Rise of Neo-Tribal Nationalism in North Cyprus: Debates on Migration and History Writing

Yıl 2024, Sayı: 108, 113 - 145, 30.01.2024

Yılmaz Çolak Yakup Şahin , Aysel Özdemir Çolak

https://doi.org/10.12995/bilig.10805

Öz

This study aims at examining the debates on identity and nationalism in North Cyprus in reference to a new analytical perspective called ‘neo-tribal nationalism’. The clashing Greek and
Turkish nationalisms especially from British colonialism in Cyprus embraced a new evolution from 1960s, and especially since the partition of Cyprus in 1974. In the two sides of the island where
these two official nationalisms prevailed, ‘Cypriotism or ‘Cypriot nationalism’ has developed as a nativist alternative ideology. Especially in Turkish Republic of North Cyprus (TRNC) under
the influence of globalization and EU membership processes by the 2000s, left social and political groups launched Cypriotism being influential over society and politics. For this study, the
dichotomy of ethnic vs civil nationalism which has often been applied in the studies on nationalism in Cyprus hypothetically fails to explain the transformation in North Cyprus. It argues that
Cypriotism may be called as ‘neo-tribal nationalism’ as it focuses on nativism in constructing Cypriot identity, structures myths selectively in building suitable past for that identity, excludes
Turkish immigrants through hostile discourses and actions and situates Türkiye as the one of the main international other. This analysis is made through focusing on migration and history
writing in TRNC.

Anahtar Kelimeler

Cyprus, Cypriotism, Neo-Tribal Nationalism, Migration, History Writing

Etik Beyan

Yazarların çalışmadaki katkı oranları şöyledir: Prof. Dr. Yılmaz ÇOLAK % 40, Dr. Öğretim Üyesi Yakup ŞAHİN % 35, Dr. Öğretim Üyesi Aysel Özdemir Çolak %25.

Kuzey Kıbrıs’ta Yeni-Kabileci Milliyetçiliğin Yükselişi: Göç ve Tarih Yazıcılığı Tartışmaları

Öz

Bu çalışma Kuzey Kıbrıs’ta kimlik ve milliyetçilik tartışmalarını yeni bir analitik çerçeve olan ‘yeni-kabileci milliyetçilik’ temelinde incelemektedir. Kıbrıs’ta özellikle İngiliz sömürgesiyle birlikte karşılıklı
rekabet içinde olan Rum ve Türk milliyetçilikleri 1960’lardan itibaren yeni bir dönüşüm yaşamış ve 1974’ten sonra da yeni bir evreye girmiştir. Adanın her iki kesimindeki hâkim iki resmî milliyetçi konuma yerlici alternatif bir ideoloji olarak ‘Kıbrıs milliyetçiliği’ ya da ‘Kıbrısçılık’ ortaya çıkıp gelişmiştir. Özellikle KKTC’de sol siyasetin ideolojisi olarak dillendirilen Kıbrısçılık 2000’li yıllarla birlikte küreselleşme ve AB üyelik süreçleri etkisi altında gittikçe güçlenmiş, toplum ve siyaset düzeyinde belirleyici hâle gelmiştir. Bu makale, Kıbrıs özelinde milliyetçilik üzerine yapılan çalışmalarda sıklıkla referans verilen etnik ve sivil milliyetçilik zıtlığının Kıbrıs’ta yaşanan dönüşümü açıklamada yetersiz kaldığını ileri sürmekte ve Kıbrıslı kimliği inşa etme anlamında Kıbrısçı yerliciliği merkeze alarak seçmeci bir şekilde mitler yoluyla kurgulanmış bir geçmişe dayalı hayali bir cemaat yaratması, göçmenlere karşı ötekileştirici söylem ve eylemlerle ayrımcı ve dışlayıcı olması bakımlarından Kıbrısçılığı ‘yeni-kabileci milliyetçilik’ olarak değerlendirmektedir. Bu inceleme KKTC’de göç ve tarih yazımı tartışmaları üzerinden yapılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kıbrıs, Kıbrısçılık, yeni-kabileci milliyetçilik, göç, tarih yazımı

