TÜRK SOSYOLOJİSİNDE YERLİLİK TARTIŞMALARINA BİR ŞAİR KATKISI: İSMET ÖZEL’İN YERLİLİK ANLAYIŞI

Yıl 2024, , 133 - 162, 30.05.2024

Abdulkadir İnce

https://doi.org/10.54838/bilgisosyal.1404653

Öz

Türkiye’nin önde gelen şairlerinden İsmet Özel (1944 -) Türk yazın dünyasına 1960’lı yıllarda yazdığı toplumcu şiirler ile girmiştir. Bu yıllarda yayımladığı şiirleri ve şiir kitaplarıyla edebiyat çevrelerinde özgün bir yer edinen Özel, 1970’lerin sonları itibariyle düzyazı alanında da eserler üretmeye başlamıştır. Toplumsal konulara ilişkin görüşlerini köşe yazıları, denemeler, konferanslar, televizyon programları ve mülakatlarında dile getiren Özel, Türkiye’nin toplumsal yapısından tarihsel ve kültürel özelliklerine, dünya tarihindeki konumundan güncel siyasette uygulanan politikalara kadar çok çeşitli alanlarda görüşlerini paylaşmaktadır. Bu çalışmada İsmet Özel’in siyasi ve politik fikirleri Türk sosyolojisinde yerlilik tartışmaları bağlamında incelenmektedir. Yerlilik en yalın hâliyle toplumsal olguların, içerisinde gerçekleştiği toplumun tarihsel birikimleri ve kültürel değerleri çerçevesinde ele alınması gerektiğine yönelik bir anlayışı temsil etmektedir. Buradan hareketle çalışmanın temel amacı, söz konusu paralelliği oluşturan unsurları belirterek İsmet Özel’in görüşlerini sosyolojik bir zeminde değerlendirmektir. Aynı zamanda bu amaç doğrultusunda Türk sosyolojisinde yerlilik tartışmalarının İsmet Özel’in görüşleri ile çeşitleneceği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

İsmet Özel, Türk sosyolojisi, Yerlilik, Türklük, Batıcılaşma

Etik Beyan

Etik kurul onayı gerektiren bir çalışma değildir.

A POET’S CONTRIBUTION ON THE DEBATE ON INDIGENEITY IN TURKISH SOCIOLOGY: İSMET ÖZEL’S UNDERSTANDING OF INDIGENEITY

Öz

İsmet Özel (1944 -), one of Turkey's leading poets, entered the Turkish literary world with his socialist poems written in the 1960s. Having gained a unique place in literary circles with the poems and poetry books he published during these years, Özel began to produce prose works in the late 1970s. Expressing his views on social issues in his columns, essays, conferences, television programs and interviews, Özel shares his views on a wide range of topics from Turkey's social structure to its historical and cultural characteristics, from its position in world history to the policies implemented in current politics. In this study, İsmet Özel's political and political ideas are analyzed in the context of the debate on indigeneity in Turkish sociology. In its simplest form, indigenousness represents an understanding that social phenomena should be handled within the framework of the historical accumulations and cultural values of the society in which they take place. From this point of view, the main purpose of the study is to evaluate İsmet Özel's views on a sociological ground by specifying the elements that constitute the parallelism in question. At the same time, in line with this aim, it is thought that the discussions on indigeneity in Turkish sociology will be diversified with İsmet Özel's views.

