cynicism: Its nature, antecedents, and consequences. Dissertation of Doctor of Philosophy. The University of Cincinnati.
• Brown, M. E., & Treviño, L. K. (2006). Ethical leadership: A review and future directions. The Leadership Quarterly 17(6), 595-616.
• Cullen, J. B., Victor, B., & Stephens, C. (1989). An ethical weather report: Assessing the organization’s ethical climate. Organizational Dynamics, 18(2), 50-62.
• Cartwright, S., & Holmes, N. (2006). The meaning of work: The challenge of regaining employee engagement and reducing cynicism. Human Resource Management Review, 16, 199–208.
• Çağ, A. (2011). Algılanan örgütsel adaletin, örgütsel sinizme ve işten ayrılma niyetine etkisinin belirlenmesine yönelik bir araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi.
• Dansereau, F., Graen, G., & Haga, W. J. (1975). A vertical dyad linkage approach to leadership within formal organizations: A longitudinal investigation of the role making process. Organizational Behavior and Human Performance, 13(1), 46-78.
• Dean, J. W., Brandes, P., & Dharwadkar, R. (1998). Organizational cynicism. Academy of Management Review, 23, 341−353.
• Dickson, M. W., Smith, D. B., Grojean, M. W., & Ehrhart, M. (2001). An organizational climate regarding ethics: the outcome of leader values and the practices that reflectthem. Leadership Quarterly, 12, 197–208.
• Dienesch, R. M., & Liden, R. C. (1986). Leader-member exchange model of leadership: a critique and further development. Academy of Management Review, 11(3), 618-634.
• Doğan, S., & Uğurlu, C. T. (2014). Okul yöneticilerinin etik liderlik davranışları ile öğretmenlerin örgütsel sinizm algıları arasındaki ilişki. GEFAD / GUJGEF 34(3), 489-516, https://doi.org/10.17152/gefad.00239.
• Doğan, S., & Karataş, A. (2011). Örgütsel etiğin çalışan memnuniyetine etkisi üzerine bir araştırma. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi,(37),1-40.
• Elçi, M., & Kul, B. (2017). Kamu çalışanlarının etik iklim algılarının örgütsel sinizm tutumları üzerindeki etkisi: Kamu sektöründe bir uygulama. Çalışma İlişkileri Dergisi, 8(1), 118-137.
• Erdem, A. T. (2021). Örgütsel etik iklim algısının çalışan sesliliği davranışına etkisinde psikolojik güvenliğin aracı etkisi: Vakıf üniversitelerine yönelik bir araştırma. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 24(1), 57-70.
• Erdogan, B., & Bauer, T.N. (2010). Differentiated leader–member exchanges: The buffering role of justice climate. Journal of Applied Psychology, 95(6), 1104.
• Fein, E. C., Tziner, A., Lusky, L., & Palachy, O. (2013). Relationships between ethical climate, justice perceptions, and LMX. Leadership & Organization Development Journal, 34(2), 147-163.
• Fornell, C., & Larcker, D. F. (1981). Evaluating structural equation models with unobservable variables and measurement error. Journal of Marketing Research, 18(1), 39-50.
• George, D., & Mallery, P. (2019). IBM SPSS statistics 26 step by step: A simple guide and reference. Routledge.
• Gkorezis, P. (2015). Supervisor support and pro-environmental behavior: the mediating role of Lmx. Management Decision, 53(5), 1045-1060.
• Gök, S. (2008). İş etiği ile iş ahlakı arasındaki ilişki ve çalışma yaşamında iş etiğini etkileyen faktörler. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 5(1), 1-19.
• Gültekin, S. (2014). Psikolojik sözleşme ihlali ile örgüte karşı sinik tutum arasındaki ilişkide lider-üye etkileşiminin aracılık etkisi. Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi.
• Gül, H., & Gökçe, H. (2008). Örgütsel etik ve bileşenleri. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(1), 387-388.
