İsrail Tarih Ders Kitaplarında Türk İstiklal Savaşı ve Cumhuriyet Dönemi

Yıl 2018, Sayı: 86, 137 - 167, 30.07.2018

Selim Tezcan , Mehmet Sadık Gür , Alper Sarıbaş

Öz

Bu makale, 1948’den beri yayınlanan İsrail tarih ders kitaplarında İstiklal Savaşı ve
Cumhuriyet döneminin nasıl işlendiğini incelemektedir. Kitaplarda İstiklal Savaşı’nın yürütülmesi ve sonunda Lozan Antlaşması‘nın imzalanması olumlayıcı bir
tarzda anlatılmakta, Türkiye’nin I. Dünya Savaşı’nın mağlupları arasında kendisine
ilk dayatılan anlaşmayı başarıyla reddeden yegâne örnek olduğu vurgulanmaktadır. Mustafa Kemal zamanında gerçekleştirilen reformlar da müspet bir yaklaşımla
aktarılmakta, rejimin otoriter yüzü eleştirilmekle beraber çağdaş Avrupa’daki faşist
rejimlere benzemediği ve otoriterliğin reformları gerçekleştirmeye yönelik geçici bir
tedbir olduğu ileri sürülmektedir. Soğuk Savaş döneminde ise Türkiye ABD’nin
inisiyatifi ve mali yardımlarıyla Batı kampına dâhil edilen, edilgen rolde bir ülke
olarak resmedilmektedir. Demokrat Parti’nin iktidara gelmesi Türk demokrasisinin
olgunluğuna yönelik bir işaret olarak yorumlansa da 27 Mayıs askeri darbesi demokrasinin zedelenmesinden çok özgürlüklerin sınırlandırılması ve yolsuzluklardan
beslenen bir gelişme olarak sunulmaktadır. Cumhuriyet döneminde Türkiye’deki
Yahudiler hakkındaki bilgiler de çok kısıtlı kalmakta, Lozan’la sağlanan azınlık statüsünden vazgeçmeleri ve nüfusları hakkında bilgi verilmektedir.

