Osmanlı Nesrinin Folklorik Üslup Özellikleri

Yıl 2018, Sayı: 87, 101 - 128, 30.10.2018

Tuba İşınsu Durmuş , Mehmet Gürbüz

Öz

Bu çalışmada daha önce bir araştırmaya konu olmamış olan mensur metinlerde folklorik üslup kullanımı araştırılacaktır. Araştırmanın amacı, seçilen metinlerin kelime, kelime grubu ve cümle yapıları
üzerinde yapılacak incelemelerle mensur metinlerde görülen folklorik
üslubun özelliklerinin belirlenmesidir. Buradan hareketle, bir metin
hangi özellikleri gösterirse folklorik üsluba dâhil edilebilir sorusuna
yanıt aranmaya çalışılacaktır. Ayrıca konuyla ilgili bazı çalışmalarda
-yanlış bir bilgi olarak- dile getirilen folklorik üslubun sadece kuruluş
dönemi metinlerinde kullanıldığı görüşünün doğruluğu sorgulanacak,
folklorik üslubun Osmanlının son dönemine kadar ortaya konan metinlerde ne ölçüde takip edilebileceği sorusuna da cevap aranacaktır.
Bu çerçevede farklı dönem ve türlere ait metinler üslup özelliği açısından değerlendirilerek nesir metinlerinin taşıdığı özellikler üzerinden
bir inceleme öngörülmüştür. Çalışmada örnekleme yöntemi üzerinden
veriler alınmış, metinlerin %90’ı hakkında fikir verebilecek kadar bölüm incelemeye dâhil edilmiştir. Bu inceleme sonucunda bir metin
hangi özellikleri gösterirse folklorik üsluba dâhil edilmelidir sorusuna
cevap olabilecek veriler bir araya getirilecek; bu sonuçların ne anlam
taşıyacağı üzerine değerlendirmeler yapılacaktır. 