• Hitt, W. D. (1990). Ethics and leadership: Putting theory into practice. Columbus: Battelle.
• Işık, M., & Uçar, Z. (2019). İş tatmini psikolojik sahiplenme ilişkisinde lider üye etkileşiminin düzenleyicilik etkisi. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(4), 1119-1145.
• Jose, A., & Thibodeaux, M. S. (1999). Institutionalization of ethics: The perspective of managers. Journal of Business Ethics, 22, 133-143.
• Kalağan, G. (2009). Araştırma görevlilerinin örgütsel destek algıları ile örgütsel sinizm tutumları arasındaki ilişki. Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi.
• Kanbur, A., & Kanbur, E. (2015). Lider üye etkileşiminin örgütsel sinizme etkisi: algılanan içsellik statüsünün aracılık rolü. Journal of World of Turks, 7(2), 193-216.
• Kıllıoğlu, İ. (1990). Ahlak maddesi. Sosyal Bilimler Ansiklopedisi, Cilt: 1, Risale Yayınları.
• Liden, R. C., & Maslyn, J. M. (1998). Multidimensionality of leader-member exchange: an empirical assessment through scale development. Journal of Management, 24(1), 43-72.
• Mendonca, M. (2001). Preparing for ethical leadership in organizations. Canadian Journal of Administrative Sciences, 18, 266-276.
• Mül, E., & Demirel, E. T. (2018). Etik iklim algısının hasta güvenliği kültürü üzerine etkisi: Elazığ örneği. Turkish Studies, 13(7), 83-122.
• Mumcu, A., & Özyer, K. (2021). Örgüt ikliminin örgütsel sinizm üzerindeki etkisinde lider - üye etkileşiminin aracılık rolü. Yönetim Bilimleri Dergisi, 19(39), 63-94. DOI: 10.35408/comuybd.683576
• Mumcu, A. (2021). İzlenim yönetimi taktiklerinin örgütsel sinizm üzerindeki etkisinde lider-üye etkileşiminin aracılık rolü. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 22(1), 151-165.
• Naus, F., Iterso, A. V., & Roe, R. A. (2007). Organizational cynicism: extending the exit, voice, loyalty, and neglect model of employees’ responses to adverse conditions in the workplace. Human Relations, 60(5), 683–718.
• Ncube L., & Wasburn, M. (2006). Strategic collaboration for ethical leadership, a mentoring framework for business and organizational decision making. Journal of Leadership and Organizational Studies,13(1), 72-92.
• Özkara, Z. U., Aynur, T., & Aydıntan, B. (2019). Algılanan yönetici desteği ile örgütsel sinizm arasındaki ilişkide lider-üye etkileşiminin aracılık etkisi. OPUS International Journal of Society Researches, 12, 101-137.
• Özler, D. E., Atalay, C. G., & Şahin, M. D. (2010). Örgütlerde sinizm güvensizlikle mi bulaşır?. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 2(2), 47-57.
• Öztürk, M., & Eryeşil, K. (2016). Lider-üye etkileşimi ve örgütsel destek algılarının çalışanların işten ayrılma niyeti üzerindeki etkisi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksek Okulu Dergisi, 19(2), 123-141.
• Özutku, H. (2007). Yönetici-ast etkileşimi ile iş tatmini arasındaki ilişki. Amme İdaresi Dergisi, 40(2), 79-98.
• Parboteeah, K.P., Chen, H. C., Lin, Y. T., Chen, I. H., Lee, A. Y., & Chung, A. (2010). Establishing organizational ethical climates: How do managerial practices work?. Journal of Business Ethics, 97(4), 599-611.
• Parboteeah, K.P., Cullen, J.B., Victor, B., & Sakano, T. (2005). National culture and ethical climates: A comparison of U.S. and Japanese accounting firms. Management International Review, 45(4), 459-481.
