Türkiye'nin Ortadoğu'daki Bölgesel Örgütlerle İlişkileri: İİT, KİK, D-8, ARAP LİGİ VE ECO

Yıl 2018, Cilt: 20 Sayı: 2, 45 - 75, 27.12.2018

Rumeysa Köktaş

Öz

This study focuses on Turkey’s relationship with Middle Eastern regional organizations by taking into account increasing importance of regional organizations in global politics. It aims to analyze the role of Middle Eastern regional organizations in Turkish foreign policy and bilateral relationship between Turkey and these organizations. Thus it presents paradigmatic shifts in Turkish foreign policy. In this framework, the study analyses changes in Turkish foreign policy by looking at Turkey’s institutional relationship with the leading Middle Eastern regional organizations (Organization of Islamic Cooperation, Gulf Cooperation Council, D-8 Organization for Economic Cooperation, Arab League and the Economic Cooperation Organization) in historical perspective. 

Anahtar Kelimeler

OIC, GCC, D-8, The Arab League, ECO, Turkey, Foreign policy

Türkiye'nin Ortadoğu'daki Bölgesel Örgütlerle İlişkileri: İİT, KİK, D-8, ARAP LİGİ VE ECO

Öz

Bu çalışmada
uluslararası ilişkilerde bölgesel örgütlerin giderek artan rolü göz önünde
bulundurularak Türkiye’nin Ortadoğu’daki bölgesel örgütlerle ilişkileri
incelenmiştir. Çalışmanın amacı Türkiye dış siyasetinde Ortadoğu’daki bölgesel
örgütlerin rolünü ve ikili ilişkileri tarihsel olarak analiz etmek ve
böylelikle Türk dış politikasındaki paradigmatik değişimleri ortaya
koyabilmektir. Bu çerçevede bu çalışmada Türkiye’nin Ortadoğu’da öne çıkan beş
örgüt (İslam İşbirliği Teşkilatı,
Körfez İşbirliği Konseyi, Gelişen Sekiz Ülke, Arap Ligi ve Ekonomik İşbirliği
Teşkilatı) ile kurumsal ilişkileri tarihsel olarak ele alınarak Türk dış
politikasının geçirdiği değişimler analiz edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