Anahtar Kelimeler

İsrail, Türkiye Cumhuriyeti, tarih öğretimi, tarih ders kitapları

Kaynakça

• Avieli-Tabibiyan, Ketsi‘ah (2001). ‘Idan ha-Ema veha-Tikhva, 1870 – 1970 [Korku ve Umut Çağı, 1870 – 1970]. Ramat Aviv: Matach.
• Avieli-Tabibiyan, Ketsi‘ah (2009). Masa’ot ba-Zeman: Bonim Medina ba-Mizrah ha-Tikhon [Geçmişe Yolculuklar: Orta Doğu’da Bir Devlet Kuruluyor]. Ramat Aviv: Matach.
• Domkeh, Eli‘ezer (1999). ha-‘Olam veha-Yehudim ba-Dorot ha-Aharonim [Günümüzde Dünya ve Yahudiler]. Bölüm 2. Cilt 1. Kudüs: Zalman Shazar Center.
• Naveh, Eyal (1995). ha-Mea ha-20: Mea şe-hafka Sidrey ‘Olam [20. Yüzyıl: Dünyanın Düzenini Değiştiren Yüzyıl]. Tel Aviv: Sifre.
• Toury, Jacob ve Dan Helmut Schmidt (1967). Toldot ha-‘Amim ba-Zeman ha-Ha-daş [Yakınçağda Halkların Tarihi]. Cilt 3. Tel Aviv: Yavneh.
• Zingrov, Israel ve David Shahar (1998). ‘Am ve-‘Olam [Halk ve Dünya]. Cilt 3. Rehovot: 'Idan.
• Ziv, Michael, Samuel Ettinger ve Jacob M. Landau (1963). Divrey ha-Yamim [Kronikler]. Cilt 4. Bölüm 1. Haifa: Yuval.
• Ziv, Michael, Samuel Ettinger ve Jacob M. Landau (1964). Divrey ha-Yamim [Kronikler]. Cilt 4. Bölüm 2. Haifa: Yuval.
• Ziv, Michael ve Jacob Toury (1958). Divrey ha-Yamim - ha-Zeman ha-Hadaş [Kronikler - Yakınçağ]. Cilt 2. Tel Aviv: Yavneh.
• Abu-Saad, Ismael (2007). “The Portrayal of Arabs in Textbooks in the Jewish School System in Israel”. Arab Studies Quarterly 29 (1): 21-38.
• Aizharkyn, Alyimidin K. (2012). “Kırgızistan’daki Ortaokul, Lise Tarih Ders Kitaplarında Türkiye Tarihinin Okutulması”. Uluslararası Sosyal ve Ekonomik Bilimler Dergisi 2 (1): 79-83.
• Akalın, Durmuş (2007). Türkiye Cumhuriyeti’nin Kuruluşundan Günümüze (1924-2000) Lise Tarih Ders Kitaplarında Rusya’nın Yeri ve Türk- Rus İlişkilerinin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Çanakkale: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi.
• Akbaba, Bülent (2014). “Türkiye Cumhuriyetinin Kuruluşundan Günümüze Lise Tarih Ders Kitaplarında Türk-Arap İlişkilerinin Sunumu ve Arap İmajı.” GEFAD 34 (3): 337-356.
• Alaca, Eray (2015). “Orta Öğretim Tarih Ders Kitaplarında Bir Öteki Olarak İran/Safeviler”. Turkish Studies 10/11: 79-96.
• Al-Haj, Majid (2005). “National Ethos, Multicultural Education, and the New History Textbooks in Israel”. Curriculum Inquiry 35 (1): 47-71.
• Alibašić, Ahmet (2007). “Images of the Ottomans in History Textbooks in Bosnia and Herzegovina”. İslâm Araştırmaları Dergisi 17: 103-137. Alpargu, Mehmet (2007). “Türkiye ve Azerbaycan Tarih Ders Kitapları Üzerine Bazı Gözlemler”. Atatürk Dergisi 5 (3): 1-13. Ayanoğlu, Betül (2011). Türk-Yunan Tarih Ders Kitaplarında Karşılaştırmalı Öteki. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Yıldız Tenik Üniversitesi.
• Balta, Evren ve Süheyla Demir (2016). “Tarih, Kimlik ve Dış Politika: Rusya Federasyonu Güncel Tarih Ders Kitaplarında Osmanlı-Türk İmajı”. Bilig 76: 1-31.
• Bar-Gal, Yoram (1994). “The Image of the ‘Palestinian’ in Geography Textbooks in Israel”. Journal of Geography 93 (5): 224-232.
• Bar-Tal, Daniel (2001). “The Arab Image in Hebrew School Textbooks”. Palestine-Israel Journal 8 (2): 5-18.
• Bar-Tal, Daniel ve Yona Teichman (2005). Stereotypes and Prejudice in Conflict: Representations of Arabs in Israeli Jewish Society. New York: Cambridge University Press.
• Batan, Mehmet (2011). İran İslâm Cumhuriyeti İlk ve Ortaöğretim Ders Kitaplarında Türkler ve Türk İmajı. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
• Biljali, Şener (2007). Makedonya Eğitim Kurumlarında Okutulan Tarih Kitaplarında Osmanlı İmajı. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
• Çayır, Kenan (2009). “’We Should Be Ourselves before Being a European’: The New Curriculum, New Textbooks and Turkish Modernity”. Educational Sciences: Theory & Practice 9 (4): 1681-1690.
• Çelik, Hülya ve M. Bilal Çelik (2015). “Devrim Sonrası İran Ortaokul Tarih Ders Kitaplarında Türklere İlişkin Söylemlerin Analizi”. Türk Tarih Eğitimi Dergisi 4 (2): 202-224.
