KİTAB-I DEDE KORKUT’UN GÜNBET NÜSHASINDA YER ALAN MİTOLOJİK UNSURLAR

Yıl 2021, , 8 - 19, 30.07.2021

Nihal Günay

https://doi.org/10.37215/bilar.763924

Öz

Sözlü kültür geleneğine göre çok kısa bir dönemin ürünü olsalar da yazılı kaynaklar, sözlü kültür dönemine ait unsurlar da dâhil olmak üzere, milletlerin dil, tarih ve kültürleri ile ilgili çok önemli veriler içerirler. Karluklar ve Kıpçaklar ile birlikte Türklerin üç ana grubundan biri olan Oğuz Türklerinin bilinen en eski ve en önemli yazılı kaynaklarından ikisi, Kitab-ı Dede Korkut adlı eserin Vatikan ve Dresden nüshalarıdır. 2018 yılında bulunan Günbet nüshası da Oğuz Türklerinin tarih, kültür ve edebiyatı açısından büyük bir önem taşımaktadır. Bu alandaki çalışmalara yeni bir soluk getiren Günbet nüshası Veli Muhammet Hoca tarafından İran’da bulunmuş ve bilim dünyasına kazandırılmıştır. Yeni nüsha ile ilgili olarak bugüne kadar birkaç kitap ve birçok makale yayımlanmıştır. Günbet nüshası üzerine yapılan çalışmalarda bu nüshanın dil özellikleri ve içerdiği folklor malzemesi gibi farklı yönleri üzerinde durulmuştur.
Bu makalede, Kitab-ı Dede Korkut’un Günbet nüshasında yer alan mitolojik unsurlar tespit edilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kitab-ı Dede Korkut, Günbet nüshası, mitoloji

MYTHOLOGICAL COMPONENTS IN GONBAT MANUSCRIPT OF THE BOOK OF DEDE KORKUT

Öz

Although they are the product of a very short period according to the oral culture tradition, the written sources contain very important data about the language, history and culture of the nations, including the elements of the oral culture period. Two of the oldest and most important written sources of Oghuz Turks, one of the three main groups of Turks together with Karluks and Kipchaks, are the Vatican and Dresden copies of Kitab-ı Dede Korkut. The Günbet copy, found in 2018, is of great importance in terms of the history, culture and literature of the Oghuz Turks. The copy of Günbet, which brought a new breath to the studies in this field, was found in Iran by Veli Muhammet Hodja and brought to the world of science. A few books and many articles have been published so far on the new copy. In the studies on the diary manuscript, different aspects of this manuscript such as language features and the folklore material it contains have been emphasized.
In this article, it has been tried to determine the mythological elements in the Günbet copy of the book Dede Korkut.

Anahtar Kelimeler

The book of Dede Korkut, Gonbat manuscript, mythology

Kaynakça

• Akalın, Şükrü Halûk vd. (2011). Türkçe Sözlük: Türk Dil Kurumu Yayınları. Ankara-Türkiye.
• Baş, M. (2013). “Dinlerde ve geleneksel türk inanışlarında dağ kültü”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 13 (1): 165-179.
• Boratav, P.N. (2012). Türk Mitolojisi: BilgeSu Yayıncılık. Ankara-Türkiye.
• Çoruhlu, Y. (2002). Türk Mitolojisinin Anahatları: Kabalcı Yayınevi. İstanbul-Türkiye.
• Duman, H. (2019). “Türk mitolojisinde ejderha”. Uluslararası Beşeri Bilimler ve Eğitim Dergisi, 5(11): 482-493.
• Ekici, M. (2019). “13. dede dorkut destanı: ‘salur kazan’ın yedi başlı ejderhayı öldürmesi’ boyunu beyan eder hanım hey”. Millî Folklor Dergisi, 16 (122): 5-13.
• Ercilasun, A.B. (2019). “Dede korkut’un yeni nüshası”. Yeni Çağ Gazetesi, 7 Temmuz 2019.
• Ergun, M. (2000). “Türk ağaç kültü inancının dede korkut hikâyelerindeki yansımaları”. Millî Folklor Dergisi, (47): 22-30.
• Ergun, P. (2010). “Türk kültüründe ruhlar ve orman kültü”. Milli Folklor Dergisi, (87): 113-121.
• Gömeç, S. (1998). “Şamanizm ve eski türk dini”. PAÜ. Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(4): 38-52.
• https://tr.wikipedia.org/wiki/Dede_Korkut_Kitab%C4%B1, 03.06.2020.
• İnan, A. (1986). Tarihte ve Bugün Şamanizm: Türk Tarih Kurumu. Ankara-Türkiye.
• Karimova, R. (2016). “Tatar mitolojisinde iyeler”. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(3): 881-897.
• Kıyak, A. (2010). “İslamiyet’ten önce türklerde güneş ve ay ile ilgili inanışlar”. Karadeniz/Black Sea/Черное Море, (6): 133-143.
• Ögel, B. (1995). Türk Mitolojisi II: Türk Tarih Kurumu. Ankara-Türkiye.
• Özsoy, B.S. (2006). Dede Korkut Kitabı: Akçağ Yayınları. Ankara-Türkiye.
• Roux, J.P. (2012). Eski Türk Mitolojisi: BilgeSu Yayıncılık. Ankara-Türkiye.
• Sağ, M. ve Çetin Büyüktunca, M. (2019). “Şamanların göğe yükseliş mitlerinin ağaç simgesi bağlamında incelenmesi”. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (43): 217-230.
• Shahgoli, N., Yaghoobi, V., Aghatabai, S., Behzad, S. (2019). “Dede korkut kitabı’nın günbet yazması: inceleme, metin, dizin ve tıpkıbasım”. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 16(2): 147-379.
• Tunç, Z. (2007). Şamanizm üzerine bir araştırma. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Fırat Üniversitesi, Elazığ-Türkiye.