Tarımsal Katma Değer Üzerinde Hollanda Hastalığı Etkileri: Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan ve Özbekistan için Bulgular

Yıl 2017, Sayı: 83 - Avrasya'nın Siyasal İktisadı Özel Sayısı, 225 - 239, 31.10.2017

Mehmet Akif Destek , İlyas Okumuş Abdulmecit Yıldırım

Öz

Bu çalışmada, seçilen Türk Cumhuriyetlerinde (Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan ve Özbekistan) petrol rantı ve tarımsal katma değer ilişkisi ile Hollanda
hastalığının geçerliliği 1991-2013 yılları için incelenmiştir. Çalışmada ARDL
sınır testinden faydalanılmış ve çalışma sonucunda Azerbaycan, Kazakistan
ve Kırgızistan için petrol rantı ile tarımsal katma değer arasında uzun dönemli ilişkinin geçerli olduğu görülmüştür. Kısa dönemde, Azerbaycan için
tarımsal katma değerin petrol rantından olumsuz etkilendiği sonucuna ulaşılmıştır. Buna karşın, Kazakistan ve Kırgızistan için tarımsal katma değerin
petrol rantından pozitif yönde etkilendiği görülmüştür. Benzer şekilde, uzun
dönemde de petrol rantının tarımsal katma değer üzerindeki olumsuz etkisi
yalnızca Azerbaycan için geçerlidir. Bu doğrultuda tarım sektörü bakımından
incelendiğinde, Hollanda hastalığının yalnızca Azerbaycan için geçerli olduğu
sonucuna ulaşılmaktadır. Kazakistan ve Kırgızistan için doğal kaynaklar aracılığıyla elde edilen zenginliğin etkin kullanıldığı, Özbekistan için ise doğal
kaynak rantı ile tarım sektörü arasında herhangi bir ilişkinin geçerli olmadığı
sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Hollanda Hastalığı, Tarımsal Katma Değer, Petrol Rantı, ARDL Sınır Testi

Kaynakça

• Apergis, Nicholas vd. (2014). “Dutch disease effect of oil rents on agriculture value added in Middle East and North African (MENA) countries”. Energy Economics 45: 485-490.
• Banerjee, Anindya vd. (1998). “Error‐correction mechanism tests for cointegration in a single‐equation framework”. Journal of time series analysis 19 (3): 267-283.
• Bruno, Michael and Jeffrey Sachs (1982). “Energy and resource allocation: A dynamic model of the ‘Dutch Disease’”. The Review of Economic Studies 49 (5): 845-859.
• Buiter, Willem and Douglas Purvis (1983). “Oil, disinflation, and export competitiveness: a model of the ‘Dutch disease’”. Economic Interdependence and Flexible Exchange Rates. Ed. J. S. Bhandari and B. H. Putnam. 221-248.
• Corden, W. Max (1984). “Booming sector and Dutch disease economics: survey and consolidation”. Oxford Economic Papers 36 (3): 359-380.
• Corden, W. Max ve J. Peter Neary (1982). “Booming sector and de-industrialisation in a small open economy”. The economic journal 92 (368): 825-848.
• Edwards, Sebastian (1986). “Commodity export boom and the real exchange rate: The money-inflation link”. Natural Resources and the Macroeconomy. Ed. J. P. Neary and S. van Wijnbergen. Cambridge, Mass.: MIT Press. 229-247.
• Fardmanesh, Mohsen (1991). “Dutch disease economics and oil syndrome: An empirical study”. World Development 19 (6): 711-717.
• Hasanov, Fakhri (2013). “Dutch disease and the Azerbaijan economy”. Communist and Post-Communist Studies 46 (4): 463-480.
• Kutan, Ali M. ve Michael L. Wyzan (2005). “Explaining the real exchange rate in Kazakhstan, 1996–2003: Is Kazakhstan vulnerable to the Dutch disease?”. Economic Systems 29 (2): 242-255.
• Mercan, Mercan ve İsmet Göçer (2014). “Orta Asya Türk Cumhuriyetlerinde Hollanda Hastalığı Riski: Ampirik Bir Analiz”. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 32 (2): 251-274.
• Mustapha, Is’haq Mustapha ve Mansur Masih (2016). “Dutch disease or Nigerian disease: a prima facie? New evidence from ARDL bound test analysis”. Working Paper, MPRA Paper No. 69767, available Online at https://mpra.ub.uni-muenchen.de/69767/.
• Oomes, Nienke and Katerina Kalcheva (2007) “Diagnosing Dutch Disease: Does Russia Have the Symptoms?”. BOFIT Discussion Paper No. 7/2007. Available at SSRN: https://ssrn.com/abstract=1001659 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.1001659
• Pesaran, M. Hashem vd. (2001). “Bound Testing Approaches to the Analysis of Level Relationship”. Journal of Applied Econometrics 16: 289–326.
• Pesaran, M. Hashem ve Yongcheol Shin (1997). “An Autoregressive Distributed Lag Modelling Approach to Cointegration Analysis”. Cambridge Working Papers in Economics. 9514.
• Rudd, David (1996). “An empirical analysis of dutch disease: Developing and developed countries”. Illinois Wesleyan University Honors Projects.
• Sachs, Jeffrey D. and Andrew M. Warner (1997). “Natural Resource Abundance and Economic Growth”. Center for International Development and Harvard Institute for International Development. Harvard University, Cambridge, MA.