Yûnus Emre'nin Dîvân'ında Perde Metaforu

Yıl 2021, , 78 - 91, 30.12.2021

Ömer Dilmen

https://doi.org/10.37215/bilar.956808

Cited By: 1

Öz

Kur’ân-ı Kerim’de ve hadîs-i şerîflerde çeşitli metaforik anlamlarda kullanılan hicâb/perde kavramı, sûfîler tarafından da aynı amaçla kullanılmıştır. Sûfilere göre bu kavram, daha çok Hak ile kul arasındaki engeller şeklinde ele alınmıştır. Hicâb/perde kavramı, tasavvuf düşüncesinde varlık anlayışı açıklanırken kullanılan önemli kavramlardan biridir. Kul için önemli olan Hakk’a ulaşmaktır. Kulun Hakk’a ulaşmasına engel olan her ne varsa perdedir. Yûnus Emre’nin Dîvân’ında bu kavram daha çok Hakk’a perde olma anlamında kullanılmıştır. Bu anlamın yanı sıra beyitlerde; ilmin hakîkate perde olması, dünyanın perde olması, Cebrâil’in perdelenmiş olması, insanın kendine perde olması, ibadetlerin perde olması, gayb perdesi, hesap günü perdesi, sabır perdesi gibi anlamlarda da bu kavramın kullanıldığı görülmektedir.
Yûnus’a göre; Hakk’ı görmek, ikilikten kurtulmak, vahdete ulaşmak için perdelerin kalkması gerekir. Bu da ancak mânevî eğitimle, aşkla gerçekleşir. En kalın perde nefs perdesidir. İnsanın perdeleri aralaması, nefsini terbiye ederek kendi varlığından kurtulması ile mümkündür. Yûnus’a göre dünya hayatı ve zâhirî ilimler de perdedir. Burada Yûnus, araçların amaç haline getirilmesinin tehlikesine dikkat çeker. Hesap gününde perdelerin kalkacağına işâret etmekle Yûnus, sonsuz hayatı insanların gündemine sokmak ister. Kulun çabası ile perdelerin açılması nasıl bir nimetse, hesap günü Hakk’ın perdeleri kaldırması ile hakîkatin âşikar olması da küfrân-ı nimette bulunan kullar için zorlu bir sürecin başlangıcı olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Yûnus Emre, dîvân, perde, kesret, vahdet, Yûnus Emre, dîvân, perde, kesret, vahdet, nefs terbiyesi

Obstacle (Curtain) Metaphor in Diwan of Yunus Emre

Öz

The concept of hijab/obstacle (curtain), which is used in various metaphorical meanings in the
Qur ’an and hadiths, was also used by Sufis for the same purpose. According to the Sufis, this
concept has been handled as barriers between God and the servant. The concept of hijab/obstacle
is one of the crucial concepts used in explaining the understanding of existence in Sufi thought.
What is important for the servant is to reach God. Everything that hinders the servant from
reaching God is an obstacle. In Yunus Emre’s Diwan, this concept is mainly used in the sense of
being an obstacle for God. In addition to this meaning, in couplets; It is seen that this concept is
also used in the meanings such as the veil of truth in science, the veil of the world, the veil of
Gabriel, the veil of man, the veil of worship, the veil of the unseen, the veil of judgment day, the
veil of patience.
According to Yunus; To see God, to get rid of duality, to reach unity, the obstacles should be
removed. This may only occur with spiritual education and love. The hardest one is the obstacle
of the soul. A person can remove the obstacle and get rid of his existence by training his soul.
According to Yunus, worldly life and external sciences are also obstacles. Here, Yunus draws
attention to the danger of turning means into ends. By pointing out that the obstacles will be
removed on the Day of Judgment, Yunus wants to put eternal life on people’s agenda. Just as
removing obstacles with the efforts of the servant is a blessing, the fact that the truth will be
evident when God removes the obstacles on the day of reckoning will also be the beginning of a
difficult process for the servants who disbelieve.

