Dede Korkut Kitabı’nda Söylem Belirleyiciler

Yıl 2020, Sayı: 93, 29 - 52, 06.04.2020

İsa Sarı

https://doi.org/10.12995/bilig.9302

Cited By: 8

Öz

Dede Korkut Kitabı üzerine dilcilik sahasında yapılan araştırmalar, çoğunlukla, daha önceki araştırmacılar tarafından yanlış okunduğu düşünülen sözcüklerin yorumlanması/düzeltilmesi veya müstensih hatalarının tespit edilmesi gibi metnin doğruya en yakın okunuşuna ve yeniden kurulmasına yönelik çalışmalara dayanmaktadır. Bu tür çalışmalar, eserin hatalardan arındırılmış ve kusursuza en yakın şeklinin tasarlanması/kurulması için gereklidir. Ancak bu yapılırken eserle ilgili diğer düzeylerdeki çalışmaların geri plana itilmemesi, metin üzerinde çeşitli dil içi veya dil ötesi çalışmaların da gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Bu sayede, eserle ilişkili daha fazla ayrıntıya ulaşma imkânı doğacak ve metnin yazıldığı dönem, şartlar, metnin estetik/edebi değeri, ayrıca üst yapısıyla ilgili diğer pek çok husus daha iyi anlaşılacaktır.

Bu çalışmada, daha çok konuşma dilinin bir özelliği olarak şekillenip ortaya çıkan söylem belirleyiciler üzerinde durulduktan sonra, Dede Korkut Kitabı’nda dönemin konuşma dilinin izleri olarak yorumlanabilecek bazı söylem belirleyiciler ele alınıp değerlendirilecektir. Böylece, Dede Korkut metnine konuşma dili odağında yaklaşılacak ve eserin söylem çözümlemesi yönündeki çalışmalara katkı sağlanacaktır.

Anahtar Kelimeler

Dede Korkut Kitabı, söylem belirleyici, konuşma dili, söylem çözümlemesi, boşluk doldurucu, söylem parçacığı

Discourse Markers in The Book of Dede Korkut

Öz

Philological studies on The Book of Dede Korkut mostly consist of interpretations/corrections of the words that are thought to be read erroneous by previous researchers or determining scribal errors on the text which lead to the accurate interpretation, reading and reconstruction of it. Such studies are required to constitute the impeccable and error-free form of the text. However, while doing this, other related studies on the text, be it language-internal or extralinguistic, must not be neglected. By this means, more details on the text will be reached; text-concerned issues such as the writing period and writing conditions of it as well as aesthetical and literal value of the text and many more matters related to it will be understood better. In the present study, discourse markers, which emerge as an inherent property of colloquial language, will be touched upon at first. Subsequent to this, discourse markers in The Book of Dede Korkut that can be interpreted as traces of colloquial language will be dealt with and evaluated. Thereby, an approach from the perspective on the basis of colloquial language in The Book of Dede Korkut will be developed and it will be aimed for contributing on discourse analyses for the text.

Anahtar Kelimeler

The Book of Dede Korkut, discourse marker, colloquial language, discourse analyses, filler, discourse particle

