Jenotdel (Komünist Parti Kadın Birimi) ve Türkistan’daki Çalışmaları

Yıl 2019, Sayı: 91 - Türk Konseyi'nin 10. Yılı Özel Sayısı, 161 - 185, 22.10.2019

Burcu Özdemir

https://doi.org/10.12995/bilig.9107

Cited By: 1

Öz

Kadınlar gerek Rusya’daki Şubat ve Ekim devrimlerinde gerekse devrim sonrasında gerçekleştirdikleri çalışmalarla Sovyetler Birliği Komünist Partisi’nin en önemli destekçilerinden biri oldu. Ancak Komünist Parti’nin ayrı bir kadın biriminin kurulması konusunda endişeleri mevcuttu. Parti yönetimi, böyle bir birimin kadınlar arasında feminist bir sapmaya yol açabileceğinden endişe ediyordu. Ancak aralarında İnessa Armand ve Aleksandra Kollontay’ın da yer aldığı kadın hareketinin liderleri, Parti’yi Jenotdel’in kurulması konusunda ikna etmeyi başardı. Jenotdel’in görevi, kadınların çocuk bakımı, ev işleri gibi angaryalardan kurtarılmalarına, bunun yanı sıra kürtaj, işsizlik, fuhuş gibi sorunların çözümüne yardımcı olmaktı. Jenotdel’in önemli bir vazifesi daha vardı, bu ise “Doğulu kadınlar” olarak tanımlanan Müslüman kadınları Sovyet toplumunun bir parçası haline getirmekti. Bu çalışmada Rusya’da kadın hareketinin gelişimi, Jenotdel’in kuruluş süreci ve çalışmalarının içeriği hakkında bilgi verilecek, ayrıca Jenotdel’in Türkistan’daki Müslüman kadınlar arasında yürüttüğü faaliyetler incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Jenotdel, Komünist Parti, Kadın, Türkistan, Sovyetleştirme

Zhenotdel (The Women's Section of the Communist Party) and Its Works in the Turkestan

Öz

Women took on many roles during and after the revolution, and in this way, they were one of the most important supporters of the Communist Party. However, in the early years there were concerns of the Communist Party about the establishment of a separate women’s organization, since separate women’s organizations might lead to feminist deviations. But the women leaders, including Alexandra Kollontai and Inessa Armand, rejected any parallels to feminist ideology and convinced the Communist Party for the establishment of the Zhenotdel. The tasks of Zhenotdel was to help in the emancipation of women from the drudgery of private child care and food preparation and also to help to resolve the issues of abortion, prostitution, unemployment etc. Another task of the Zhenotdel was to become a part of the Soviet society the so-called “women of the East”-the Muslim women. This paper aims to analyze development of women’s movement in Russia, establishment process of the Zhenotdel and the content of its works, and also its propaganda for Muslim women in the Turkestan.

