A Marginal Literary Man Traces of in Classical Turkish Literature: Abū Nuwās

Yıl 2022, , 343 - 376, 30.04.2022

Emin Uz

https://doi.org/10.28949/bilimname.1066205

Cited By: 2

Öz

Abū Nuwās (d. 198/813 [?]), who gained competence in almost every field of classical Ara-bic literature, is one of the important representatives of the innovative movement in literature. In particular, he produced literary and oral products for mucûn (obscene), hamriyyat (wine) and humor. He is also a strange personality who has trained himself in the field of Islamic sciences. Abū Nuwās represents the spirit of the period in which he lived, with all his shortcomings and features. He is the primary or secondary character of every story about the different themes and typologies he conveys. His sharp-tongued and out-of-the-box personality made him to be accu-sed for both creed and politics. The poet, who criticized the tradition of poetry until the time he lived, continued to insist that this style should be changed throughout his life. The idea of ma-king changes not only in the style but also in the words and meanings, who is frequently mentio-ned with his fribble personality, is frequently included in poetry criticism sources. The use of Persian as a literary language in the Ottoman period and the literature sharing of Arab-Persian-Turkish literatures in a triple interaction showed itself not only in positive themes but also in negative contents such as mucûn. Considering that the representative of this ecole is Abū Nuwās, it is unthinkable that Turkish literature was not influenced by the poet in question. So much so that the marginals of the period such as Zâtî and Sürûrî used the style of Abu Nuvas and also quoted him. This research will try to draw a profile of Abū Nuwās in minds, based on the narra-tions and rumors about him rather than the poems of Abu Nuwas. Because, even if the subject is negative, the art presented is remarkable in terms of both classical Arabic literature and Turkish literature. In this research, a mutual evaluation will be made between Arabic and Turkish litera-tures and the role of Abū Nuwās in this interaction will be evaluated. Within the framework of the outstanding examples of these two literatures, the poet's literary personality, his doctrinal structure and the accusations he has been subjected to will be tried to be revealed by subjecting the relevant literature to a serious review.

Anahtar Kelimeler

Turkish Islamic literature, Arabic Literature, Abū Nuwās, Zātī, Surūrī

Klasik Türk Edebiyatında İzleri Görülen Marjinal Bir Edip: Ebû Nüvâs

Öz

Klasik Arap edebiyatının hemen her alanında yetkinlik kazanmış edip Ebû Nüvâs (öl. 198/813 [?]), edebiyatta yenilikçi hareketin önemli temsilcilerindendir. Özellikle mücûn (müstehcen), hamriyyât (şarap) ve mizaha yönelik kitâbî ve şifâhî ürünler ortaya koymuştur. Ayrıca İslâmî ilimler alanında da kendisini yetiştirmiş marjinal bir kişiliktir. Ebû Nüvâs bütün özellikleriyle yaşadığı dönemin ruhunu temsil etmektedir. O, aktardığı farklı tema ve tipolojileri konu alan her hikâyenin birincil ya da ikincil karakteri durumundadır. Sivridilli ve kalıba sığmaz kişiliği hem itikâdî hem de siyasî birtakım ithamlara maruz kalmasına sebep olmuştur. Yaşadığı döneme kadarki şiir geleneğine eleştirilerde bulunan şair, bu üslubun değişmesi gerektiği noktasında ısrarcı tavrını hayatı boyunca sürdürmüştür. Hafifmeşrepliği ile adından sıkça bahsettiren şairin sadece üslup değil lafız ve manalarda da değişikliklere gidilmesi konusunda şiir eleştirileri kaynaklarda sıkça yer almaktadır. Osmanlı Dönemi’nde edebî dil olarak Farsça’nın kullanımı ve üçlü bir etkileşim içerisinde Arap-Fars-Türk edebiyatlarının literatür paylaşımı sadece müsbet temalarda değil mücûn gibi menfi içeriklerde de kendisini göstermiştir. Bu ekol temsilcisinin Ebû Nüvâs olduğu dikkate alındığında ise Türk edebiyatının söz konusu şairden etkilenmemiş olması düşünülemez. Zira Zâtî ve Sürûrî gibi dönemin marjinalleri Ebû Nüvâs’ın üslubunu kullandıkları gibi kendisinden iktibaslarda da bulunmuşlardır. Bu araştırmada Arap ve Türk edebiyatları arası mukaren bir değerlendirme yapılacak olup Ebû Nüvâs’ın bu etkileşimdeki rolü değerlendirilecektir. Söz konusu iki edebiyatın seçkin örnekleri çerçevesinde şairin edebî kişiliği, itikadi yapısı ve maruz kaldığı ithamlar ilgili literatürler mümkün olduğunca taramaya tabi tutularak ortaya konulmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Türk Edebiyatı, Arap Edebiyatı, Ebû Nüvâs, Zâtî, Surûrî