Anahtar Kelimeler

Osmanlı nesri, folklorik üslup, üslup tasnifleri

Kaynakça

• Akçadağ, Vijdan (2008). Realist İstanbul Hikâyeleri. Yüksek Lisans Tezi. Edirne: Trakya Üniversitesi.
• Aksoyak, İ. Hakkı (2010). “Eski Türk edebiyatında nesir üzerine bazı değerlendirmeler”. Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları V, Nesrin İnşâsı, Düzyazıda Dil, Üslûp ve Türler. (Haz. Hatice Aynur, Müjgân Çakır, Hanife Koncu, Selim S. Kuru, Ali Emre Özyıldırım). İstanbul: Turkuaz Yay. 56-71.
• Balkanlı, Suzan (2010). Hikayet-i Sipahi-i Kastamoni Tuti-i Şekeristan (vr. 1-27) (İnceleme-Transkripsiyon-Metin-Dizin). Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
• Bülbül, Tuncay (2011). İsmail b. Ali, Câmi‘ü’l-Hikâyât (İnceleme-Metin). Ankara: Grafiker Yay.
• Cosun, Gökhan (2006). Behmen-nâme: Dil ve Edebiyat İncelemesi. Yüksek Lisans Tezi. Kahramanmaraş: Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi.
• Coşkun, Menderes (2010). “Üslup üzerine bazı değerlendirmeler”. Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları V, Nesrin İnşâsı, Düzyazıda Dil, Üslûp ve Türler. (Haz. Hatice Aynur, Müjgân Çakır, Hanife Koncu, Selim S. Kuru, Ali Emre Özyıldırım). İstanbul: Turkuaz Yay. 72-83.
• Çakır, Müjgân ve Koncu, Hanife (haz.) (2010). XVI. Yüzyıldan Bir Aşk Hikâyesi: Medhî’nin Şîr-i Dilîr bâ-Mihr-i Münîr’i. İstanbul: Kesit Yayınları.
• Çaldak, Süleyman (2006). “Eski Türk Edebiyatında Nesir (Düz Yazı)”. Bilimin ve Aklın Aydınlığında Eğitim, Yıl: 7, S. 77-78, s. 74-90. Çamlıca, Orhan (2006). Ahmed Câhidî’nin Nasihatnâme ve Tevhîd-i Zât Adlı Risâlelerinin Tahlili. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
• Demir, Necati (2004). Dânişmend-nâme. Ankara: Akçağ Yay.
• Demir, Necati ve Mehmet Dursun Erdem (2007a). Hazret-i Ali Cenkleri. 2 C. Ankara: Destan Yay.
• Demir, Necati ve Mehmet Dursun Erdem (2007b). Saltık-nâme. 3 C. Ankara: Destan Yay.
• Dinç, Beyhan (2005). Peçevî Tarihi (250b-284a, Metin, Dizin, Özel Adlar Sözlüğü). Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
• Duman, Musa (2000). Birgili Muhammet Efendi, Vasiyetname (Dil İncelemesi, Metin, Sözlük, Ekler İndeksi ve Tıpkıbasım). İstanbul: R Yayınları.
• Durmuş, Mustafa (2007).Osmanlı Sahası Türkçe Şair Tezkirelerinin Üslup Özellikleri. Doktora Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
• Evliya Çelebi b. Derviş Mehemmed Zıllî (2006). Evliya Çelebi Seyahatnamesi (Topkapı Sarayı Kütüphanesi Bağdat 304 Numaralı Yazmanın Transkripsiyonu-Dizini). I. Kitap. (haz. Robert Dankoff, Seyit Ali Kahraman, Yücel Dağlı), İstanbul: YKY.
• Gevrek, Hasan (2010). Hikayet-i Sipahi-i Kastamoni Tuti-i Şekeristan (vr. 28-54) (İnceleme-Transkripsiyon-Metin-Dizin). Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
• Gürışık, Bihter (2005). Peçevî Tarihi (40b-80a, Metin, Dizin, Özel Adlar Sözlüğü). Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
• Güzel, Abdurrahman (1999). Abdal Mûsâ Velâyetnâmesi. Ankara: TTK Yay.
• İsen, Mustafa (2011). “XVI. Yüzyılda Nesir”. XVI. Yüzyıl Türk Edebiyatı. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yay.
• İz, Fahir (1996). Eski Türk Edebiyatında Nesir (XIV. Yüzyıldan XIX Yüzyıl Ortasına Kadar Yazmalardan Seçilmiş Metinler). Ankara: Akçağ Yay.
• Karateke, Hakan (2010). Osmanlı Nesrinin Cumhuriyet Devrinde Algılanışı”. Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları V, Nesrin İnşâsı, Düzyazıda Dil, Üslûp ve Türler. (Haz. Hatice Aynur, Müjgân Çakır, Hanife Koncu, Selim S. Kuru, Ali Emre Özyıldırım). İstanbul: Turkuaz Yay. 44-55.
• Kılıç, Atabey (2016). “Klâsik Türk Edebiyatında Tarz-ı Nesir Üç müdür?”. HİKMET - Akademik Edebiyat Dergisi, Abdulkerim Abdulkadiroğlu Özel Sayısı, Yıl: 2, S. 3, s. 51-79.
• Kılıç, Filiz (hzl.) (2010). Âşık Çelebi, Meşâirü’ş-Şuarâ İnceleme-Metin. 3 C. İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü.
• Korkmaz, Zeynep (Haz.) (1973). Sadrüddin Şeyhoğlu, Marzubân-nâme Tercümesi, İnceleme-Metin-Sözlük-Tıpkıbasım. Ankara: Ankara Üniversitesi DTCF Yay.
• Köksal, M. Fatih (2009). “Nesir ve Seci‘”. Klâsik Dönem Osmanlı Nesir Metinleri. Haz.: Cihan Okuyucu, Ahmet Kartal, M. Fatih Köksal. İstanbul: Kriter Yay.
• Mengi, Mine (2007). “Eski Türk Edebiyatında Nesir: Gelişimi ve Kaynakçası”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, C. 5, S. 10. S. 43-76.
• Özcan, Abdülkadir (haz.) (2003). Fatih Sultan Mehmed, Kânunnâme-i Âl-i Osman (Tahlil ve Karşılaştırmalı Metin). İstanbul: Kitabevi.
• Özkan, Abdurrahman (2009). Mehekkü’l-‘İlm ve’l-‘Ulemâ, Giriş-İnceleme-Metin-Dizinler-Tıpkıbasım. Isparta: Fakülte Kitabevi.
• Özkan, Abdurrahman (2015). Netâyicü’l-A‘mâl ve Menâhicü’l-Ebrâr (Amellerin Neticeleri ve İyilerin Yolları) Giriş-İnceleme-Metin-Dizinler-Tıpkıbasım. Konya: Palet Yay.
• Recâîzâde Mahmûd Ekrem (1299). Ta‘lîm-i Edebiyyât. İstanbul: Mihran Matbaası.
• Sarıkaya, M. Saffet (2004). Seyyid Hüseyin İbn Seyyid Gaybî, Şerhu Hutbeti’l-Beyân (İnceleme-Metin). Isparta: Fakülte Kitabevi.
• Sona, İbrahim (2012). Türk Edebiyatında Tûtî-nâme Hikâyeleri (İnceleme-Tenkitli Metin). Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
• Şehsuvaroğlu, Bedi N. (1961). Eşref b. Muhammed, Hazâ’inü’s-Sa‘âdât. Ankara: TTK Yay.
• Toker, Mustafa (2011). Anonim Satır Altı Kur’ân Tercümesi (İnceleme, Metin, Tıpkı-basım Örnekleri). Konya: Selçuk Üniversitesi Yay.
• Yastı, Mehmet (2011). Esrârü’l-Ârifîn. Konya: Kesit Yay.
• Yavuz, Kemal ve M. A. Yekta Saraç (haz.) (2003). Âşık Paşazade, Osmanoğulları’nın Tarihi. İstanbul: K Kitaplığı (Koç Kültür Sanat Tanıtım).
• Yavuz, Orhan (1986). Anadolu Türkçesi İle Yapılan En Eski Tezkîretü’l-Evliyâ Tercümesi ve Dil Özellikleri. Doktora Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.
• Yıldız, Nilgün (2005). 17. Yüzyılda Yapılmış Mensur Şehnâme Tercümesi (80a-119b). Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
• Yıldız, Osman (2002). Orta Osmanlıca Dönemine Ait Bir Dil Yadigârı Ahvâl-i Kıyâmet (Giriş, İnceleme, Metin, Dizinler). Isparta: Şule Yay.
• Yılmaz, Ali, Mehmet Akkuş ve Ali Öztürk (Haz.) (2007). Hünkâr Hacı Bektâş-ı Veli, Makâlât. Ankara: TDV Yay.
• Yücel, Yaşar (1974). Osmanlı Devlet Düzenine Ait Metinler I, Kitâb-ı Müstetâb. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.