• Çiçek, M. Talha (2012). “Erken Cumhuriyet Dönemi Ders Kitapları Çerçevesinde Türk Ulus Kimliği İnşası ve ‘Arap İhaneti’”. Dîvân 17 (32):169-188.
• Davarcı, Âlim (2006). Alman İlk ve Orta Öğretim Tarih Ders Kitaplarında Metodoloji ve Türk İmajı Üzerine Bir Araştırma. Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.
• Deveci Bozkuş, Yıldız (2014). “Ermeni Tarih Ders Kitaplarında Türk İmgesi”. Yeni Türkiye 60: 1-45.
• Deveci Bozkuş, Yıldız (2015). “Ermeni Tarih Ders Kitaplarında 1915 Olayları”. Tesam Akademi Dergisi 2 (1): 89-105.
• Deveci Bozkuş, Yıldız (2016). Ermeni Ders Kitaplarında “Türkler”. Ankara: TEPAV.
• Dinç, Erkan (2006). “Changes in the Turkish History Curriculum and the Place of European History”. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi 7 (2): 247-261
• Erdönmez, Celâl (2007). “Kıbrıs Tarihi Ders Kitaplarında Osmanlı Devrinde Kıbrıs’a Yapılan Sürgünlerle İgili Bazı Tespitler”. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 15: 65-90.
• Erözden, Ozan (2014). “Hırvatistan Tarih Ders Kitaplarında Osmanlı-Türk İmajı”. İ.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi 50: 39-54.
• Ersanlı, Büşra (2008). “La imagen de Europa: fragmentada y estática en los libros de texto recientes de historia en Turquía” [Türkiye’deki Son Dönem Ders Kitaplarında Avrupa İmgesi: Parça-Bölük ve Durağan]. Conociendo al otro: El islam y Europa en sus manuales de historia. Ed. Luigi Cajani. Madrid: Fundación ATMAN.
• Gatina, Venera (2009). Rus Tarih Ders Kitaplarında Osmanlı / Türk İmgesi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi.
• Gökdemir, Zehra Betül (2010). Suudi Arabistan Ders Kitaplarında Türkler ve Türk İmajı. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
• Göksun, Yenal (2011). Suriye İlk ve Ortaöğretim Ders Kitaplarında Türkler ve Türk İmajı. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
• İsov, Mümin (2014). “Bulgaristan Tarih Ders Kitaplarında Türk Azınlığın Yerine İlişkin Bazı Gözlemler”. Balkan Araştırma Enstitüsü Dergisi 3 (1): 37-51.
• Kapar, Mehmet Ali (2016). “Sovyetler Birliği Dönemi Ders Kitaplarında Eskiçağ Tarihi ve Eski Türk Tarihi’nin Öğretimi”. USAD 5: 239-252.
• Karakuzu, Taner ve İbrahim Limon (2012). “Ortaöğretim Tarih Ders Kitaplarında Orta Asya Türk Cumhuriyetlerinin Yeri Üzerine Bir Analiz”. Elektronik Siyaset Bilimi Araştırmaları Dergisi 4: 81-103.
• Kınıklıoğlu, Suat (2007). “Images and Representations of Turks and Turkey in Soviet History Textbooks”. International Textbook Research 29 (3): 259-271.
• Koçoğlu, Yasemin (2014). “Barışın Aracı Olarak Tarih Ders Kitapları: Türk-Yunan Tarih Ders Kitapları Örneklemi”. Yüksek Lisans Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.
• Köstüklü, Nuri (2013). “Kıbrıs Rum Kesimi Tarih Ders Kitaplarında ‘Türk’ Ve ‘Türkiye’ İmajı”. Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Kongresi (17- 19 Mayıs 2013). Saraybosna, Bosna Hersek.
• Lewis, Bernard (1993). Modern Türkiye’nin Doğuşu. Çev. M. Kıratlı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Maharramova Cengiz, Nigar (2016). Sovyet Rusya Tarih Ders Kitaplarında Türk İmajı. Yüksek Lisans Tezi. Sakarya: Sakarya Üniversitesi.
• Metin, Erhan (2015). Türk Ders Kitaplarında “Ermeniler”: Cumhuriyet’ten Günümüze. Ankara: TEPAV.
• Muhasilović. Jahja (2015). Bosna Hersek Güncel Tarih Ders Kitaplarında Osmanlı/Türk İmajı. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
• Naveh, Eyal (2008). “La imagen de Europa y del mundo árabe-islámico en el currículo escolar y los libros de texto de historia en Israel” [İsrail’deki Okul Müfredatı ve Tarih Ders Kitaplarında Avrupa ve Arap-İslam Dünyası İmgesi].
• Conociendo al otro: El islam y Europa en sus manuales de historia. Ed. Luigi Cajani. Madrid: Fundación ATMAN.
• Nets-Zehngut, Rafi (2013). “Israeli Approved Textbooks and the 1948 Palestinian Exodus”. Israel Studies 18 (3): 41-68.
• Peled-Elhanan, Nurit (2012). Palestine in Israeli School Books: Ideology and Propaganda in Education. London: I.B. Tauris.