Kaynakça

• Âbî, Ebû Sa’d Mansûr b. el-Hüseyin. Nesrü’d-dür fi’l-muhâdarât. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-‘ilmiyye, 2014.
• Akkâd, Abbas Mahmûd el-. Ebû Nüvâs el-Hasan b. Hâniʾ. Kahire, 1954.
• Amilî, Bahaiddîn el-. el-Keşkûl. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-‘ilmiyye, 1998.
• Ataman, Murat - Şahi̇n, Şener. “Ortaçağ Müslüman Toplumlarında Folklor ve Mizah Ögesi Olarak Yüzük Kaşlarına Yansıyan Edebiyat”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 30/1 (30 Haziran 2021), 1-25.
• Avfî, Muhammed b. Muhammed b. Yahyâ b. Tâhir b. Osman. Lübâbü’l-elbâb. Tahran: Kitab furûş-i İbn Sina, 1914.
• Ayyildiz, Esat. “Ebû Nüvâs’ın Şarap (Hamriyyât) Şiirleri”. Bozok Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 18/18 (31 Aralık 2020), 147-173.
• Brockelmann, Carl. Geschichte der Arabischen litterature: Supplementband. Leiden: E.J. Brill, 1938.
• Cinnî, Ebü’l-Feth Osman el-Mevsılî el-. el-Hasâis. Beyrut: Dârü’l-Kitâbi’l-Arabî, ts.
• Çavuşoğlu, Mehmet. Zâtî’nin Letâyifnâmesi. İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi, 1970.
• Dayf, Şevki. el-Fenn ve mezâhibuhû fi’ş-şi’ri’l-’Arabî. Kahire: Dârü’l-Maârif, 1976.
• Ebû Nüvâs, Ebû Ali Hasan b. Hanî b. Abdülevvel. Dîvânu Ebî Nüvâs. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1987.
• Efi̇l, Muhammed. Klasik Arap Edebiyatında Bir Mizah Tekniği Olarak Kutsal Metnin Gücünden Yararlanma. Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Bursa Uludağ Üniversitesi, 2018.
• Er, Rahmi. “Müvelledûn”. T.D.V. İslâm Ansiklopedisi. 32/227. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2006.
• Ferîd, Mahmûd Kâmil. Dîvânü Ebî Nüvâs. Kahire, 1932.
• Gazâlî, Deli Birader. Kitab-ı dafiü’l-gumûm. Ankara: Altüst Yayınevi, 2007.
• Günday, Hüseyin. “Abbasi Sarayının Sivri Dilli Nedîmi: el-Cemmâz”. Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 12/2 (2010), 23-54.
• Hâkimî, Muhammed Rıza. Târîhu’l-ulemâ ’abre’l-usûri’l-muhtelife. Beyrut: Müessesetü’l-Âlemi li’l-Matbûât, 1983.
• Hammûd, İ’dâd Muhammed. Ebû Nüvâs : Şâ’irü’l-hâtıe ve’l-ğufrân. Beyrut: Dârü’l-Fikri’l-Lübnânî, 1994.
• Hureybânî, Cafer. Ebû Nüvâs: el-Hasen b. Hâni’. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1990.
• İbn ‘Abdi Rabbih, Ebû Ömer Ahmed b. Muhammed el-Kurtubî. el-‘Ikdü’l-ferîd. thk. Müfîd Muhammed Kumeyha. IX Cilt. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-‘ilmiyye, 1983.
• İbn ‘Âsım, Ebû Bekr Muhammed b. Muhammed b. Muhammed İbn Asım. Hadâiku’l-Ezâhir. thk. Abdüllât Abdülhalîm Ebû Hemmâm. Beyrut: Mektebetü’l-Asriyye, 1992.