Anahtar Kelimeler

Zhenotdel, Communist Party, woman, Turkestan, Sovietization

Kaynakça

• Attwood, Lynne (1999). Creating the New Soviet Woman: Women’s Magazines as Engineers of Female Identity, 1922-53. New York: Macmillan Press.
• Bobroff, Anne (1974). “The Bolsheviks and Working Women, 1905-20”. Soviet Studies 26 (4): 540-567.
• Clements, Barbara Evans (2012). A History of Women in Russia: from Earliest Times to the Present. İndiana: Indiana University Press.
• Clements, Barbara Evans (1975). “Kollontai’s Contribution to the Workers’ Opposition”. Russian History 2 (2): 191-206.
• Clements, Barbara Evans (1981). “The Birth of the New Soviet Woman”. Conference on the Origins of Soviet Culture. Kennan Institute for Advanced Russian Studies The Wilson Center.
• Clements, Barbara Evans (1992). “The Utopianism of the Zhenotdel”. Slavic Review 51 (3): 485-496.
• Edgar, Adrienne (2006). “Bolshevism, Patriarchy, and the Nation: The Soviet ‘Emancipation’ of Muslim Women inPan-Islamic Perspective”. Slavic Review 65 (2): 252-272.
• Engel, Barbara Alpern (1977). “The Emergence of Women Revolutionaries in Russia”. A Journal of Women Studies 2 (1): 92-105.
• Erşahin, Seyfettin (1999). “Buhara’da Ceditçilik, Eğitim Islahatı Tartışmaları ve Abdurrauf Fıtrat”. Dini Araştırmalar I (3): 213-255.
• Eşenkulova, Kişimcan (2006). “Türkistan’da Eğitim Konusunun Ekim İhtilali Öncesi İdil-Ural Tatar Basınında Akisleri”. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi 3 (3): 22-30.
• Eubanks Hayden, Carol (1976). “The Zhenotdel and the Bolshevik Party”. Russian History 3 (2): 150-173.
• Galili, Ziva (1998). “Women and The Russian Revolution”. Women and Revolution: Global Expressions. Ed. MJ. Diamond. Kluwer Academic Publishers. 63-77.
• Glass, Becky L. & Margaret K. Stolee (1987). “Family Law in Soviet Russia, 1917-1945”. Journal of Marriage and Family 49 (4): 893-902.
• Heitlinge, Alena (1979). Women and State Socialism: Sex Inequality in the Soviet Union and Czechoslovakia. London: The Macmillan Press.
• Kanlıdere, Ahmet (2005). “Dini Ceditçilikten Seküler Reformculuğa: Islahçı ve Ceditçilerin Zihni Serüvenleri”. XIV. Türk Tarih Kongresi: Kongreye Sunulan Bildiriler II. Ankara: TTK Yay.
• Kanlıdere, Ahmet (1999). “Islah”. İslam Ansiklopedisi. C. 19. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 163-167.
• Kanlıdere, Ahmet (2006). “Musa Carullah”. İslam Ansiklopedisi. C. 31. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 214-216.
• Kanlıdere, Ahmet (2000). “Rusya Müslümanlarının Kongrelerinde Kadın Sorunu(1905-1917)”. Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi 2: 139-148.
• Kınacı, Cemile (2014). “Ütopyadan Gerçeğe: Kadınlar Ülkesi ve Arslan Kız’dan Alem-i Nisvan’a Evrilen Türk Kadın Hareketi”. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi 2 (4): 224-247.
• Lapidus, Gail Warshofsky (1978). Women in Soviet Society: Equality, Development and Social Change. London: University of California Press.
• McDermid, Jane (1999). Midwives of the Revolution Female: Female Bolsheviks and Women Workers in 1917. London: UCL Press.
• Öz, Özge (2013). Muslim Women in Central Asia: The Impact of Soviet Legacy. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi.
• Rabinowitch, Alexander (2004). “October Revolution”. Encyclopedia of Russian History III. Ed. James R. Millar. New York: Macmillan Reference.
• Raleigh, Donald J. (2004). “Civil War of 1917-1922”. Encyclopedia of Russian History I. Ed. James R. Millar. New York: Macmillan Reference.
• Ranes, Barbara (1994). From Baba to Tovarishch: The Bolshevik Revolution and Soviet Women’s Struggle for Liberation. Chicago: Marxist-Leninist Books and Periodicals.
• Rosenthal, Bernice Glatzer (1979). “Women under Communism”. Culture and Society: 73-77.
• Somuncuoğlu, Tümen (2014). “Çarlık Rusya’sı Dönemi Türkistan’ında İslam ve Modernleşme”. TSA 2: 227-240.
• Stites, Richard (1976). “Zhenotdel: Bolshevism and Russian Women, 1917-1930”. Russian History 3 (2): 174-193.
• Şahin, Selcan (2014). “İsmail Gaspıralı, Türk Kadını ve Alem-i Nisvan Dergisi”. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi 11 (4): 210-223.
• Turan, Menaf (2011). “SSCB’de Toprak Mülkiyeti”. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi 66 (3): 307-332.
• Vernadsky, George (2011). Rusya Tarihi. Çev. Doğukan Mızrak- Egemen Mızrak. İstanbul: Selenge Yay.
• Wood, Elizabeth (2004). “Zhenotdel”. Encyclopedia of Russian History IV. Ed. James R. Millar. New York: Macmillan Reference.
• RGASPİ (Rossiskiy Gosudarstvennıy Arhiv Sotsialno-Politiçecskoy İstorii-Sosyo-Politik Tarih Rus Devlet Arşivi) Belgeleri RGASPİ, f.17, op.10, d.40, l.12ob-13. RGASPİ, f.17, op.10, d.222, l.2. RGASPİ, f.17, op.10, d.343, l.4-5 RGASPİ, f.17, op.10, d.387, l.102. RGASPİ, f.17, op.10, d.387, l.115ob. RGASPİ, f.17, op.10, d.441, l.63. RGASPİ, f.17, op.10, d.441, l.149-151. RGASPİ, f.17, op.10, d.441, l.160. RGASPİ, f.17, op.10, d.441, l.162. RGASPİ, f.17, op.10, d.441, l.164. RGASPİ, f.17, op.10, d.441, l.176-177. RGASPİ, f.17, op.10, d.491, l.17. RGASPİ, f.17, op.33, d.547, l.14, 15- 15ob. RGASPİ, f.62, op.2, d.65, l.2. RGASPİ, f.62, op.2, d.95, l.122ob. RGASPİ, f.62, op.2, d.95, l.173-173 ob. RGASPİ, f.62, op.2, d.95, l.174ob-175. RGASPİ, f.121, op.1, d.37, l.88. RGASPİ, f.121, op.2, d.36, l.20-22.