• Reichers, A. E., Wanous, J. P. & Austin, J. T. (1997). Understanding and managing cynicism about organizational change. Academy Of Management Executive, 11(1), 48-59
• Rubin, S. R., Dierdorff, E. C., Bommer, W. H., & Baldwin, T. T (2009). Do leaders reap what they sow? leader and employee outcomes of leader organizational cynicism about change. The Leadership Quarterly, 20, 680-688.
• Sarı, Y., & Doğantekin, A. (2016). Konaklama işletmelerinde örgütsel etik iklim ve örgütsel sinizm ilişkisi üzerine bir araştırma. İşletme Araştırmaları Dergisi, 8(3), 222-250.
• Sarı, Y., & Doğantekin, A. (2021). Konaklama işletmelerinde örgütsel etik iklim ve örgütsel sinizm ilişkisi üzerine bir araştırma. İşletme Araştırmaları Dergisi, 8(3), 222–250.
• Savran, G. (2007). Etik iklim ve tükenmişlik sendromunun kalite yönetim sistemleri üzerine etkileri: bir laboratuvar uygulaması. Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Scandura, T.A., Graen, G.B., & Novak, M.A. (1986). When managers decide not to decide autocratically: an investigation of leader-member echange and decision ınfluence, Journal of Applied Psychology, 71, 579-584.
• Schermelleh-Engel, K., Moosbrugger, H., & Müller, H. (2003). Evaluating the fit of structural equation models: Tests of significance and descriptive goodness-of-fit measures. Methods of Psychological Research Online, 8(2), 23-74.
• Schwepker, C. H. J. (2001). Ethical climate’s relationship to job satisfaction, organizational commitment and turn over in the sales force. Journal of Business Research, 54(1): 39–52.
• Schyns, B., Paul, T., Mohr, G., & Blank, H. (2005). Comparing antecedents and consequences of leader–member exchange in a German working context to findings in the us. European Journal of Work and Organizational Psychology, 14(1), 1-22.
• Scott, S. G., & Reginald, B. (1998). Following the leader in R&D: The joint effect of subordinate problem-solving style and leader-member relationson innovative behavior. IEEE Transactions on Engineering Management, 45(1), 3-12.
• Sims, R. R. (2000). Changing an organization’s culture under new leadership. Journal of Business Ethics, 25, 65-78.
• Sims, R. R., & Brinkman, J. (2002). Leaders as moral role models: The case of john gutfreund at salomon brothers. Journal of Business Ethics, 35, 327-339.
• Stanley, D. J., Meyer, J. P., & Topolnytsky, L. (2005). Employee cynicism and resistance to organizational change. Journal of Business and Psychology, 19(4), 429-459.
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics. Fourth edition. Allyn & Bacon.
• Tutar, H. (2016). Örgütsel davranış (örgüt teorileri ve çağdaş yaklaşımlar açısından). Detay Yayıncılık.
• Usta A (2010) Kamu görevlisinin etik amaç ve ahlaki yükümlülüğüne yönelik bir değerlendirme. Türk İdare Dergisi, 468, 159-181.
• Victor, B. & Cullen, J.B. (1988). The organizational bases of ethical climates, Administrative Science Quarterly, 33, 101-125.
• Wanous, J. P., Reichers, A. E. & Austin, J. T. (1994). Organizational cynicism: an ınitial study. Academy of Management Best Papers Proceedings, 269- 273.
• Wech, B. A. (2002). Trust context: Effect on organizational citizenship behavior, supervisory fairness, and job satisfaction beyond the influence of leader-member exchange. Business and Society, 41(3), 353-360.
• Yavuz, A., & Bedük, A. (2016). Örgütsel sinizm ve örgütsel bağlılık arasındaki ilişki: bir kamu bankasının Konya şubelerinde örnek uygulama. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 35, 301-313.
• Zengin, T., & Arpacı, Ö. (2021). Öğretmen algılarına göre okul yöneticilerinin etik liderlik özelliklerinin örgütsel sinizme etkisinin incelenmesi. Trakya Eğitim Dergisi, 11(1), 347-365, Doi:10.24315/tred.729398.