Kaynakça

• Avraamidou, Maria. “Exploring Greek-Cypriot Media Representations of National Identities in Ethnically Divided Cyprus: The Case of the 2002/2004 Annan Plan Negotiations.” National Identities, vol. 20, no. 5, 2018, ss. 439-461.
• Anderson, Benedict. Hayali Cemaatler – Milliyetçiliğin Kökenleri ve Yayılması, Metis Yayınları, 2009.
• Brown, David. “Are There Good and Bad Nationalism?” Nations and Nationalism, vol. 5 no. 2, 1999, ss. 281-302.
• Bryant, Rebecca. “Turkey, Cyprus and the European Division.” Insight Turkey, vol. 9, no. 1, 2007, ss. 120-126.
• Bryant, Rebecca, ve Christalla Yakinthou. Cypriot Perceptions of Turkey. TESEV, 2012.
• Bryant, Rebecca, ve Mete Hatay. Sovereignty Suspended: Building the So-Called State. University of Pennsylvania Press, 2020.
• Bu Memleket Bizim Platformu, 22 Mart 2022, https://www.facebook.com/bumemleketbizimplatformu/.
• Bugün Kıbrıs. “Tatar. Kıbrıs Türk tarihi bilmiyor.” 18 Eylül 2021, https://bugunkibris.com/2021/09/18/tatar-kibris-turk-tarihi-bilmiyor/.
• Cahit, Neriman. “Çağdaş Bir Tarih Eğitimi ve Yeni Kitaplar Üzerine.” Yeni Düzen, 26 Aralık 2005.
• Çağlayan, Pınar. Kıbrıslı Olamamak: Kıbrıs’ta Milliyetçiliklerin İdeolojik Kökenleri Üzerine Bir Analiz. Ankara Üniversitesi SBF, Uluslararası Siyasi ve Ekonomik İlişkiler Araştırma Merkezi, 2014.
• Çolak, Yılmaz. “Nationalism and the Political Use of History in Cyprus: Recent Developments.” Kasarinlan: Philippine Journal of Third World Studies, vol. 23, no. 2, 2008, ss. 20-45.
• Çolak, Yılmaz. “Identity and Citizenship among Turkish Immigrants in Northern Cyprus.” Migration around Turkey: Old Phenomena, New Research, ed. Ahmet İçduygu, Deniz Yükseker ve Damla B. Aksel, ISIS Press, 2013.
• Gellner, Ernest. Uluslar ve Ulusçuluk. Hil Yayınları, 2008.
• Hadjipavlou, Maria. “The Cyprus Conflict: Root Causes and Implications for Peacebuilding.” Journal Peace Research, 44 (3), 2007, ss. 349-365.
• Hasgüler, Mehmet. (ed.). “Kıbrıslılık Kimliği: Kıbrıslı Türkler ve Kıbrıslı Rumlardaki Farklılaşmalar.” Kıbrıslılık içinde. Agora, 2008.
• Hatay, Mete. Is the Turkish Cypriot Population Shrinking? An Overview of the Ethno-Demography of Cyprus in the Light of the Preliminary Results of the 2006 Turkish Cypriot Census. PRIO Report 2, POST Araştırma Enstitüsü, 2007.
• Hatay, Mete. “The Problem of Pigeons: Orientalism, Xenophobia and a Rhetoric of the ‘Local’ in North Cyprus.” Cyprus Review, vol. 20, no. 2, 2008, ss. 145-171.
• Hatay, Mete, ve Rebecca Bryant. “The Jasmine Scent of Nicosia: Of Returns, Revolutions and the Longing for Forbidden Pasts.” Journal of Modern Greek Studies, vol. 26 no. 2, 2008, ss. 423-449.
• Hobsbawm, Eric J. 1780’den Günümüze Milletler ve Milliyetçilik. Ayrıntı Yayınları, 2006.
• İlter, Tuğrul, ve Sevda Alankuş. “The Changing Configurations of Self- (M)Other Dialogue in North Cyprus.” Social Identities, vol. 16, no. 2, 2010, ss. 261-284.
• Karahasan, Hasan, ve Dilek Latif. Kıbrıs Tarihi Ders Kitaplarının Metinsel ve Görsel Analizi, Eski ve Yeni Kıbrıs Tarihi Ders Kitaplarının Kıyaslamalı Analizi.POST Araştırma Enstitüsü, 2010.
• Karahasan, Hasan. “‘Bitmiş Hikâye, Bitmemiş Tarih’: Kıbrıs’ta Tarih Eğitimi Tartışmaları.” Yeni Düzen, 20 Eylül 2021, Yeni Düzen, https://www.yeniduzen.com/bitmis-hikaye-bitmemis-tarih-kibrista-tarih- egitimi-tartismalari-144601h.htm.