• Pingel, Falk (2000). The European Home: Representations of 20th Century Europe in History Textbooks. Strasbourg: Council of Europe.
• Pingel, Falk (2010). UNESCO Guidebook on Textbook Research and Textbook Revision. 2nd Edition. Paris and Braunschweig: UNESCO and Georg Eckert Institute.
• Pirický, Gabriel (2013). “The Ottoman Age in Southern Central Europe as Represented in Secondary School History Textbooks in the Czech Republic, Hungary, Poland and Slovakia”. Journal of Educational Media, Memory, and Society 5 (1): 108-129.
• Podeh, Elie (2000). “History and Memory in the Israeli Educational System: The Portrayal of the Arab-Israeli Conflict in History Textbooks (1948–2000)”. History & Memory 12 (1): 65-100.
• Podeh, Elie (2002). The Arab-Israeli Conflict in Israeli History Textbooks, 1948-2000. Westport, CT: Bergin & Garvey.
• Podeh, Elie (2010). “Univocality within Multivocality: The Israeli-Arab-Palestinian Conflict as Reflected in Israeli History Textbooks, 2000–2010”. Journal of Educational Media, Memory, and Society 2 (2): 46-62.
• Slater, John (1995). Teaching History in the New Europe. London and New York: Council of Europe.
• Stradling, Robert (2001). Teaching 20th Century European History. Strasbourg: Council of Europe.
• Şimşek, Ahmet (2013). “Türkiye’de Tarih Ders Kitaplarında Avrupamerkezcilik”. İnsan ve Toplum 3 (6): 193-222.
• Şimşek, Ahmet (2016). “Başka Ülkelerin Tarih Ders Kitaplarında Türk/Osmanlı İmajını Konu Eden Tez Araştırmaları Hakkında Bir İnceleme”. 4. Uluslararası Tarih Eğitimi Sempozyumu (1-3 Eylül 2016). Muğla.
• Şimşek, Ahmet ve Nigar Maharramova Cengiz (2015). “Rusya Tarih Ders Kitaplarında Türk-Osmanlı İmgesi”. Türk Tarih Eğitimi Dergisi 4 (2): 225-258.
• Tak, İsa ve Nurses Yıldız (2014). “1980–1990 Yılları Arasında Bulgaristan’da İlköğretim ve Ortaöğretim Kurumlarında Okutulan Tarih Ders Kitaplarında Türk ve Osmanlı Algısı”. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi 2 (2): 67-100.
• Tuncer, Fatih Fuat (2012). Kosova Tarih Ders Kitaplarında Osmanlı/Türk İmajı. Yüksek Lisans Tezi. Antalya: Akdeniz Üniversitesi.
• Turan, Namık Sinan (2009). “Erken Cumhuriyetin Tarih Kitaplarında ‘Arap’ İmgesinin Oluşumuna Dair Notlar”. Türkoloji Kültürü 2 (3): 61-79.
• Ulubaş, Mahmut (2009). Günümüz Amerikan Tarih Ders Kitaplarında Türk Tarihi ile İlgili Konuların Ele Alınışı Üzerine Bir İnceleme. Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.
• Ural, Selçuk (2014). “Makedonya’da 6, 7 ve 8. Sınıf Türkçe Tarih Ders Kitaplarında Osmanlı-Türk Algısı”. Tarih Okulu Dergisi 7 (19): 797-826.
• Uzun, Hakan (2009). Lise Cumhuriyet Tarihi Ders Kitaplarında Türk- Arap İlişkileri (1923- 2007). Yüksek Lisans Tezi. Çanakkale: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi..
• Yıldırım, Murat (2007). “Lise Tarih ve Cumhuriyet Tarihi Ders Kitaplarında Türk-Ermeni İlişkileri (1930-2000)”. Yüksek Lisans Tezi. Çanakkale: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi.
• Yıldız, Nurses (2008). 1980-1990 Yılları Arasında Bulgaristan’da İlköğretim ve Ortaöğretim Kurumlarında Okutulan Tarih Ders Kitaplarında Türk ve Osmanlı Algısı. Yüksek Lisans Tezi. Tokat: Gaziosmanpaşa Üniversitesi.
• Yiğit, Mehmet (2009). Arap Ülkelerinde Okutulan Lise Tarih Ders Kitaplarında Türkler (Ürdün ve Suriye Örneği)”. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
• Yogev, Esther (2010). “A Crossroads: History Textbooks and Curricula in Israel”. Journal of Peace Education 7 (1): 1–14.
• Yogev, Esther (2012). “The Image of the 1967 War in Israeli History Textbooks as Test Case: Studying an Active Past in a Protracted Regional Conflict”. Oxford Review of Education 38 (2): 171-188.
• Weiker, Walter F. (1988). The Unseen Israelis: The Jews from Turkey in Israel. New York: University Press of America.
• Žunić, Mirna (2008). Hırvatistan’da Tarih Ders Kitaplarında Osmanlı İmajı. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi.
• Zürcher, Erik Jan (1995). Modernleşen Türkiye’nin Tarihi. Çev. Y. S. Gönen. İstanbul: İletişim Yayınları.