TÜRKİYE’DE 1950- 2014 YILLARI ARASINDA SAĞ MUHAFAZAKÂR SİYASETTE YAŞANAN DEĞİŞİM

Yıl 2023, Cilt: 25 Sayı: 2, 286 - 321, 04.12.2023

İsmail Kıran

https://doi.org/10.54838/bilgisosyal.1346407

Öz

14 Mayıs 1950’de yapılan seçimle “geleneksel kesim” ile “Anadolu köylüsü”nün birlikte hareket etmesi sonucu Demokrat Parti’nin (DP) meydana getirdiği “sessiz yığın”ların başlatmış olduğu iktidar yürüyüşü büyük bir başarı ile kazanılmıştır. Bu başarı “beyaz ihtilal” olarak tanımlanmıştır. Buna halkın Cumhuriyet Halk Partisi’nin (CHP) politikalarına duyduğu tepki neden olmuştur. Böylece “Yeter Söz Milletindir” yaklaşımı halk tarafından karşılık bulmuş ve DP’nin seçimi kazanması ile Türkiye’de iktidar değişikliği beraberinde elit değişimini de getirmiştir. Bu sonuç Şerif Mardin’in ifadesiyle çevrenin merkez üzerindeki zaferidir. Buna karşı çıkanlar ise bunu “karşı devrim” olarak nitelendirmişlerdir. Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) ise 3 Kasım 2002’de “Yeter Karar Milletindir” söylemi ile yola çıkmış ve “geleneksel dindar” kesim ile “Anadolu kaplanları”nın yaptığı güç birliği sonucu “sessiz devrim” yaparak iktidara gelmiştir. AKP’yi 2014 yılına kadar iktidarda tutan kadrolar elitist değillerdi bu nedenle de kimlik siyaseti yapmamışlardır. Kendilerini Türkiye’nin kültür birikimini korumaları anlamında “muhafazakâr”, modern kurum ve değerleri savunma anlamında ise “demokrat” olarak tanımlanmışlardır. “Muhafazakâr demokrat” kimliğin kabul görmesi bu nedenle olmuştur. Makale nitel araştırma yöntemi kullanılarak yazılmıştır. 1950 yılında iktidara gelen Demokrat Partinin başlatmış olduğu değişimin Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nde cumhurbaşkanının doğrudan halk tarafından seçildiği 10 Ağustos 2014 tarihe kadar Adalet ve Kalkınma Partisi iktidarının sağ muhafazakâr siyasette yaşattığı değişim ile ilgilidir.

Anahtar Kelimeler

CHP,, DP,, AKP,, muhafazakar siyaset,, siyasal değişim

Teşekkür

Teşekkür ederim.

CHANGE İN RİGHT CONSERVATİVE POLİTİCS BETWEEN 1950-2014 İN TURKEY

Öz

A general election was held on May 14, 1950, and as a result of the “traditional segment” and “Anatolian peasants” acting together, the power march initiated by the “silent masses” formed by the Democratic Party (DP) was won with great success. This success has been described as the “white revolution”. This was caused by the public’s reaction to the policies of the Republican People’s Party (CHP). Thus, the approach of “Enough is the Word of the Nation” was met by the people and with the DP winning the election, an elite change was also carried out in Turkey along with the change in power. This result, as Şerif Mardin puts it, is the victory of the periphery over the center. Those who opposed it described it as a “counter-revolution”. The Justice and Development Party (AKP), on the other hand, set out with the motto “Enough is the Decision of the Nation” on November 3, 2002 and came to power by making a “silent revolution” as a result of the “traditional religious” group and the “Anatolian tigers” alliance. The cadres that kept the AKP in power until 2014 were not elitist, therefore they did not engage in identity politics. They have been defined as “conservative” in the sense of preserving Turkey's cultural heritage and as “democratic” in defending modern institutions and values. This is how the acceptance of the “conservative democrat” identity began. The article was written using the qualitative research method. It explains the change initiated by the Democrat Party, which came to power in 1950, in the right-wing conservative politics of the Justice and Development Party government until August 10, 2014, when the president was directly elected by the people in the Republic of Turkey.