Anahtar Kelimeler

İsmet Özel, Turkish sociology, Indigeneity, Turkishness, Westernization

Kaynakça

• Bardakçı, M. (Ağustos 11, 2012). İsmet Özel ve Murat Bardakçı “Müslüman Türk” Tartışması. https://www.youtube.com/watch?v=SrVGYOeQ0eg&t=1s adresinden 16.11.2023 tarihinde erişildi.
• Bergen, L. (2015). Kalın Anadoluculuk: İsmet Özel'e Bir Cuma Mektubu. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Bora, T. (2017). Cereyanlar. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bozarslan, H. (1990). İsmet Özel Üzerine. Defter, 15, 91-96.
• Eğribel, E. (2011). Toplumsal Değime Mi Toplumsal Çözülme Mi? E. Eğribel ve U. Özcan (Ed). Değişim Sosyolojisi: Dünyada ve Türkiye’de Toplumsal Değişme içinde (ss. 119-128). İstanbul: Kitabevi.
• Kaçmazoğlu, H. B. (2011). İkinci Kuşak Türk Sosyologlarında Toplumsal Değişme Anlayışı: 1923-1945 Dönemi. E. Eğribel ve U. Özcan (Ed). Değişim Sosyolojisi: Dünyada ve Türkiye’de Toplumsal Değişme içinde (ss. 139-148). İstanbul: Kitabevi.
• Kaçmazoğlu, H. B. (2019a). Kemal Tahir Düşüncesinde Yerliliğin Sosy-olojik Dayanakları. Sosyologca. (9)17, 60-70.
• Kaçmazoğlu, H. B. (2019b). Türk Sosyolojisinde Temalar 2: Kuram, Uygu-lama, Sosyalizm. İstanbul: Doğu Kitabevi.
• Kaçmazoğlu, H. B. (2020). Türk Sosyolojisinde Temalar 3: Doğu Batı Çatışması. İstanbul: Doğu Kitabevi.
• Kaçmazoğlu, H. B. (2021). Türk Sosyolojisinde Toplumsal Değişme Ko-nusunun Değerlendirilmesi Üzerine. Sosyologca, 22, 139-150.
• Kızılçelik, S. (2011). Türkiye’de Sosyal Değişme Olgusuna Batı Sosy-olojisinin Değişme Teorileri Dışında Bakmak ya da Kemal Tahir ve Baykan Sezer’den Hareketle Yeni Bir Sosyal Değişme Teorisi İnşa Etmek. E. Eğribel ve U. Özcan (Ed.) Değişim Sosyolojisi: Dünyada ve Tü-rkiye’de Toplumsal Değişme içinde (ss. 149-209). İstanbul: Kitabevi.
• Küçükömer, İ. (1994). Düzenin Yabancılaşması: Batılaşma. İstanbul: Bağlam Yayıncılık. Odacılar, A. (2022). Türkiye’deki İslamcı Düşünüşte Bir Nebavit: İsmet Özel Ontoloji Üzerinden İslamcılık. [Yüksek Lisans Tezi]. Pamukkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Denizli.
• Özcan, U. (2003). Kemal Tahir’in Soruları ve Sorgulama Biçimleri Üzerine, E. Eğribel ve U. Özcan (Yay. haz.) Kemal Tahir’in 30. Ölüm Yıldönümü Anısına içinde (ss. 87-95). İstanbul: Kızılelma Yayıncılık.
• Özel, İ. (1987). İrtica Elden Gidiyor. İstanbul: İklim Yayınları.
• Özel, İ. (1989a). Cuma Mektupları I. İstanbul: Çıdam Yayınları.
• Özel, İ. (1989b). Cuma Mektupları II. İstanbul: Çıdam Yayınları.
• Özel, İ. (1990). Cuma Mektupları III. İstanbul: Çıdam Yayınları.
• Özel, İ. (1992). Cuma Mektupları V. İstanbul: Çıdam Yayınları.
• Özel, İ. (1995). Waldo Sen Neden Burada Değilsin. İstanbul: Şule Yayınları.
• Özel, İ. (1999). Taşları Yemek Yasak. İstanbul: Şule Yayınları.
• Özel, İ. (2003). Çatlıycak Kadar Aşkî. Adam Yayınları.
• Özel, İ. (2008a). Toparlanın Gitmiyoruz I. O. Özbahçe (Yay. haz.). Ankara: Ebabil Yayıncılık.
• Özel, İ. (2008b). Toparlanın Gitmiyoruz II. O. Özbahçe (Yay. haz.). Ankara: Ebabil Yayıncılık.
• Özel, İ. (2008c). Toparlanın Gitmiyoruz III. O. Özbahçe (Yay. haz.). Ankara: Ebabil Yayıncılık.
• Özel, İ. (2012a). Desem Öldürürler Demesem Öldüm. İstanbul: TİYO.
• Özel, İ. (2012b). Bir Akşam Gezintisi Değil Bir İstiklal Yürüyüşü I. İstanbul: TİYO.
• Özel, İ. (2013). Bir Akşam Gezintisi Değil Bir İstiklal Yürüyüşü II. İstanbul: TİYO.
• Özel, İ. (2014a). Sorulunca Söylenen. İstanbul: TİYO.
• Özel, İ. (2014b). Üç Zor Mesele. İstanbul. TİYO.
• Özel, İ. (2015). Faydasız Randevu. İstanbul: TİYO.
• Sezer, B. (1998). Türk Sosyolojisinin Ana Sorunları. İstanbul: Sümer Kitabevi Yayınları.
• Sezer, B. (2004). Doğu – Batı Ayrımı. Doğu Batı, 2, 37-44.
• Topçu, N. (2020). Ahlak Nizamı. İstanbul: Dergah Yayınları.
• Topçu, N. (2022). Kültür ve Medeniyet. İstanbul: Dergah Yayınları.
• Topçu, N. (2023). Yarınki Türkiye. İstanbul: Dergah Yayınları.
• Tüzer, İ. (2012). İsmet Özel Şiire Damıtılmış Hayat. İstanbul: Dergah Yayınları.
• Yurtsever, H. (2016). Yükseliş ve Düşüş: Türkiye Solu 1960-1980. İstanbul: Yordam Yayınları.
• Yusuf, S. (2005). Bir Masal İsmet Özel'i. İstanbul: Şule Yayınları.