Kitapların Dünyasında Edebî Aydınlanma Türk Dili ve Edebiyatı Konularının Etkili Öğretimi İçin Edebi Eserlerden Yararlanma: Mai ve Siyah ile Servet-i Fünûn Örneği

Yıl 2019, , 45 - 51, 31.12.2019

Firdevs Nur Algül , Sibel Selçuk

https://doi.org/10.37215/bilar.2019257648

Öz

Etkili okuma, düşünme, anlama ve ifade etme becerisinde önemli bir yeri olan edebiyat dersi;
estetik zevkin gelişmesi, kültürel değerlerin somut olarak ifade edilmesi ve yorumlanması, sürdürülen
hayatın farklı bir dikkat ve duyarlılıkla dile getirilmesi bakımlarından önemlidir. Edebiyat dersi
müfredatında edebiyat tarihi de mühim bir yer tutmaktadır. Ancak dersin genel amaçları göz önünde
bulundurulduğunda, literatürde derste uygulanan yöntemlerin, kazanımları elde etmede yetersiz
kaldığı görülmektedir. Öğrencilerin ezbere dayalı eğitim sistemi yerine bizzat bilgiyi kendisi keşfederek
özümsemesi gerekmektedir. Araştırmamızda örnek uygulama olması bakımından Türk dili ve edebiyatı
dersinin bölümlerinden Servet-i Fünûn edebiyatının öğrencilere kavratılmasında dönemin sanatçılarından
H. Ziya’nın “Mai ve Siyah” romanına ayrıca bir materyal işlevi yüklenerek edebi dönemin sanat anlayışını,
sosyal-siyasi-kültürel durumunu, üslup özelliklerini kavratmada somutlaştırıcı, etkili bir materyal olarak
kullanılmasının imkânları, eleştirel okuma ve metin tahlili yöntemleri kullanılarak ortaya konulmuştur.
Literatüre ve romana dayalı ortaya koyulan veriler, ayrıca ders öğretmen ve öğrenci görüşüne sunularak
test edilmiştir. Roman analiz edildiğinde ilgili dönemin özellikleri bilgi ve uygulama olarak iki şekilde
karşımıza çıkmaktadır. Servet-i Fünun sanatçılarının düşüncelerini, sosyal hayatlarını, kişiliklerini ve
dönemin yapısını anlatan etkili sözler ve yaşam kesitleri okuyucuya sunulmaktadır. Şiir poetikalarıyla
roman karakterlerinden Hüseyin Nazmi, Tevfik Fikret’i; Raci, Muallim Naci’yi, Ahmed Cemil, Cenap
Şehabettin’i temsil etmektedir, bu bakımdan romanın Servet-i Fünûn edebiyatını öğrencilere öğretmede
etkili olacağı sonucuna varılmıştır. Bu gibi özelliklere sahip eserlerle edebiyat bilgilerinin çok daha akılda
kalıcı hâle geleceği sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Mai ve Siyah, Servet-i Fünûn, Eleştirel Okuma, Etkili Öğretim

Literary Enlightenment In the World of Books Literary Works for Effective Teaching of Turkish Language and Literature: Example of Mai & Black and Servet-i Fünûn

Öz

Literature course has an important place in effective reading, thinking, understanding and expression
skills; it is important for the development of aesthetic taste, for expressing and interpreting cultural values
in a concrete way, and for expressing the living life with different attention and sensitivity. The history
of literature also has an important place in the curriculum of the literature course. However, considering
the general objectives of the course, it is seen in the literature that the methods applied in the course are
insufficient to obtain gains. Instead of a rote-based education system, students must discover and absorb
information by themselves. In our study, in terms of exemplary practice, Servet-i Fünûn literature, one
of the sections of Turkish Language and Literature Course, was introduced to H. Ziya’s novel “Mai and
Siyah” who is an artist of the period and the possibilities of using it as an embracing, effective material
in comprehension have been demonstrated by using critical reading and text analysis methods. The data
presented in the literature and novel were also tested and presented to the teachers and students. When
the novel is analyzed, the characteristics of the relevant period appear in two ways as information and
practice. Servet-i Fünun artists’ thoughts, social lives, personalities and the structure of the period, telling
the effective words and life sections are presented to the reader. Hüseyin Nazmi, one of the novel characters
with poetics, Tevfik Fikret; Raci, Muallim Naci, Ahmed Cemil, Cenap Şehabettin represent, in this respect,
it is concluded that the novel will be effective in teaching Servet-i Fünûn literature to students. It has been
concluded that literary knowledge will become more memorable with such works.

Anahtar Kelimeler

Mai and Siyah, Servet-i Fünûn, Critical Reading, Effective Teaching

Kaynakça

• Akay, H. (2006). “Türk Dünyası Edebiyat Tarihi, Servet-i Fünûn Topluluğu ve Şiiri maddesi” Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, (9): 557-567.
• Akyüz, K. (1990). Modern Türk Edebiyatının Ana Çizgileri 1860-1923: İnkılâp Kitabevi. İstanbul-Türkiye.
• Baş, S. (2010). “Batıya Hayran Bir Neslin Romanı: Servet-i Fünûn Romanı”. Turkish Studies, 5 (2): 333.
• Çakır, Ö. (2009). “Servet-i Fünun Edebiyatının Öğretiminde Görsel Materyal Kullanımının Önemi”. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6 (11): 211-236.
• Kılıç Gündoğdu, A. (2009) “Mai ve Siyah Romanında Tasvirler ve Yüklendiği Fonksiyonlar”. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Aydın-Türkiye.
• Karatay, H. (2015). “Eleştirel Düşünme ve Okuma Alışkanlığı Becerilerinin Geliştirilmesi İçin Edebiyat Halkası: Kitap Eleştirisi Modeli”. Milli Eğitim ve Sosyal Bilimler Dergisi, 44 (208): 6-17.
• MEB (2011). “Ortaöğretim Türk Edebiyatı Dersi 9, 10, 11 Ve 12. Sınıflar Öğretim Programı”. Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı. Ankara-Türkiye.
• Memic, E., Doğan, E. (2016). “Halit Ziya Uşaklıgil’in Ş. Kutlu Tarafından Sadeleştirilmiş Mai ve Siyah’ı Üzerine Bir İnceleme”. Teke, 5 (2): 720-739.
• Mengi, M. (2007). “Metin İncelemesi Aşamaları, Terimleri ve Bunlardan Biri: Metin Tahlili” Turkish Studies / Türkoloji Araştırmaları, 2(3): 407-417.
• Uşaklıgil, H. Z. (2016). Mai ve Siyah: Can Yayıncılık. İstanbul-Türkiye.