Anahtar Kelimeler

Yunus Emre, diwan, barrier, plentitude, scarcity, self training

Kaynakça

• el-Aclûnî, İ. (2000). Hindâvî (Thk.). Keşfü’l-Hafâ ve Müzîlü’l-İlbâs: El- Mektebetü’l-Asriyye. b.y.
• Ateş, S. (2014).“Yunus’ta İlahî Aşk”. Türk Dünyası Bilgeler Zirvesi: Gönül Sultanları Buluşması, Türk Dünyası Kültür Başkenti Ajansı, 55-111.
• Bars, M. E. (2016). “Yunus Emre’de İman Esasları”. International Journal of Language Academy, 4 (4): 219-241.
• Bedirhan, M. Varlığın Sırrını Gizleyen Örtü Perde Erişim adresi: https://www.sabahulkesi.com/2020/05/04/varligin-sirrini-gizleyen-oertue-perde/ Son erişim tarihi: 15.06.2021.
• el-Buhârî (2002). Muhammed Züheyr b. Nâsri’n-Nâsır (Thk.). El-Câmiu’l- Muhtasar (Sahîhu’l-Buhârî): Dâru’t-Tavki’n-Necât. b.y.
• Cebecioğlu, E. (2014). Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü: Otto Yayınları. Ankara-Türkiye.
• el-Cerrâhî, S. M. (2013). Istılâhât-ı Sofiyye fî Vatan-ı Asliyye Tasavvuf Terimleri Sözlüğü: Kırkkandil Yayınevi. İstanbul-Türkiye.
• Bars, M. E. (2016). “Yunus Emre’de İman Esasları”. International Journal of Language Academy, 4 (4): 219-241.
• Chittick, W. C. (2003). Demirkaya, M. (Çev.). Hayal Âlemleri İbn Arabî ve Dinlerin Çeşitliliği Meselesi: Kaknüs Yayınları. İstanbul-Türkiye.
• Çelebi, İ. “Hicab”, TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/hicab#1 (23.05.2021).
• Dağtaşoğlu, A.E. (2016). “Müzik, Tasavvuf ve Felsefe Bağlamında Perde Kavramı”. Trakya Üniversitesi EdebiyatFakültesi Dergisi, 6 (11): 69-94.
• Demir, İ. (2010). “Yunus Emre’nin Eserlerinde Hayvan Adları”. Boz, E. (Haz.). X. Uluslararası Yunus Emre Sevgi Bilgi Şöleni Bildirileri. Eskişehir-Türkiye.
• Doğan, M. (1996). Büyük Türkçe Sözlük: İz Yayıncılık. İstanbul-Türkiye.
• Eroğlu Nûrî. (2016). Tatcı, M. (Haz.). Dîvânçe-i İlâhiyât: H Yayınları. İstanbul- Türkiye.
• Eşrefoğlu Rûmî. (t.y.). Eşrefoğlu Dîvânı: Tercüman Gazetesi Yayınları. İstanbul-Türkiye.
• Gaybî, S. (2014). Kemikli, B. (Haz.). Dîvân-ı İlâhiyât Seçmeler: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları. Ankara-Türkiye.
• Gazâlî, İ. (1974). Serdaroğlu, A. (Çev.). İhyâ u Ulûmiddîn: Bedir Yayınevi. İstanbul-Türkiye.
• Gazâlî, İ. (2014). Eren, Ş. (Çev.). Mişkâtü’l-Envâr (Nurlar Âlemi): Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları. Ankara-Türkiye.
• Halvetî, Ü. S. (2014). Yalsızuçanlar, S. (Haz.). Dîvân-ı İlâhiyât: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları. Ankara-Türkiye.
• Hüdâyî, A. M. (2005). Tatcı, M., Yıldız, M. (Haz.). Dîvân-ı İlâhiyât: Üsküdar Belediyesi Üsküdar Araştırmalar Merkezi Yayınları. İstanbul-Türkiye.
• İbn Mâce (t.y.). Muhammed Fuâd Abdülbâkî (Thk.). Sünen-i İbn-i Mâce: Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye. b.y.
• İbnü’l-Arabî, M. (2007). Demirli, E. (Çev.). Fütûhât-ı Mekkiyye: Litera Yayıncılık. İstanbul-Türkiye.
• Kaplan, M. (1972). “Yunus Emre’ye Göre Zaman-Hayat ve Varoluşun Manası”. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 20 (0) : 11-26.
• Kâşânî, A. (2015). Demirli, E. (Çev.). Tasavvuf Sözlüğü: İz Yayıncılık. İstanbul-Türkiye.
• Kelâbâzî, E. (1992). Uludağ, S. (Çev.). et-Taarruf li-Mezhebi Ehli’t-Tasavvuf (Doğuş Devrinde Tasavvuf): Dergah Yayınları. İstanbul-Türkiye.
• Kılıç, M. E. (2014). Tasavvufa Giriş: Sûfî Kitap. İstanbul-Türkiye.
