Aytmatov’un Eserlerinde Sovyet Çalışma Hayatı ve Emekçi İlişkileri

Yıl 2023, Sayı: 106, 145 - 172, 28.07.2023

Cevat Özyurt

https://doi.org/10.12995/bilig.10606

Cited By: 1

Öz

Cengiz Aytmatov’un Sovyet çalışma hayatı ve emek ilişkilerine bakışındaki tarihsel kırılma ve değişimleri anlamak, bu makalenin ana amacını oluşturmaktadır. Onun çalışma hayatı ve emek
ilişkilerine dair eserleri iki döneme ayrılarak incelenecektir. İlk eserler, Sosyalist Devrim’in yeni hayata ilişkin vaatlerinin gerçekleştiği varsayımıyla yazılmıştır. Emekçiler, sistemle ve çevreleriyle
uyumlu, mutlu, müreffeh bir hayat yaşarlar. Sömürü, tabakalaşma ve toplumsal çatışma sorunları çözülmüş ve emekçilerin ontolojik güvenliği sağlanmıştır. Bu bakış, ikinci döneme ait Elveda Gülsarı romanında değişerek eleştirel bir nitelik kazanır. Eser, sosyalist emekçi ve sosyalist devlet arasındaki çelişkileri sorgular; resmî söylemleri demistifiye ederek, planlama ve merkezileştirme süreçlerinde
kolhoz emekçilerinin ürün ve ilişkilerinin kendilerine nasıl yabancılaştığına açıklık getirir. Yazarın Sovyetler Birliği döneminde kaleme aldığı çalışma hayatı ve emek ilişkilerine eleştirel yaklaşımının kültürel, ahlaki ve ekolojik eleştirilerin arka planında kaldığı Beyaz Gemi, Gün Olur Asra Bedel ve Dişi Kurdun Rüyaları romanlarının detaylı analizi, makale formatını zorlamamak için bu çalışmanın kapsamı dışında bırakılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Cengiz Aytmatov, Kolhoz, Sovyet Toplumu, Çalışma Sosyolojisi, Elveda Gülsarı

Soviet Work Life and Labor Relations in Aitmatov’s Works

Öz

The main purpose of this article is to understand the historical breaks and changes in Chingiz Aitmatov’s views on Soviet working life and labor relations. His works on working life and labor relations will be analyzed by dividing them into two periods. His first works were written on the assumption that the promises of the Socialist Revolution for a new life were realized. Workers live a happy and prosperous life in harmony with the system and their environment. The problems of exploitation, stratification and social conflict have been resolved and the ontological security of the workers has been ensured. This view changes, acquiring a critical character in “Goodbye Gulsari” which belongs to the novels of the second period. The work questions the contradictions between the socialist worker and the socialist state; by demystifying the official discourses, it clarifies how the products and relations of collective farm workers are alienated from them in the planning and centralization
processes. The detailed analysis of the novels “The White Ship”, “The Day Lasts More Than a Hundred Years” and “The Place of the Skull”, in which the author’s critical approach to working life and labor relations, written during the Soviet period, remains in the background of cultural, moral and ecological criticism, has been excluded from the scope of this study in order not to force the format of the article.

Anahtar Kelimeler

Chingiz Aitmatov, Kolkhoz, Soviet Society, Labor Sociology, “GoodbyeGulsari”

Kaynakça

• Asanaliyev, Keneşbek. “Cengiz Aytmatov’un Edebiyat Adamlığı Devri.” Çev. Ayhan Çelikbay, Cengiz Aytmatov: Doğumunun 75. Yılı İçin Armağan, Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi Yayınları, 2004, ss. 61-82.
• Aytmatov, Cengiz. “Aşım.” Çev. İbrahim Şahin, Cengiz Aytmatov: Doğumunun 75. Yılı İçin Armağan, Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi Yayınları, 2004, ss. 23-32.
• Aytmatov, Cengiz. “Devam Ediyoruz.” Çev. Doğan Gürpınar, Cengiz Aytmatov: Doğumunun 75. Yılı İçin Armağan, Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi Yayınları, 2004, ss. 13-21.
• Aytmatov, Cengiz. Elveda Gülsarı. Çev. Refik Özdek, Ötüken Yayınları, 2019.
• Aytmatov, Cengiz. İlk Öğretmenim. Çev. Mehmet Özgül, Ketebe Yayınları, 2021.
• Boobbyer, Philip. The Stalin Era. Roudledge Publication, 2000.
• Buyar, Cengiz. “Kırgız Tarihi: Başlangıcından 1991 Yılına Kadar.” Ed. Cengiz
• Buyar, Kırgızistan: Tarih-Toplum-Ekonomi Siyaset. BYR Publishing House, 2017, ss. 47-88.
• Chapple, Richard. “Chingiz Aitmatov’s ‘The Place of the Skull’: A Soviet Writer’s Excursion into Theology.” New Zealand Slavonic Journal, 1992, ss. 105-115.
• Cliff, Tony. Rusya’da Devlet Kapitalizmi. Çev. Ali Saffet ve Tarık Kaya, Metis Yayınları, 1990.
• Doraiswamy, Rashmi. The Post-Soviet Pondition: Chingiz Aitmatov in the ‘90, Aakar Books, 2005.
• Figes, Orlando. Karanlıkta Fısıldaşanlar: Stalin Rusya’sında Özel Yaşam. Çev. Nurettin Elhüseyni, Yapı Kredi Yayınları, 2009.
• Figes, Orlando and Boris Kolonitskii. Interpreting the Russian Revolution the Language and Symbols of 1917. Yale University, 1999.
• Guins, George C. Soviet Law and Soviet Society. Springer Publishing, 1954.
• Hobsbawm, Eric. Kısa 20. Yüzyıl. Çev. Yavuz Alagon, Sarmal Yayınları, 1996.
• İbraimov, Osmonakun. Devrinin Büyük Yazarı: Cengiz Aytmatov. Çev. Muhittin Gümüş, Bengü Yayınları, 2018.
• Kenez, Peter. A History of the Soviet Union from the Beginning to the End. Cambridge University, 2006.
• Koelle, Peter Brampton. “Chingiz Aitmatov: A Reflection on Soviet Rule Through Memory.” Russian Language Journal, vol. 54, no. 177/179, 2000, ss. 139-15.
• Korkmaz, Ramazan. Aytmatov Anlatılarında Ötekileşme Sorunu ve Dönüş İzlekleri. Kesit Yayınları, 2016.
• Kucherov, Samuel. “The Future of the Soviet Collective Farm.” The American Slavic and East European Review, vol. 19, no. 2, 1960, ss. 180-201.
• Mozur, Joseph P. “Chingiz Aitmatov: Transforming The Esthetics Of Socialist Realism.” World Literature Today, vol. 56, no. 3, 1982, ss. 435-439.
• Paton, Steward. “Chingiz Aitmatov’s First Novel: A New Departure?” The Slavonic and East European Review, vol. 62, no. 4, 1984, ss. 496-510.
• Ploskonka, Kasia. “Mankurtism Monuments and Marketing: Identity and Power in Post-Soviet Contemporary Art of Central Asia.”, The SOAS Journal of Postgraduate Research, no. 9, 2015, ss. 47-64.
• Şolohov, Mihail. Uyandırılmış Toprak-I. Çev. Leyla Soykut, Sosyal Yayınlar, 1963. Ükübayeva, Layli. Cengiz Aytmatov. Turar Yayınları, 2018.
• Vucinich, Alexander. “The Kolkhoz: Its Social Structure and Development.” The American Slavic and East European Review, vol. 8, no. 1, 1949, ss. 10-24.