• Karakaş, Burcu. “Kuzey Kıbrıs’ta ‘Varoluş’ Sıkıntısı.” Radikal, 13 Şubat 2011, http://www.radikal.com.tr/politika/kuzey-kibrista-varolus-sikintisi-1039851/.
• Kaufman, Eric. “Ethno-traditional Nationalism and the Challenge of Immigration.” Nations and Nationalism, vol. 25, no. 2, 2019, ss.435-448.
• Keser, Ulvi. “Kıbrıslılık Bağlamında KKTC’ de Tarih Öğretiminde Karşılanan Sorunlara Kesitsel Bir Bakış.” 2nd International Sysposium on History Education, 1-14. KTÜ Yayınları, 2012.
• Kıbrıs. “Seçmen Sayısı 1 Yılda 4 bin 154 Arttı.” 7 Kasım 2021.
• Kıbrıs Kıbrıslılarındır. 21 Nisan 2022, https://www.cypriots.org/tr/.
• Kıbrıs’ta Nefret Söylemi, Davranışları ve Suçları ile İlgili Rapor. PROMITHEAS Araştırma Enstitüsü, 2015.
• Kıbrıs’ta Sosyalist Gerçek, no. 77, Ağustos 2002.
• Kıbrıslılar Birliği. 21 Nisan 2022, https://www.cypriots.org/tr/.
• Kızılyürek, Niyazi. Doğmamış Bir Devletin Tarihi: Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti. İletişim Yayınları, 2005.
• Kızılyürek, Niyazi. “AKP ve Kıbrıslı Türkler: İşbirliğinden Kültür Savaşına.” Yeni Düzen, 25 Nisan 2021, https://www.yeniduzen.com/akp-ve-kibrisliturkler-isbirliginden-kultur-savasina-17308yy.htm.
• “KKTC’de Nüfus Sayım Sonuçları Açıklandı”, Sabah, 13 Ağustos 2013, https://www.sabah.com.tr/dunya/kktcde-nufus-sayim-sonuclari-aciklandi-2462057.
• “KKTC’li Sendikacının Türkiye Karşıtı Sözlerine Başbakan Erhürman’dan Tepki.” 16 Şubat 2019, DHA, https://www.dha.com.tr/dunya/kktc-li-sendikacininturkiye-karsiti-sozlerine-basbakan-erhurman- dan-tepki-1626896.
• Klerides, Eleftherios. “Multi-ethnic Societies in Transition to Independence: The Uneven Development of Colonial Schooling in Cyprus and Singapore.” Comparative Education, 13 September 2021.
• Konuk, Nebiye. “Kıbrıslı Türklerin Göçmenlere Bakışı.” Kıbrıs Araştırmaları ve İncelemeleri Dergisi, vol.2 no.3, 2018, s..55-81.
• Kreuzer, Peter. “Violent Civic Nationalism versus Civil Ethnic Nationalism: Contrasting Indonesia and Malay(si)a.” National Identities, vol. 8, no.1, 2006, ss. 41-59.
• Kurtuluş, Hatice, ve Semra Purkis. Kuzey Kıbrıs’ta Türkiyeli Göçmenler. T. İş Bankası Kültür Yayınları, 2014.
• “KTÖS, AKP ve UBP’yi Protesto Etti.” Haber Kıbrıs, 14 Aralık 2012, https://haberkibris.com/ktos-akp-ve-ubpyi-protesto-etti-2012-12-14.html.
• Kuzio, Taras. “The Myth of the Civic State: A Critical Survey of Hans Kohn’s Framework for Understanding Nationalism.” Ethnic and Racial Studies, vol. 25, no. 1, 2002, ss. 20-39.
• Kymlicka, Will. Politics in the Vernacular: Nationalism, Multiculturalism and Citizenship. Oxford University Press, 2001.
• Larin, Stephen J. “Is It Really about Values? Civic Nationalism and Migrant Integration.” Journal of Ethnic and Migration Studies, vol. 46, no. 1, 2020, ss. 127-141.
• Latif, Dilek. “A Challenging Educational Reform: Politics of History Textbook Revision in North Cyprus.” Compare: A Journal of Comparative and International Education, vol. 49, no. 1, 2019, ss. 30-46.
• Latif, Dilek. “Dilemmas of Moving from the Divided Past to Envisaged United Future: Rewriting the History Books in the North Cyprus.” The International Journal for Education Law and Policy, Special Issue, 2010, ss. 35-46.