Anahtar Kelimeler

RPP,, DP,, JDP,, conservative politics,, political change

Kaynakça

• Alican, Ekrem (2021), Günlükler 1956-1966, İstanbul: YKY.
• Akşin, Sina ve diğerleri (2005), Yakınçağ Türkiye Tarihi I (1908-1980), İstanbul: Milliyet Kitaplığı.
• Aktaş, Salih (1989), Adalet Partisi ve İdeolojisi, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi ve Siyaset Bilimi Ana Bilim Dalı.
• Anavatan Partisi Programı- Anavatan Partisi 6 Kasım 1983 Seçim Beyannamesi- Hükümet Program. (1983), Ankara: Başbakanlık Basımevi.
• Arcayürek, Cüneyt (1984), Yeni Demokrasi Yeni Arayışlar (1960-1965), Ankara: Bilgi Yayınları.
• Aslandaş, A. ve B. Bıçakçı (1995), Popüler Siyasi Deyimler Sözlüğü, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Aydemir, Şevket Süreyya (1999). Menderes’in Dramı, İstanbul: Remzi Yayınları.
• Aydın, Erdal (2009), Formel ve Enformel Sektör Ücret Farklılıkları: Katmanlı İşgücü Piyasası Kuramının Türkiye Emek Piyasasına Uygulanması, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Ana Bilim Dalı.
• Ayvazoğlu, Beşir (2003), Türk Muhafazakârlığının Kültürel Kuruluşu, [(eds.) A. Çiğdem (2003), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Muhafazakârlık], içinde, 509-532.
• Balcı, Meral (2015), Sıradışı Bir Siyasetçi: Kasım Gülek Hayatı ve Siyasi Faaliyetleri, İstanbul: Yeditepe Yayınları.
• Başgil, Ali Fuat (1962), La Révolution Militaire de 1960 en Turquie (Ses origines), Paris: Perret- Gentil.
• Birand ve diğerleri (1991). Demirkırat Bir Demokrasinin Doğuşu, İstanbul: Milliyet Yayınları.
• Bora, Tanıl (2005), Turgut Özal, [(eds.) M. Yılmaz (2005), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Liberalizm], içinde, 589-601.
• Buğra, Ayşe (2018), Kapitalizm, Yoksulluk ve Türkiye’de Sosyal Politika, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Demirel, Süleyman (1977), Büyük Türkiye, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Demirel, Tanel (2004), Türkiye’de Merkez Sağ ve Muhafazakârlık. Liberal Düşünce, (Bahar 2004) Yıl: 9, Sayı: 34.
• Demirel, Tanel (2005), Adalet Partisi, [(eds.) M. Yılmaz (2005), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Liberalizm], içinde, 548-583.
• Erdoğan, Recep Tayyip (2004), Yeni Siyasetimiz Konuşmalar, Ankara: AKP Medya Tanıtım Başkanlığı.
• Eroğul, Cem (1990), Demokrat Parti, “Tarihi ve İdeolojisi”, Ankara: İmge Yayınları.
• Ertunç, Ahmet Cemil (2004), Cumhuriyetin Tarihi, İstanbul: Pınar Yayınları.
• Gürkan, Ahmet (1960), Mebusluğum, İstanbul: Fakülteler Matbaası.
• Güventürk, Faruk (Tarihsiz), Kemalizm’de Laiklik, İstanbul: Erler Matbaası.
• Güzel, Uğur (2008), Özalcılık, İstanbul: Emre Yayınları.
• Hale, William. (1996), 1789’dan Günümüze Türkiye’de Ordu ve Siyaset, Türkçesi: A. Fethi, İstanbul: Hil Yayınları.
• İnalcık, Halil (2007), Atatürk ve Demokratik Türkiye, İstanbul: Kırmızı Yayınları.
• Kalpakçıoğlu, Özdemir (1968), İkinci Cumhuriyetin 3 Başbakanı ve Olaylar I. Cilt, Ankara: Nüve Matbaası.