Kaynakça

• Baker, Paul ve Sibonile Ellege (2011). Key Terms in Discourse Analysis. London/New York: Continuum.
• Balyemez, Sedat (2011). Dede Korkut Hikâyelerinin Metin Dil Bilimsel Yapısı. Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
• Balyemez, Sedat (2012). “Dede Korkut’taki Tartışmalı Kelimeler (Dresden Nüshası) Üzerine Bir Karşılaştırmalı Dizin Denemesi”. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi 1/3: 82-117.
• Brinton, Laurel J. (2015). “Historical Discourse Analysis”. The Handbook of Discourse Analysis. Ed. Deborah Tannen, Heidi E. Hamilton and Deborah Schiffrin. Chichester, UK: John Wiley & Sons Ltd. 222-243.
• Brown, Gillian ve Georg Yule (1983). Discourse Analysis. Cambridge: Cambridge University Press.
• Cemiloğlu, İsmet (2001). Dede Korkut Hikâyeleri Üzerinde Söz Dizimi Bakımından Bir İnceleme. Ankara: TDK Yay.
• Corcu, Demet (2006). “Analysis of Discourse Particles ‘zaten’ and ‘ya’ in Relation to the Information Structure”. Sparche und Datenverarbeitung 1: 1-11.
• Coulthard, Malcolm (1985). An Introduction to Discourse. Analysis. Londra ve New York: Routledge.
• Daşdemir, Muharrem (2000). Dede Korkut Hikâyeleri’nin Söz Dizimi. Doktora Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.
• Dəmirçizadə, Əbdüləzəl Məmmədoğlu (1999). Kitabi-Dədə Qorqud Dastanlarının Dili. Bakı: Elm Nəşriyyatı.
• Erdoğan, Yasemin (2013). “Interactional Functions of ‘şey’ in Turkish: Evidence from Spoken Turkish Corpus”. Mersin Üniversitesi Dil ve Edebiyat Dergisi 10 (2): 33-52.
• Ergin, Muharrem (2008). Dede Korkut Kitabı - 1. Ankara: TDK Yay.
• Ergin, Muharrem (2009). Dede Korkut Kitabı - 2: İndeks-Gramer. Ankara: TDK Yay.
• Ergin, Muharrem (2001). Dede Korkut Kitabı. İstanbul: Boğaziçi Yay.
• Fraser, Bruce (1999). What are discourse markers?. Journal of Pragmatics 31 (7): 931-952.
• Gee, James Paul (2011). An Introduction to Discourse Analysis: Theory and Method. New York: Routledge.
• Gökyay, Orhan Şaik (2006). Dede Korkut Hikâyeleri. İstanbul: Kabalcı Yay.
• Gökyay, Orhan Şaik (2007). Dedem Korkudun Kitabı. İstanbul: Kabalcı Yay.
• Günay, V. Doğan (2013). Söylem Çözümlemesi. İstanbul: Papatya Yay.
• Hirik, Seçil (2017). “Türkiye Türkçesinde Söylem ve Bilgi Kipliği İlişkisi”. idil 6 (35): 1955-1966.
• İmer, Kamile, Ahmet Kocaman ve A. Sumru Özsoy (2011). Dilbilim Sözlüğü. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yay.
• Johnstone, Barbara (2008). Discourse Analysis. Oxford: Blackwell Publishing.
• Kaçalin, Mustafa S. (2006). Oğuzların Diliyle Dedem Korkudun Kitabı. İstanbul: Kitabevi Yay.
• Kartallıoğlu, Yavuz (2017). Osmanlı Konuşma Dili. İstanbul: Kesit Yay.
• Kerimoğlu, Caner (2014). Kuram ve Uygulamalarla Dilbilim, Göstergebilim ve Türkoloji-Genel Dilbilime Giriş. Ankara: Pegem Akademi.
• Lewis, Geoffrey (1974). The Book of Dede Korkut. Victoria: Penguin Books.
• Maschler, Yael ve Deborah Schiffrin (2015). “Discourse Markers: Language, Meaning, and Context”. The Handbook of Discourse Analysis. Ed. Deborah Tannen, Heidi E. Hamilton ve Deborah Schiffrin. Chichester, UK: John Wiley & Sons Ltd. 189-221.
• Özbek, Nurdan (1998). “Türkçe’de Söylem Belirleyicileri”. Dilbilim Araştırmaları 9: 37-47.
• Özçelik, Sadettin (2005). Dede Korkut Araştırmalar, Notlar / Dizin / Metin. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Özçelik, Sadettin (haz.) (2006). Dede Korkut Üzerine Yeni Notlar. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Paltridge, Brian (2006). Discourse Analysis: An Introduction. Londra: Continuum.
• Ruhi, Şükriye (2013). “The Interactional Functions of ‘tamam’ in Spoken Turkish”. Mersin Üniversitesi Dil ve Edebiyat Dergisi 10 (2): 9-32.
• Schiffrin, Deborah (1987). Discourse Markers. Cambridge: Cambridge University Press.
• Schourup, Lawrence (1999). “Discourse markers”. Linuga 107: 227-265.
• Sertkaya, Osman Fikri (2006). Dede Korkut Kitabı, Dresden Nüshası’nın “Giriş” Bölümü. İstanbul: Ötüken Yay.
• Sümer, Faruk, Ahmet E. Uysal and Warren S. Walker (1972). The Book of Dede Korkut: A Turkish Epic. Austin & London: University of Texas Press.
• Taylor, Stephanie (2013). What is Discourse Analysis? London/New York: Bloomsbury Academic.
• Tekin, Talat (2013). “Dede Korkut Hikâyelerinde Bazı Düzeltmeler”. Makaleler IITarihi Türk Yazı Dilleri. Yay. Haz. Emine Yılmaz ve Nurettin Demir. Ankara: TDK Yay.
• Tezcan, Semih (2001). Dede Korkut Oğuznameleri Üzerine Notlar. İstanbul: YKY.
• Tezcan, Semih ve Hendrik Boeschoten (2001). Dede Korkut Oğuznameleri. İstanbul: YKY.
• Torun, Yeter (2011). “Eski Anadolu Türkçesinde Böyle, Şöyle, Eyle/Öyle Sözlerinin Kullanımları Üzerine”. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 20: 267-276.
• Tulum, Mertol (2003). “Dede Korkut Oğuznameleri Üzerine Notlar’a Notlarla Katkılar-I”. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi XXX: 517-538.
• Tulum, Mertol ve Mehmet Mahur Tulum (haz.) (2016). Dede Korkut Oğuznameler Oğuz Beylerinin Hikâyeleri. Ankara: AKM Yay.
• Yılmaz, Erkan (2004). A Pragmatic Analysis of Turkish Discourse Particles: yani, işte and şey. Doktora Tezi. Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi.
• Vardar, Berke (2002). Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Multilingual Yay.