• Mavratsas, Caesar V. “The Ideological Contest between Greek-Cypriot Nationalism and Cypriotism, 1974-1995: Politics, Social Memory and Identity.” Ethnic and Racial Studies, vol. 20, no. 4, 1997, ss. 717- 37.
• Modood, Tarıq. “A Multicultural Nationalism?” Brown Journal of World Affair, vol. 25, no. 2, 2019, ss. 233-246.
• Navaro-Yashin, Y. “De-ethnicizing the Ethnography of Cyprus: Political and Social Conflict Between Kıbrıslı Türk and Settlers from Turkey.” Divided Cyprus: Modernity, History and an Island in Conflict. ed. Y. Papadakis, Y. N. Peristianis ve G. Welz, Indiana University Press, 2006, pp. 84-99.
• Nieguth, Tim. “Beyond Dichotomy: Concepts of the Nation and the Distribution of Membership.” Nations and Nationalism, vol. 5, no. 2, 1999, ss. 155-173.
• North Cyprus Daily, 26 Kasım 2004.
• Önen, Mehveş, Shirin Jetha, Dağseven, Murat Kanatlı, Hakan Karahasan, ve Dilek Latif. Barış İçin Eğitim II: 2004 ile 2009 Yılları Arasında Okutulan Ortaokul Tarih Kitaplarının Metinsel ve Görsel Analizi. Post Araştırma Enstitüsü, 2010.
• Özsezer, Mete, ve Ali E. Özkul. “Siyasi İktidarların Tarih Ders Kitaplarına Etkisi Bağlamında Kıbrıs Türk Toplumunda Yazılan Tarih Kitaplarının İncelenmesi (1974-2016).” SUTAD, vol. 45, 2019, ss. 143-165.
• Papadakis, Yiannis. “Greek Cypriot Narratives of History and Collective Identity: Nationalism as a Contested Process.” American Ethnologist, vol. 25, no. 2, 1998, ss. 149-165.
• Papadakis, Yiannis. “Narrative, Memory and History Education in Divided Cyprus: A Comparison of Schoolbooks on the ‘History of Cyprus’.” History & Memory, vol. 20, no. 2, 2008, ss. 128-148.
• Papadakis, Yiannis. “The Good, the Bad and the Ugly: Greek Cypriot and Turkish Cypriot Schoolbooks on the ‘History of Cyprus’.” When Greeks and Turks Meet Interdisciplinary Perspectives on the Relationship Since 1923, ed. Vally Lytra, Routledge, 2014, ss. 125-140.
• Perikles, Lukas, Meltem Onukan-Samani, ve Gülen Onurkan-Aliusta. “Those who Control the Narrative Control the Future: The Teaching of History in Greek Cypriot and Turkish Cypriot Schools.” Historical Encounters, vol. 8, no. 2, 2021, ss. 124-139, https://doi.org/10.52289/hej8.207.
• Peristianis, Nicos. “Cypriot Nationalism, Dual Identity and Politics.” Divided Cyprus: Modernity, History, and an Island in Conflict, ed. Y. Papadakis, N. Peristianis ve G. Welz, Indiana University Press, 2006, ss. 100-120.
• Philippou, Stavroula. “On the Bordders of Europe: Citizenship, Education and Identity in Cyprus.” JSSE-Journal of Social Science Education, 2007.
• Psaltis, Charis, Mario Carretero, ve Sabina Čehajić-Clancy. “Conflict Transformation and History Teaching: Social Psychological Theory and Its Contributions.” C. Psaltis (ed.) içinde, History Education and Conflict Transformation. Londra: Palgrave Macmillan, 2017, doi 10.1007/978-3-319-54681-0_1.
• Rüstemli, Ahmet, Biran Mertan, ve Orhan Çiftçi. “In-Group Favoritism among Native and Immigrant Turkish Cypriots.” The Journal of Social Psychology, 140/1, 2020, ss. 26-34.
• Samani, M. O. Kıbrıs’ta Türk Milliyetçiliği. Bayrak Matbaacılık, 1999.
