“Düşünce Yöntemi – Kültür Değişmesi” İlişkisinin Modern Türkiye’de Pozitivist Düşünceyi Etkinleştirmesinin Sosyolojisi

Yıl 2020, Sayı: 94, 1 - 28, 20.07.2020

Osman Şimşek

https://doi.org/10.12995/bilig.9401

Öz

Tevhidi Düşünce bir “Kâinat Ana Sistemi” olarak İslam medeniyetinin (Umran’ının) ana düşünce kaynağını oluşturur. “Tevhit”, “bir”lik, ya da Allah’ın “Ehadiyeti” üzerinde “bir”leme olarak bilinir. Bu bağlamda genelde kâinatta ve özelde dünya üzerindeki her şeyde “tevhit” niteliği bulunmaktadır. Buna göre de dünya üzerinde tüm ilimler, toplum sistemleri, bilgi üretme anlayışları gibi pek çok unsurun Tevhidi Düşünce yöntemine (metodolojisine) göre oluşmaktadır. Tevhidi Düşünce yöntem geleneğinden modern düşünce yöntem geleneğine geçen bir kültürel değişme sürecinde Tevhidi Düşünce geleneği, 19. Yüzyıla kadar Osmanlı’yı Cihan hâkimiyeti yapmıştır. Oysa19.yüzyıldan günümüze kadar aşama aşama yaşanan pozitivist temelli kültür değişmesi (batılılaşma/batılılaştırma) sonucu Türkiye dünya üzerinde; az gelişmiş, taklitçi bilgi üreten bir doğu toplumu şeklinde oryantalist tanımlamaya muhatap olmuştur. Bu noktada yaşanan mevcut durumu “Düşünce Yöntemi-Kültür Değişmesi” bağlamında ele alarak, bu iki unsurun etkileşimi neticesinde ortaya çıkan Türkiye’deki sosyolojik durumunu açıklamak, bu çalışmanın ana amacını oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Tevhidi Düşünce, düşünce yöntemi, kültürel değişme, pozitivizm, medeniyet inşası

Sociology of The Effect of The Relationship between The Method of Thought and Cultural Change on Activating Positivism (Positivistic Thought/Ideology) in Turkey

Öz

Being the Cosmic Super System, Tawhidi Thought accounts for the major source of Islamic civilization. Inherent in the whole universe in general and in everything on Earth in particular, Tawhid refers to the episteme of oneness (Ahad) of Allah. All the sciences, social systems, and epistemological approaches are developed according to the methodology of Tawhidi Thought. Before the process of cultural change from the tradition of a thought system in line with tawhid, which is the oneness of Allah, to the system of modern thought, it was the ideology of tawhid that enabled the Ottoman state to dominate the world until the 19th century. However, as a result of the cultural change based on positivism in the form of westernization that has lasted up to the present, Turkey has been a subject of an orientalist definition as an Eastern country which is underdeveloped and just produces imitative scientific information. The main purpose of this study is to explain the sociological situation in Turkey by considering the current situation in the context of “method of thought -cultural change” that emerged as a result of the interaction of these two elements.

Anahtar Kelimeler

Thought of Tawhid, Thought of Method, Cultural Change, Positivism, Civilization, Construction

Kaynakça

• Bilgiseven, Amiran Bilgiseven (1994). Sosyal İlimler Metodolojisi. İstanbul: Filiz Kitapevi.
• Bilgiseven, Amiran Bilgiseven (2003). İlm-i Ledün (Genel Teoloji). İstanbul: Filiz Kitapevi.
• Braudel, Fernand (2001). Uygarlıkların Grameri. Çev. M. A. Kılıçbay. Ankara: İmge Yay.
• Çiftci, Uğur (2008). Kant ve Gazzali’de Din-Akıl İlişkisi. Yüksek Lisans Tezi. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi.
• Erşahin, Seyfettin (2017). İslam Tarihini Anlama Klavuzu. Ankara: Otto Yay.
• Hilton, Matthew (2004). “The Legacy of Luxury Moralities of Consumption Since the 18thCentury (London, Thousand Oaks, CA and New Delhi)”. Journal of Consumer Culture 4 (1): 101-123, 1469-5405.
• Faruki, İsmail Raci (2017). Tevhid Düşünce ve Hayata Yansımaları. Çev. E. Okumuş. İstanbul: Mahya Yay.
• Güngör, Erol (1994). Kültür Değişmesi ve Milliyetçilik. İstanbul: Ötüken Yay.
• Meriç, Ümid (1975). Cevdet Paşa’nın Cemiyet ve Devlet Görüşü. İstanbul: Ötüken Yay.
• Sayar, Ahmet Güner (2000). Osmanlı İktisat Düşüncesinin Çağdaşlaşması. İstanbul: Ötüken Yay.
• Küçük, Hasan (1988). İslam’da ve Batı’da Mantık. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yay.
• Ortaylı, İlber (2011). Türkiye’nin Yakın Tarihi. İstanbul: Timaş Yay.
• Romney A. K. & Moore, C. C. ( May 2001). “Systemic Culture Patterns as Basic Units of Cultural Transmission and Evolution, Inc. (London, Thousand Oaks, CA and New Delhi)”. Cross-Cultural Research 35 (2): 154-178.
• Şimşek, Osman (2013). Yeni Ahlak Toplumu İnşası. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Şimşek, Osman (2017). Medeniyet ve Sistem İnşa Edici Vasfıyla Tevhidi Düşünce. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Topbaş, Osman Nuri (2016). "O’nun Muhteşem Ahlakı"-12. İstanbul: Yüzakı Dergisi.
• Topçu, Nurettin (2010). Yarınki Türkiye. Bütün Eserleri -2. Yay. Haz. E. Elverdi ve İ. Kara. İstanbul: Dergâh Yay.
• Turhan, Mümtaz (1972). Kültür Değişmeleri Sosyal Psikolojik Bakımdan Bir Tetkik. Millı̂ Eğitim Basımevi.
• Turhan, Mümtaz (2015). Kültür Değişmeleri Sosyal Psikolojik Bakımdan Bir Tetkik. Ankara: Altınordu Yay.
• Türkdoğan, Orhan (1988). Değişme- Kültür ve Sosyal Çözülme. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmalar Vakfı.
• Ülken, Hilmi Ziya (2008). Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi. İstanbul: Ülken Yay.
• Yıldırım, Cemal (2008). Bilimsel Düşünme Yöntemi. Ankara: İmge Kitapevi.
• http: // tdkterim.gov.tr (Erişim Tarihi: 03.04.2012).
• http://www.dusunuyorumdergisi.com/yontem-nedir/ (Erişim Tarihi: 19.02.2018).
• http://www.ozgunsosyaldusunce.com (Erişim Tarihi: 24.02.2018).
• http://ilmar.org/modern-sistemde-kadin-ve-cinsiyet-anlayisina-karsin-turkislam-medeniyetinde-kadin-ve-cinsiyete-bakis/ (Erişim Tarihi: 15.03.2018).