• Kaya, Tülay (2005), Immanuel Wallerstein’in Toplumsal Değişim Kuramı, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyoloji Ana Bilim Dalı.
• Kaygusuz, İ. (2021), Türkiye’de Sağ Taban İle Sağ Siyaset Arasında Kurulan İlişki Biçimleri, USOBED Uluslararası Batı Karadeniz Sosyal ve Beşerî Bilimler Dergisi, 5(2): 164-188.
• Kocaoğlu, Emre (2003), Acemi Milletvekilinin Ankara Anıları, İstanbul: İyiadam Yayınları.
• Koraltan, Refik (2013), Tek Parti Devrinden 27 Mayıs İhtilali’ne Demokratlar DP’nin Kurucusu Anlatıyor, Haz: K. Maman, İstanbul: Timaş Yayınları.
• Mardin, Şerif (2004), “Türk Siyasasını Açıklayabilecek Bir Anahtar: Merkez-Çevre İlişkileri” Türkiye’de Toplum ve Siyaset, Makaleler 1, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Mardin, Şerif (2006), Türkiye’de Toplum ve Siyaset, Makaleler 1, Der: M. Türköne ve T. Önder, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Menderes, Aydın (1992), Ve Siyasette Yeni Yönelişler, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• DİE, Milletvekili Genel Seçimi Sonuçları 29.11.1987. (1988), Ankara: T.C Başbakanlık DİE Yayını No: 1280.
• Mert, Nuray (2002), “Türkiye’de Sağ Siyaset: Nereden Nereye”, Birikim, (Aralık 2001-Ocak), Sayı: 152-153.
• Nursi, Said. (1960), Emirdağ Lahikası II, İstanbul: Sinan Matbaası.
• Özal, Korkut (2010), Devlet Sırrı, İstanbul: Yakın Plan.
• Özbudun, E. ve Hale, W. (2010), Türkiye’de İslamcılık, Demokrasi ve Liberalizm AKP Olayı, İstanbul: Doğan Yayıncılık.
• Özipek, Bekir Berat (2003), Muhafazakârlık, Devrim ve Türkiye, [(eds.)
• A. Çiğdem (2003), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Muhafazakârlık], içinde, 66-84.
• Schmid, Dorothée (2017), La Turquie en 100 question, Paris: Tallandier.
• Timur, Taner (2014), AKP’nin Önlenebilir Karşı-Devrimi, İstanbul: Yordam Kitap.
• Turgut, Hulusi (1986), 12 Eylül Partileri, İstanbul: ABC Yayınları.
• Vardan, Ömer Cihad (2012). CİHAD ve MÜSİAD, İstanbul: Timaş Yayınları.
• Yakın Dönem Türk Politik Tarihi (2006), Ed. S. İnan ve E. Haytoğlu, Ankara: Anı Yayınları.
• Yalman, Ahmet Emin (1970), Yakın Tarihte Gördüklerim ve Geçirdiklerim 2, İstanbul: Yenilik Basımevi.
• Yankaya, Dilek (2013), La Nouvelle bourgeoisie islamique le modèle Turc, Paris: Presses Universitaires de France.
• Yavuz, Hakan (2005), Modernleşen Müslümanlar, Çev. A. Yıldız, İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Yılmaz, Nuh (2004), İslamcılık, AKP, Siyaset, [(eds.) Y. Aktay (2004), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce İslamcılık], içinde, 604-619.
• Zürcher, Erik Jan (2004), Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, Çev: Y. S. Gönen, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Zürcher, Erik Jan (2013). Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası (1924-1925), Çev: G. Ç. Güven, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Cumhuriyet, 16 Mayıs 1950.
• Ulus, 26 Mart 1950.