• Shulman, Stephen. “Challenging the Civic/ethnic and West/East Dichotomies in the Study of Nationalism.” Comparative Political Studies, vol. 35, no. 5, 2002, ss. 554-585.
• Smith, Anthony D. Milli Kimlik. İletişim Yayınları, 2004.
• Sonan, Sertaç, Ebru Küçükşener ve Enis Porat. Kuzey Kıbrıs’ta Siyaset ve Toplum: Bir Anket Çalışması, Friedrich-Ebert-Stiftung, 2020.
• Şah, Aziz. “Taşıma Nüfus Politikası İlhak Politikasıdır!” Avrupa, 29 Mart 2021.
• Şahin, Yakup. Kimlik Temelli Çatışmalar ve Barış Arayışları: Kıbrıs ve Lübnan’ın Analizi. Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi, 2012.
• Tekerek, Hüseyin. “Nationalism and Reconciliation in Cypriot Documentary Film, 1976–1987.” SAGE Open, vol. July-September, 2021, ss. 1-10.
• Tilly, Charles. “The State of Nationalism.” Critical Review, vol. 10, Special Issue on Nationalism, 1996, ss. 299-306.
• Triandafyllidou, Anna. “Nationalism in the 21st Century: Neo-Tribal or Plural?” Nations and Nationalism, vol. 26, no. 4, 2020, ss. 792-806.
• Tocci, Nicos. “Greece, Turkey and Cyprus”. European Politics, Ed. Colin Hay ve Anand Menon, Oxford University Press, 2007, ss. 117-129.
• TTK. “KKTC’de “Kıbrıs Türk Tarihi ve Öğretimi Paneli” Düzenlendi.” 12 Ağustos 2021, https://www.ttk.gov.tr/duyurular/kktcde-kibris-turk-tarihi-ve-ogretimi-paneli-duzenlendi/.
• “Türkiye, Kansız Bir Soykırım Uyguluyor.” Gazetda, 29 Kasım 2019, https://www.gazetda.com/guncel/turkiye-kansiz-bir-soykirim-uyguluyor-h35990.html.
• Türkoğlu, Fatma. “Kıbrıslı Türklerde Zenofobi (Yabancı Düşmanlığı).” Feminist Atölye, 20 Mayıs 2012, http://www.feministatolye.org/index.php/kibrisfem/makaleler/425-kibrisliturklerde-zeonofobi. “UBP Kıbrıs Türk Eğitim Sistemini çökertti!” Cumhuriyetçi Türk Partisi, 16 Eylül 2021, https://cumhuriyetciturkpartisi.org/16-Eylul-2012-UBP-Kibris-Turk-Egitim-Sistemini-cokertti.html.
• Volkan, Vamık. Kıbrıs: Savaş ve Uyum; Çatışan İki Etnik Grubun Psikanalitik Tarihi, çev. B. Kılınçer, Everest, 2008.
• Yack, Bernard. “The Myth of the Civic Nation.” Critical Review, vol. 10, no. 2, 1996, ss. 193-212.
• Vogel, Birthe. “The Cyprus Conflict and Party-Society Relations: Between Ethnonationalism and Peace Formation.” Party-Society Relations in the Republic of Cyprus: Political and Societal Strategies, ed. Giorgos Charalambous ve Christophoros Christophorou, Routledge, 2015, ss. 151-166.
• Vural, Yücel, ve Ahmet Rüstemli. “Identity Fluctuations in the Turkish Cypriot Community.” Mediterranean Politics, vol. 11 no. 3, 2006, ss. 329-348.
• Vural, Yücel, ve Evrim Özuyanık. “Redefining Identity in the Turkish Cypriot School History Textbooks: A Step towards a United Federal Cyprus.” South European Society and Politics, vol. 13, no. 2, 2008, ss. 133-154.
• Vural, Yücel, ve Nicos Peristianis. “Beyond Ethno-nationalism: Emerging Trends in Cypriot Politics after the Annan Plan.” Nations and Nationalism, vol. 14, no. 1, 2008, ss. 39-60.
• Yeni Düzen. “Kıbrıs Türkü tarihini bilmeli.” Yeni Düzen, 11 Ağustos 2021, https://www.yeniduzen.com/kibris-turku-tarihini-bilmeli-143223h.htm.
• Zhuravlev, Oleg, ve Volodymyr Ishchenko. “Exclusiveness of Civic Nationalism: Euromaidan Eventful Nationalism in Ukraine.” Post-Soviet Affairs, vol. 36, no. 3, 2020, ss. 226-245.