• İbn Hacer el-Askalânî, Ebu’l-Fadl Şihâbüddin Ahmed b. Alî b. Muhammed. Lisânü’l-mîzân. thk. Abdulfettah Ebû Gudde. 10 Cilt. Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 2002.
• İbn Hamdûn, Ebü’l-Meâlî Bahaeddîn Muhammed b. Hasan. et-Tezkiretü’l-hamdûniyye. ed. İhsân Abbâs. X Cilt. Beyrut: Dârü’s-Sadr, 1996.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim b. Kuteybe ed-Dîneverî. ʿUyûnü’l-ahbâr. thk. Yûsuf Ali Tavîl. 4 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1986.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî er-Rüveyfiî. Ebû Nüvâs : fî târîhihî ve şi’rihî ve mebâzilihî ve abeşihî ve mücûnihî. Beyrut: Dârü’l-Cîl, 1987.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Alî b. Muhammed el-Bağdâdî. el-Ezkiyâ. Mektebetü’l-Gazzâlî. Erişim 29 Mart 2020.
• İbnü’l-Mu’tez, Ebü’l-Abbas Abdullah b. Muhammed b. Cafer. Tabakaâu’ş-şu’arâ. Kahire: Dârü’l-Maârif, 1981.
• İbşîhî, Şehabüddin Muhammed b. Ahmed Ebi’l-Feth el-. el-Müstetraf fî külli fenni’n müstadraf. ed. Müfîd Muhammed Kumeyhâ. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1986.
• İpekten, Haluk vd. (ed.). Heşt Bihişt Sehî Beg. İstanbul: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2017.
• Kanar, Mehmet. Büyük Farsça-Türkçe sözlük. İstanbul: Birim Yayınları, 1998.
• Karaarslan, Nasuhi. “Ebû Nüvâs”. T.D.V. İslâm Ansiklopedisi. X/205-207. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
• Kayrevânî, Ebû İshak İbrâhim b. Ali b. Temîm el-Husrî el-. Cem‘ül-Cevâhir fi’l-Mülah ve’n-Nevâdir. thk. Ali Muhammed el-Becâvî. Beyrut: Dârü’l-Cîl, 1987.
• Ma’tûk, George Abdû. Ebû Nüvâs fî şi’rihi’l-hamrî. Beyrut: Dârü’l-Kitâbi’l-Lübnânî, 1981.
• “Abû Nuwâs”. Encyclopedia of Arabic Literature. ed. Julie Scott Meisami - Paul Starkey. Londra-New York: Routledge, 1998.
• Mihzemî, Ebû Hiffân b. Harb el-. Ahbâru Ebi Nüvâs. Beyrut/Köln/Bağdat: Menşurâtü’l-Cemel, 2011.
• Se‘âlibî, Ebû Mansûr es-. el-Muhtâr min kitâbi letâifi’s-sahâbe, ts.
• Şelak, Ali. Ebû Nüvâs beyne’t-tahattî ve’l-iltizâm. Beyrut: Müessesetü’l-Câmiiyye, 1982.
• Tevhîdî, Ali b. Muhammed b. Abbâs Ebû Hayyân el-Endelusî et-. el-Basâir ve’z-zehâir. thk. Vedâd el-Kâdî. Beyrut: Dârü’s-Sadr, 1988.
• Vatvât, Ebû İshak Burhâneddîn el-Kütübî el- - İbrâhîm Şemseddîn. Gurerü’l-Hasâisi’l-Vâdiha ve ‘Urerü’n-Nekâ-izi’l-Fâdiha. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2008.
• Wagner, Ewald. “Abû Nuwâs”. The Encyclopaedia of Islam. I/143-144. Leiden: E.J. Brill, 1986.
• Ziriklî, Hayreddin. el-Aʻlâm: kâmusu terâcim li eşheri’r-ricâl ve’n-nisâ mine’l-Arab ve’l-müstarebîn ve’l-müsteşrikîn. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-İlm li’l-Melâyîn, ts.
• Zübeydî, Ali Ahmed. Zühdiyyâtu Ebî Nüvâs. Kahire: Costa Tsoumas And Co., 1959.