İİT, KİK, D-8, Arap Ligi, ECO, Türkiye, Dış Politika

Kaynakça

• Akkaya, Gülşah Neslihan (2013), Körfez İşbı̇rlı̇ğı̇ Konseyı̇: Krallar Kulubü ve Değı̇şen Bölgesel Düzen, SETA Analiz, Sayı 70.
• Alpkaya, Gökçen (1991), "Türkiye Cumhuriyeti, İslam Konferansı Örgütü ve Laiklik", Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, Cilt 46, Sayı 1.
• Anadolu Ajansı (2017, 15 Haziran), 3,7 trilyon dolarlık ekonomik güç 'D-8', https://www.aa.com.tr/tr/info/infografik/6266. (31.05.2018)
• Arap Devletleri Ligi (AL), Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı, http://www.mfa.gov.tr/arap-ligi.tr.mfa. (31.05.2018)
• Ataman, Muhittin (2006), "İKÖ: Müslüman Ülkelerin Birleşmiş Milletleri" içinde (eds.) Çalış, Şaban vd, Uluslararası Örgütler ve Türkiye, Çizgi Kitapevi.
• Ataman, Muhittin ve Gökşen, Ayşe Nur (2014), Sembolizm ve Aktivizm Arasında İslam İşbirliği Teşkilatı, SETA Analiz, Sayı 76.
• Atwan, Abbas Fadhel (2016), Alalaqat Alseuvdiyye Alturkiyye (Saudi-Turkish Relations), Arab Publishing and Distribution.
• Balcı, Ali (2013), Türkiye Dış Politikası: İlkeler, Aktörler, Uygulamalar, 1. Baskı, Etkileşim Yayınları.
• Baybars, Samia (2015), Alhivar Al'istratijiu Alturkiu - Alkhalijiu vamustaqbaliamn mintaqat Alkhalij (The Turkish-Gulf Strategic Dialogue and the future of the security of the Gulf region), Arab Affairs, http://www.arabaffairsonline.org/admin/uploads/samia.pdf. (10.05.2018)
• Baykal, Ömer Faruk (2009), ECO Ticaret ve Kalkınma Bankası ve ECO Bölgesinde Sürdürülebilir Kalkınma, IV. Uluslararası Türk-Asya Kongresi.
• Daily Sabah (2017, Şubat 12), Turkey aims strengthening business ties with Gulf states as Erdoğan starts 3-day-visit, https://www.dailysabah.com/economy/2017/02/12/turkey-aims-strengthening-business-ties-with-gulf-states-as-erdogan-starts-3-day-visit. (10.05.2018)
• Demir, Yeşim (2016), Türkiye'nin İslam İşbirliği Teşkilatı'na Katılma Süreci, Anka Enstitüsü.
• Diriöz, Ali Oğuz (2009), Türkiye-Körfez İşbirliği Konseyi İlişkileri, ORSAM, Cilt 1, Sayı 6.
• Doğan, Soner (2016), Türkiye'nin Dönem Başkanlığı ve İslam İşbirliği Teşkilatı, İnsani ve Sosyal Araştırmalar Merkezi.
• Dönmez, Gökhan (2015), "Arap Birliği: Siyasi ve Hukuki Niteliği", D.E.Ü. Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 17, Sayı: 1.
• Dünya Bülteni (2006, 13 Mayıs), D-8 Yeniden Canlanıyor, http://www.dunyabulteni.net/index.php?aType=haber&ArticleID=2919. (31.05.2018)
• Eighth D-8 Summit, 22 November 2012 Islamabad-Pakistan, http://www.developing8.org/image/Booklet/8th%20D-8%20Summit.pdf. (31.05.2018)
• Ekonomik İşbirliği Teşkilatı (EİT), Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı, http://www.mfa.gov.tr/ekonomik-isbirligi-teskilati-_eit_.tr.mfa. (31.05.2018)
• Ekotrent (2017, 1 Mart), Tarihi fırsat! Türkiye için Erdoğan devrede, http://ekonomi.haber7.com/turkiye-ekonomisi/haber/2269629-tarihi-firsat-turkiye-icin-erdogan-devrede. (31.05.2018)
• Fırat, Melek ve Kürkçüoğlu, Ömer (2002), "1945-1960 Ortadoğu ile İlişkiler" içinde (ed.) Oran, Baskın, Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşı'ndan Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, Cilt 1, İletişim Yayınları, 5. Baskı.
• Gelişen Sekiz Ülke (D8), T.C. Ekonomi Bakanlığı Anlaşmalar Genel Müdürlüğü, http://denetsel.com/SF/169/Geli%C5%9Fen%20Sekiz%20%C3%9Clke%20(D8)%20.pdf. (10.05.2018)
• Gelişen Sekiz Ülke (D-8), Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı, http://www.mfa.gov.tr/gelisen-sekiz-ulke-_d-8_.tr.mfa. (31.05.2018)
• Haberler (2010, 23 Aralık), Cumhurbaşkanı Gül'den ECO Üyelerine "Ticaret Hacminizi Artırın" Çağrısı, https://www.haberler.com/cumhurbaskani-gul-den-eco-uyelerine-ticaret-2432765-haberi/. (31.05.2018)
• Hurriyet Daily News (2012, 29 Mart), Arab League shuns Turkey, Iran on Syria, http://www.hurriyetdailynews.com/arab-league-shuns-turkey-iran-on-syria-17154. (31.05.2018)
• İhsanoğlu, Ekmeleddin (2013), Yeni Yüzyılda İslam Dünyası: İslam Konferansı Teşkilatı 1969-2009, Timaş Yayınları, 1. Baskı.
• İnat, Kemal (2015), Ekonomik İşbirliği Örgütü'nün 30. Yılında Türkiye-İran Ekonomik İlişkileri, SETA Analiz, Sayı 132.
• İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT), Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı, http://www.mfa.gov.tr/islam-isbirligi-teskilati.tr.mfa. (10.05.2018)
• İş adamlarından Körfez'de 380 milyon dolarlık görüşme, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği, 2 Kasım 2016, https://www.tobb.org.tr/Sayfalar/Detay.php?rid=21523&lst=MansetListesi. (10.05.2018)
• Körfez Arap Ülkeleri İşbirliği Konseyi (KİK), Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı, http://www.mfa.gov.tr/korfez-arap-ulkeleri-isbirligi-konseyi.tr.mfa
• Milliyet (1969, Eylül 16), Sunay ve Demirel, Milliyet Gazetesi Arşivi.
• Milliyet (1976, Mayıs 11), Türkiye İslam Örgütü'ne Tam Üye Olarak Katılacak, Milliyet Gazetesi Arşivi.
• Milliyet (1981, Eylül 5), Kuveyt Emiri 80 Kişilik Bir Heyetle Ankara'ya Gelecek, Milliyet Gazetesi Arşivi.
• Milliyet (1982, Mart 19), Evren'in Kuveyt Gezisinde 3 Milyar Dolarlık Yatırım Projeleri Ele Alınacak, Milliyet Gazetesi Arşivi.
• Milliyet (1985, Şubat 22), Türkiye Arap Ülkeleri ile İlişkilerini Arttırmak İstiyor, Milliyet Gazetesi Arşivi.
• Milliyet (1987, Ocak 28), Saflarımızı Sıklaştıralım, Milliyet Gazetesi Arşivi.
• Milliyet (1992, Haziran 9), Bosna Hersek İslam Konferansı'nda, Milliyet Gazetesi Arşivi.
• Milliyet (1996a, 9 Nisan), Arap Birliği'nden Garip Suçlama, Milliyet Gazete Arşivi.
• Milliyet (1996b, 16 Mart), Arap Birliği Şaşırdı, Milliyet Gazete Arşivi.
• Milliyet (2016, Kasım 2), KİK ülkeleri ile ticaret hacmi 16 milyar dolara ulaştı, http://www.milliyet.com.tr/kik-ulkeleri-ile-ticaret-hacmi-16-ekonomi-2337823/. (10.05.2018)
• Miş, Nebi ve Yanık, Medaim (2014), Cumhurbaşkanlığı Seçimleri ve Adaylar: Ekmeleddin İhsanoğlu'nun Siyasal Anlamı, SETA Analiz, Sayı: 105.
• Muntadaa Altaeavun Alarabiy-Altürkiy, Jamieat Alduval Alarabiyye (Arab-Turkish Cooperation Forum), League of Arab States, http://www.leagueofarabstates.net/ar/forums/Pages/Forums.aspx?RID=1. (31.05.2018)
• Resmî Gazete (2009, 28 Haziran), Milletlerarası Antlaşma, Sayı: 27272.
• Rzayev, Anar (2011), Ekonomik İşbirliği Teşkilatı'nın (EİT) Bölgesel Rolü, Bilgesam.
• Sabah (1997, Haziran 16), D-8 resmen kuruldu, Sabah Gazetesi Arşivi.
• Sabah (2012, 20 Kasım), Başbakan Erdoğan Konuştu, https://www.sabah.com.tr/gundem/2012/11/20/basbakan-erdogan-konusuyor. (31.05.2018)
• Speech Delivered by H.E. Mr. Ahmet Davutoglu, Minister of Foreign Affairs of the Republic of Turkey at the 20th Council of Ministers Meeting of the Economic Cooperation Organization (2012, 15 Ekim), Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı, Baku.
• Tarikh Almunazama, Munazzamat Altaeavun Al'islami (History of the Organization, Organization of Islamic Cooperation), https://www.oicoci.org/page/?p_id=56&p_ref=26&lan=ar. (10.05.2018)
• Taştekin, Mesut (2006), "Türk Dış Politikasında 'D-8'", Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7/2.
• The New Khalij (2016, Aralık 27), Alalaqat Alkhalijiyye Alturkiyye fi 2016.. Teqarib Siyasi ve khutat lil-takamul Aliqtisadi (Gulf-Turkish relations in 2016.. Political convergence and plans for economic integration), http://www.thenewkhalij.org/ar/node/55036. (10.05.2018)
• Timetürk (2017, 28 Şubat), Ekonomik İşbirliği Teşkilatı, '2025 Vizyonuna' hazırlanıyor, https://www.timeturk.com/ekonomik-isbirligi-teskilati-2025-vizyonuna-hazirlaniyor/haber-505462. (31.05.2018)
• Turk Press (2017, Mayıs 11), Alalaqat Alturkiyye Alkhalijiyye, https://www.turkpress.co/node/34248. (10.05.2018)
• Turkey-Post (2016, Kasım 28), Alalaqat Alturkiyye Alkhalijiyye.. Beyne Arjuhat Albrağmatiyye ve Khalat Alawraq (Turkish Gulf relations .. between the swing of pragmatism and mixing of papers), https://www.turkey-post.net/p-174227/. (10.05.2018)
• Yalçınkaya, Alaeddin (2008), "Değişen Dünyaya Uyum Açısından Türkiye Merkezli Uluslararası Örgütler: KEİ, EİT ve D-8 Örnekleri" içinde (ed.) Bal, İdris, Değişen Dünyada Uluslararası İlişkiler, Lalezar Kitapevi, 2008.
• Yeni Akit (2015, 5 Ağustos), Arap Birliği Türkiye'yi Kınadı, https://www.yeniakit.com.tr/haber/arap-birligi-turkiyeyi-kinadi-85194.html. (31.05.2018)