• Lütfi, A. M. (2014). Kemikli, B. (Haz.). Dîvân-ı İlâhiyât Seçmeler: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları. Ankara-Türkiye.
• Marmaravî, Y.V. (t.y.). Risâletü’l-Hüdâ: Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı. Osman Ergin Yazmalar Bölümü, OEYz0194/01. İstanbul-Türkiye.
• El-Mevsılî, Ebû Ya’lâ. (1984). Hüseyin Selim Esed (Thk.). el-Müsned: Dâru’l- Me’mûn. Şam-Suriye.
• Müslim b. el-Haccâc (t.y.). Muhammed Fuad Abdülbâkî (Thk.). el-Müsnedü’s- Sahîh: Dâru İhyâi’t-Türasi’l-Arabi. Beyrut-Lübnan.
• Niyâzî-i Mısrî Halvetî. (2014). Tatcı, M. (Haz.). Dîvân-ı İlâhiyât (Seçmeler): Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları. Ankara-Türkiye.
• Nüzûlî, Kulalı Mustafa. (1991). Şaşmaz, A. (Haz.). Nüzûlî Dîvânı: Tasavvuf Kültürü Vakfı Yayınları. Ankara-Türkiye.
• Ögke, A. (1997). Kur’an’da Nefs Kavramı: İnsan Yayınları. İstanbul-Türkiye. ........... (2007). Elmalı Erenlerinde Mânâ Dili: Bizim Büro Yayınları. Ankara-Türkiye.
• Rûmî, M. C. (1990). İzbudak, V. (Çev.). Mesnevî-i Şerîf: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları. Ankara-Türkiye.
• Seccâdî, S.C. (2007). Uygur, H. (Çev.). Tasavvuf ve İrfan Terimleri Sözlüğü: çev. Hakkı Uygur. Ensar Neşriyat. İstanbul-Türkiye.
• Senâyî, H.Ş. (2013). Tatcı, M. (Haz.). Dîvân-ı İlâhiyât: H Yayınları. İstanbul- Türkiye.
• Şahin, M. (2020). “Bâkî Dîvân’ında Ayna Metaforu”. Journol of Social, Humanities and Administrative Sciences, 6 (25): 519-534.
• Şemseddîn-i Sivâsî. (2017). Süer, F. R. (Haz.). Dîvân: H Yayınları. İstanbul- Türkiye.
• Taberânî (1984). Hamdî b. Abdülmecîd (Thk.). el-Mu’cemu’l-Kebîr: Mektebetü İbni Teymiyye. Kâhire-Mısır.
• Tatcı, M. (2008). Yûnus Emre Dîvânı İnceleme: H Yayınları. İstanbul-Türkiye.
• ........... (2015). Yûnus Emre Yorumları İşitin Ey Yârenler: H Yayınları. İstanbul-Türkiye.
• et-Tirmizî (1998). Beşşâr Avâda Maʻrûf (Thk.).el-Câmiu’l-Kebîr (Sünenü’t- Tirmizî): Dâru’l-Garbi’l-İslâm. Beyrut-Lübnan.
• Tûsî, S. (2012). Yılmaz, H. K. (Haz.). el-Lümâ’: Erkam Yayınları. İstanbul- Türkiye.
• Türker, C. H. (2010). “Yunus Emre’de Şiirsel İmkânın Görüngübilimi”. Başer, H. B. (Ed.). Doğumunun 770. Yıldönümünde Yunus Emre Sempozyumu Bildirileri (s. 77-84): İstanbul B.B. Kültürel ve Sosyal İşler Daire Başkanlığı Kültür Müdürlüğü Yayınları. İstanbul-Türkiye.
• Uludağ, S. (1977). Tasavvuf Terimleri Sözlüğü: Marifet Yayınları. İstanbul- Türkiye.
• Üftâde, M. M. (2012). Meral, A. (Haz.). Dîvân-ı Hazret-i Üftâde: Revak Kitabevi. İstanbul-Türkiye.
• Vâhib-i Ümmî Halvetî. (2012). Tatcı, M., Ögke, A. (Haz.). Dîvân-ı İlâhiyât: H Yayınları. Ankara-Türkiye.
• Yesevî, H. A. (2016). Tatcı, M. (Ed.). Dîvân-ı Hikmet: Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi Yayınları. Ankara-Türkiye.
• Yılmaz, M.K. (1991). “Büyük İslâm Şairi Yunus Emre”, Diyanet Dergisi. Erişim adresi: https://dosya.diyanet.gov.tr/DYYSDosya/Dergiler/Ilmi/1991/ilmi_ocak_1991.pdf, Son erişim tarihi: 15.06.2021).
• Yûnus Emre (2009). Sevim, E. (Haz.). Yûnus Emre Dîvânı’ndan Seçmeler: Bilge Kültür Sanat Yayınları. İstanbul-Türkiye.
• Yûnus Emre (2012). Tatcı, M. (Haz.). Dîvân-ı İlâhiyât: Kapı Yayınları. İstanbul-Türkiye
• Yunus ve Tasavvuf. Erişim adresi: http://web.deu.edu.tr/ilyas/edebiyat/yunusvetasavvuf.htm. Son erişim tarihi: 15.06.2021.
• Yüksel, Y. (2017). “Klâsik Türk Şiirinde Ticâret”, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Kocaeli Üniversitesi. Kocaeli-Türkiye, 574.